چکیده 70 مقاله هجدهمین اجلاس سراسری نماز

بسم¬الله الرحمن الرحیم
 
مسجد، جوانان
 چالش¬ها و راهکارها

چکیده مقالات هجدهمین اجلاس سراسری نماز
 

سرشناسه:  اجلاس سراسری نماز (هجدهمین: 1388: قم)
عنوان و نام پدیدآور: مسجد، جوانان، چالش¬ها و راهکارها: چکیده مقالات هجدهمین اجلاس سراسری نماز /  گردآورنده معاونت فرهنگ، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز.
مشخصات نشر: تهران، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1389.
مشخصات ظاهری: 180 ص.
شابک: 9- 041 - 537-964- 978 - 20000 ریال.
وضعیت فهرست نویسی: فیپا
موضوع: نماز، کنگره¬ها.
موضوع: نماز، مقاله¬ها و خطابه¬ها.
شناسه افزوده: ستاد اقامه نماز.
رده¬بندی کنگره: الف 1389    23 الف / 186 BP
رده¬بندی دیویی: 353/297
شماره کتابشناسی ملی: 2121484
نام کتاب: مسجد، جوانان، چالش¬ها و راهکارها
چکیده مقالات هجدهمین اجلاس سراسری نماز
گردآورنده: معاونت فرهنگ، آموزش و پژوهش ستاد اقامه نماز
ناشر: مؤسسه فرهنگی - انتشاراتی ستاد اقامه نماز
تیراژ: 3000 جلد
نوبت چاپ: اول  -  پاییز 1389
چاپ و صحافی: سازمان چاپ و انتشارات
قیمت: 20000 ریال
مراکز پخش:
1- تهران، میدان فلسطین، ستاد اقامه نماز - تلفن: [phone]
2- دفاتر ستادهای اقامه نماز سراسر کشور
شابک: 9- 041 - 537-964- 978

