تاریخچه پیدایش

# نماز از چه زمانى به وجود آمد؟ آیا از اول خلقت بر انسان واجب بوده یا تنها مسلمانان مأمور به آن بوده‌اند، اگر وجود داشته کیفیت و کمیت آن چگونه بوده است؟

یکى از چیزهایى که همه پیامبران الهى به آن دعوت مى‌کردند «پرستش خداوند» است. قرآن کریم از زبان پیامبران نقل مى‌کند که به امّت‌هایشان مى‌گفتند:

«اعبدوالله؛ خدا را پرستش کنید» (مائده، آیه72 و 117؛ اعراف، آیه59 و 65 و 73 و 85؛ هود، آیه50 و 61 و 84 و...)

اصل عبادت و پرستش خداوند در همه شریعت‌هاى الهى وجود داشته، ولى شکل و کیفیت آن متفاوت بود.

از قرآن ‌کریم استفاده مى‌شود که ‌نماز در امّت‌هاى پیشین هم بوده است؛ همه پیامبران از حضرت آدم تا حضرت خاتم نماز مى خواندند،اما از چگونگى آن اطلاع دقیقى در دست نیست.

خداوند متعال خطاب به حضرت موسى علیه السلام مى‌فرماید: « إنّنى أنا اللَّه لآ إلـهَ إلاّ أنا فاعبدنى و أقم الصّلوة لذکرى؛ من «الله» هستم، معبودى جز من نیست؛ مرا بپرست و نماز را براى یاد من بر پادار» (طه/14)

هم‌چنین قرآن کریم به نقل از حضرت عیسى علیه السلام مى‌فرماید:

«و جعلنِى مبارَکًا أینَ ما کُنتُ و أوصَانى بالصّلوة و الزَّکوة مادُمتُ حیًّا؛ و مرا وجودى پر برکت قرار داده، در هر کجا باشم و [خداوند] مرا به نماز و زکات توصیه کرده مادامى که زنده‌ام» (مریم/31)

از این آیات شریف روشن مى‌شود که نماز در مکتب دو پیامبر بزرگ الهى ـ موسى و عیسى علیهما السلام ـ وجود داشته همان‌گونه که در مکتب دیگرپیامبران بوده است، چنان‌که درباره حضرت شعیب علیه السلام آمده است:

«قالوا یا شعیب أصلوتکَ تأمرک أن نَّترک ما یعبد ءابآؤنآ؛ گفتند: اى شعیب! آیا نمازت به تو دستور مى‌دهد که آنچه را پدرانمان مى‌پرستیدند، ترک کنیم...» (هود/87)

هیچ شریعت و دینى از نماز جدا نبوده گرچه صورت ظاهرى آن تفاوت داشته است.

زرتشتیان، پنج نماز دارند که در هنگام طلوع آفتاب و ظهر و عصر و اوّل شب و هنگام خواب، بپا مى‌دارند. یهودیان در ساعت سوم و ششم و نهم روز و اوّل و آخر شب و هنگام تناول غذا، دعاهایى دارند. مسیحیان، روز یک‌شنبه و برخى روز شنبه در کلیسا جلسه دعاى دسته‌جمعى تشکیل مى‌دهند.

کیفیت و کمیت نماز در شریعت اسلام با شرایع پیشین متفاوت است، لکن در بیشتر آن آیین‌ها، سجده‌ جزیى از این عبادت محسوب مى‌شود.

علاوه بر تشریع نماز در ادیان الهى، بت‌پرستان نیز در برابر بت‌هایشان، وِردهایى مى‌خوانده‌اند. اعراب جاهلى هم در مقابل کعبه مى‌ایستادند و با کف‌زدن و صوت‌ کشیدن اظهار عبادت مى‌کردند:

«وَمَا کَانَ صَلاَتُهُمْ عِندَ الْبَیْتِ إِلاَّ مُکَآءً وَتَصْدِیَةً؛ و نماز و دعاى آنان نزد آن خانه جز سوت کشیدن و کف زدن نیست» (انفال/35)

نتیجه آن که اصل نماز و عبادت در تمامی ادیان الهی وجود داشته ولی کیفیت و کمیت نماز در دین اسلام با ادیان گذشته تفاوتهای دارد که علت اساسی آن تحریفاتی است که در بسیاری از ادیان سابق صورت گرفته است. 

---

  منبع: کتاب پرسمان قرآنی، بااندکی تصرف.