فهرست

پیشگفتار .................................................................................................................................. 9
نقش نماز در زندگی فردی و اجتماعی ................................................................................... 11
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان  به نماز جماعت و مسجد ............................... 12
مدیریت در عرصه مساجد ...................................................................................................... 14
نقش نهادهای فرهنگی و اجتماعی در جذب جوانان به مسجد.................................................. 16 
راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مساجد ...................................................................... 17
نمازجماعت و بازسازی معنوی دانشجویان .............................................................................. 19 
مسجد و نیازهای معنوی جوانان .............................................................................................. 22
وحدت و انسجام اسلامی مسلمانان در پرتو نماز جماعت و حج ............................................... 24
راهکارها و راهبردهای جذب جوانان به مسجد ....................................................................... 25
چگونگی جذب جوانان به نماز، مسجد و شناسایی راهکارهای آن .......................................... 28
میزان تأثیر پذیری فرزندان از والدین در گرایش به نماز .......................................................... 30
مدیریت فرهنگی مسجد (راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مسجد) ............................... 33
بررسی نقش اعتقادات دینی در جلوگیری از کجروی‌های اجتماعی در بین دانشجویان ............ 36
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد .................................................. 39
حق نماز به درستی ادا نشده است.............................................................................................42
راز نماز ................................................................................................................................. 45
تعامل مسجد و مدرسه ............................................................................................................ 48
نقش والدین در هدایت جوانان به نماز جماعت و مسجد ......................................................... 50
تأثیر عملکرد واحدهای مذهبی و فرهنگی تربیتی (مدارس و مساجد) در کاهش انحرافات ....... 53   
نقش والدین در هدایت جوانان به نماز جماعت ...................................................................... 55
نقش عوامل داخلی مسجد در جذب جوانان به مسجد ............................................................. 57
شیوه¬های تشویق نوجوانان و جوانان به نماز ............................................................................. 59
آسیب¬شناسی حضور جوانان در مسجد ................................................................................... 61
نماز، مسجد، جوانان، فرصت‌ها و تهدیدها .............................................................................. 62
عوامل موثر بر حضور نخبگان در نمازهای جماعت و تأثیر آن در گرایش ............................... 64
مساجد و جوانان، فرصتها و تهدیدها ....................................................................................... 65
اهمیت مجموعه سرویس¬های بهداشتی مساجد ........................................................................ 67
راهکارهای جذب جوانان به مسجد ........................................................................................ 69
تأثیر نظام آموزش و پرورش بر جذب جوانان به نماز و مسجد ................................................. 71
راهکارهای تقویت کارکرد مساجد دانشگاهی ........................................................................ 74
راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مسجد و نماز جماعت ................................................ 77
جایگاه قرآن کریم در مواد درسی آموزش و پرورش ............................................................. 79
بررسی نقش مؤلفه‌های آموزشی و عوامل تأثیرگذار در زمینه  آثار فردی ................................ 81
نماز جماعت و تربیت اجتماعی دانش¬آموزان .......................................................................... 84
مدیریت فرهنگی مسجد (باز مهندسی مدیریت کلان مسجد با رویکرد ...) .............................. 85
بررسی رابطه عوامل درون دانشگاهی با میزان مشارکت دانشجویان ......................................... 87 
تأثیر نظام آموزش وپرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد ................................. 88
بررسی راه‌های تقویت ارتباط جوانان به سوی نماز جماعت و مسجد ...................................... 90
چگونگی‌ها در جذب نسل جوان در گسترش اقامه نماز .......................................................... 92
راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مسجد ....................................................................... 94
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد ................................ 96
راهبردهای جذب جوانان به مسجد ........................................................................................ 99
اعجازهای علمی قرآن کریم ................................................................................................ 101
بررسی ویژگی‌های مساجد موفق موجود درجذب جوانان به نماز .......................................... 104
تعامل مسجد و دانشگاه ........................................................................................................ 106
نقش امام جماعت در جذب جوانان به مسجد  ...................................................................... 108
بررسی گرایش و عدم گرایش جوانان به نماز، مسجد ........................................................... 110
نقش نهادهای فرهنگی و اجتماعی در جذب جوانان و نوجوانان به نماز ................................. 112
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نمازجماعت و مسجد ................................................ 115
بررسی راه‌های تقویت ارتباط و تعامل عوامل انسانی مسجد در جذب.................................... 118
پرورش اخلاق و اخلاص در پرتو نماز ................................................................................. 120
تأثیر آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد ................................................... 121
جلوه‌ای از ظاهر و باطن نماز ................................................................................................ 123
مساجد جوان (مساجد نمونه کشور) ..................................................................................... 125
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد از منظر امام خمینی (ره) .......... 130
آسیب شناسی حضور جوانان در مسجد ................................................................................ 133
تأثیر ادبیات در جذب جوانان به نماز .................................................................................... 135
نقش مسجد در جذب جوانان و استحکام پیوند خانه و مدرسه ............................................... 136
نقش نهادهای فرهنگی در جذب جوانان به مسجد ................................................................ 138
آسیب شناسی فرهنگی مساجد ............................................................................................. 140
چگونگی جذب جوانان به نماز و مسجد .............................................................................. 142
راهکارهایی مؤثردر جذب جوانان به مسجد ......................................................................... 144
بررسی میزان گرایش جوانان استان مرکزی به نماز جماعت و ارزیابی عوامل مؤثر بر آن ....... 146
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد .............................. 148
آسیب¬شناسی حضور جوانان در مسجد ................................................................................ 149
شیوهای جذب نوجوانان و جوانان به مسجد و نماز ............................................................... 151
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد ................................................ 153
راه‌های ایجاد انگیزه به نماز و جذب جوانان به مسجد ........................................................... 155
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد .............................. 157
جایگاه نماز و مساجد .......................................................................................................... 158
نقش نماز در اجتماعی کردن فرزندان .................................................................................. 160

پیشگفتار

مسجد،  همواره مهمترین پایگاه، پناهگاه و سنگر دفاع از حریم دین مقدس اسلام و تجلی گاه عشق، عبادت، خضوع و خشوع به درگاه پروردگار عالمیان بوده¬ است.
جایگاه رفیع و نقش سازنده و مؤثر این پایگاه دینی در انتقال آموزه های اصیل دینی و ارتقاء و اعتلای تربیت صحیح اسلامی و کارکردهای وسیع آن در دوره رسالت رسول اعظم وائمه اطهار"علیهم السلام" موجب شده است که مسجد به عنوان کانون تمامی فعالیت های عملی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی به شمار آید.
در مهندسی فرهنگی نظام جمهوری اسلامی، معمار انقلاب اسلامی ایران، حضرت امام خمینی(ره) نقش مسجد را چنین ترسیم فرمودند: "از مسجد، باید امور اداره بشود. مساجد بود که این پیروزی را برای ملت ما درست کرد. این مراکز حساسی است که ملت باید به آن توجه داشته باشند و اینطور نباشد که خیال کنند حالا که دیگر ما پیروز شدیم،  دیگر مسجد می¬خواهیم چه کنیم! پیروزی ما برای اداره مسجد است."
در تدوام این خط و مشی و رویکرد جامع نگری به جایگاه مسجد، مقام معظم رهبری حضرت آیت¬الله خامنه¬ای"مدظله العالی" نیز یکی از نشانه¬های حقگزاری نماز را آبادی مسجد و افزایش نمازهای جماعت می¬دانند.
درکلام ایشان نقش کارآمد مسجد در ایجاد همدلی، همکاری اجتماعی، حفظ و حراست از ارزش¬های اسلام و انقلاب که از مهمترین سرمایه¬های ارزشمند جامعه است، مورد توجه قرار گرفته است و اکنون پس¬از گذشت سه دهه از پیروزی انقلاب،  با مسجد ایده¬آل که در آموزه های شریعت تعریف شده است، فاصله زیادی داریم. در ایجاد این فاصله نیز عوامل گوناگونی نقش دارند و بر صاحبنظران و اندیشه وران است تا خلأها را واقع بینانه شناسایی و رصد کنند و با بررسی عالمانه وضع موجود و بررسی و تبیین کارکردها و نقش های مهم مساجد که متناسب با شرایط و وضعیت دنیای کنونی است، بیش از پیش زمینه حضور مردم به ویژه نسل نو را در مسجد تمهید نمایند. به همین منظور ستاد اقامه نماز کشور با همکاری برخی سازمان ها و نهادهای فرهنگی کشور اقدام به برگزاری هجدهمین اجلاس سراسری نماز با عنوان "نماز، مسجد و جوانان" نمود. یکی از بخش های جنبی اجلاس، فراخوان علمی مقاله با محورها و موضوعات مرتبط با اجلاس بود. محورهایی همچون "مدیریت فرهنگی مسجد"، "نقش نهادهای فرهنگی واجتماعی در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد" و"نقش عوامل داخلی و مدیریت مسجد در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد" که هریک از محورهای یاد شده دارای موضوعات مختلف و متنوعی نیز بودند. خوشبختانه این فراخوان با استقبال خوب صاحبنظران، اندیشمندان و دلسوزان علمی و فرهنگی کشور قرار گرفت. مشارکت تمامی استان های کشور، ورود مشتاقانه اعضای هیئت علمی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و مشارکت حداکثری بانوان تحصیل کرده و پژوهشگر از موارد قابل توجه در این فراخوان بود. در فرصت کوتاه اعلام شده، 1280 مقاله به دبیر خانه اجلاس واصل گردید. مقالات دریافتی در اختیار هیئت داوران قرار گرفت و در دو بخش داوری مقدماتی "فنی" و داوری نهایی "محتوایی"  از سوی دو گروه داوری خبره، مورد بررسی وارزیابی جداگانه قرار گرفت و در نهایت 31 مقاله به عنوان مقالات برگزیده هجدهمین اجلاس سراسری نماز، انتخاب، معرفی و مورد تقدیر قرار گرفتند. همچنین از تمامی شرکت کنندگان نیز با ارسال لوح یادبود وتقدیم هدیه تجلیل به عمل آمد .آنچه در این کتاب می خوانید چکیده مقالات راه یافته به مرحله نهایی داوری می باشد که جهت استفاده علاقه مندان چاپ و منتشر گردیده است . همچنین 31 مقاله برگزیده اجلاس نیز  در کتاب جداگانه ای با عنوان " مقالات برگزیده هجدهمین اجلاس سراسری نماز " ،  به طبع رسیده است. در این مجال لازم است از کلیه عزیزانی که با ارسال مقاله بر غنای علمی اجلاس نماز افزودند صمیمانه تقدیر وتشکر نمایم. از خداوند متعال می خواهم همه مارا مشمول این دعای حضرت ابراهیم (ع) که فرمودند: "خداوندا من وفرزندانم را از نماز گزاران قرار بده" گرداند . إن شاء ا...                                                                                      
                                                                                             من الله التوفیق و علیه التکلان
                                                                                                        سید محمد عبداللهی
 معاون فرهنگ، آموزش و پژوهش و                                                            دبیر هجدهمین اجلاس سراسری نماز
 
نقش نماز در زندگی فردی و اجتماعی

آرش شهابی

نماز عامل موفقیت در انجام کارهاست. و توفیقات الهی را روزافزون می‌کند. احکام آن به گونه‌ای است که رعایت دقیقش اثرات زیادی در حوزه‌های فردی، اجتماعی، فکری، اخلاقی، خانوادگی، روحی و روانی دارد. نماز، جوابگوی حل معضلات اجتماعی و خانوادگی است. 
و در این مقاله تأثیرات آن به عنوان یک رفتار بر ابعاد مختلف روح و روان انسان مورد بررسی قرار گرفته است.
نماز یک مکتب علمی و عملی برای پرورش ایمان و تعهد است. طبق بررسی‌های دانش‌های نوین، شخصیت انسان متأثر از عوامل درونی و بیرونی است که نماز در هر یک از این عوامل نقش مهمی دارد. شادابی جسم و روان در سنین مختلف،‌ یکی از نیازهای جوامع امروز است و انسان اگر به حال خود رها شود در مشکلات طاقت فرسای زندگی قرار می‌گیرد پس نماز یک نیاز اساسی انسان است و دارای برکات  بسیاری می‌باشد.
نماز باعث ثبات شخصیت و اخلاق انسان و آرام شدن قلب و روح می‌شود. چرا که در نماز همه حواس و جسم متوجه خدا می‌شود و به هیچ چیز جز خدا و آیات قرآن که در نماز بر زبان ‌آورد‌ه می‌شود فکر نمی‌شود، این امر باعث ایجاد آرامش و آسودگی روان انسان می‌شود.
از دیگر تاثیرات مورد بررسی در این مفاله نیاز انسان به برتر از خود ستایش کردن است و ستایش پروردگار برای رفع و ارضاء آن است و همچنین نیاز به تقویت امید در جامعه و تقویت اراده و کاهش فشار روانی و استرس نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
کلید واژه:
نماز‌، آثار نماز‌، نیازهای روانشناختی انسان، زندگی فردی‌، زندگی اجتماعی.
 
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان
 به نماز جماعت و مسجد

هاجر رحمتی - اکرم سادات سجادی

مقاله زیر به علل نمازگریزی دانش آموزان دوره‌ی  متوسطه بویین میاندشت پرداخته است. در این مقاله سوالی بدین صورت مطرح شده است: دانش آموزان عزیز به نظر شما چه عواملی باعث نمازگریزی (نماز نخواندن) شما می¬شود؟ و از دانش آموزان خواسته شده بود که جواب سوال را به صورت گسترده پاسخ جواب دهند. بعد از بررسی برگه‌های جمع‌آوری شده، نتایج جالبی به دست آمد که در اختیار مسولین اقامه نماز منطقه بویین میاندشت قرار داده شد تا تدابیری اندیشیده شود که علت‌یابی کنند که چرا نمازهای جماعت در مدارس چنان رونقی ندارد هم چنین راهکارهایی ارائه دهند تا در سالهای آتی گرایش دانش آموزان به معنویات (نماز) بیشتر شود. نماز میراث تمامی انبیاء است هر پیامبری که مبعوث به رسالت شد. انسانها را به نماز دعوت کرد و به آن سفارش نمود. قرآن کریم در سوره مریم (آیه 31 ) از دعوت به نماز حضرت عیسی(ع) و درآیات بعد از دعوت، به نماز حضرت اسماعیل(ع) یاد کرده است. در سوره طه خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید  
خانواده و پیروان خود را به نماز امر کن و در این دعوت شکیبا باش. نماز کشتی نجات است که همه افراد بخصوص کودکان و نوجوانان‌ها و جوان‌ها را از طوفان‌ها و خیزاب‌ها عبور می‌دهد و به ساحل آرامش و رستگاری می‌رساند. چند سالی است که بحث نماز جماعت در مدارس به صورت جدی دنبال می‌شود و از مدیران مدارس خواسته شده است اقدامات لازم را جهت انجام این فریضه انجام دهند. همه تلاش‌ها چه از طریق وزارتخانه و چه از طریق ادارات و مدارس صورت گرفته ولی در عمل نتایج خوبی به دنبال نداشته است. چرا؟ 
چراهای زیادی مطرح می‌شود از جمله چرا دانش‌آموزان انگیزه لازم جهت شرکت در نماز جماعت  را ندارند؟ چرا از نماز خواندن طفره می‌روند؟ اشکال کار از کجاست؟ از چه ناحیه‌ای است آیا برنامه مدارس دارای اشکال است‌؟ آیا خانواده مقصر است؟ ایراد و اشکال کجاست که نوجوانان به نماز اهمیت نمی دهند؟
نگارندگان این مقاله چون از نزدیک فعالیت مدرسه را از لحاظ آماده کردن شرایط فیزیکی برای برگزاری نماز جماعت مشاهده کرده‌اند مدرسه را در این قسمت مقصر نمی‌دانند چون تمام امکانات مثل مکان نماز، وضوخانه... در حد مطلوب بوده است عقیده دارند که اشکال را باید در جای دیگری جستجو کرد.
با بررسی پرسشنامه و مصاحبه با دانش آموزان مشخص شده بسیاری از دانش آموزان که در مدرسه دل به نماز نمی دهند در خانه نماز می‌خوانند و این جای بسی امید و شکرگذاری دارد از بابت اینکه فرزندانمان نماز می‌خوانند.
عده‌ای برخورد انضباطی (نمره) را عامل نماز نخواندن در مدرسه می‌دانند. بدانگونه که اجبارا باید در نماز حاضر شویم و اگر حاضر نشویم نمره انضباط کسر می‌شود.
برپایی نماز در مدارس وظیفه‌ای خطیر و بسیار حساس است، زیرا مدارس جدای از ویژگیهای منحصر به فرد، محل تشویق، اضطراب، رقابت‌های نگران کننده توأم با شکست و پدیده‌های ناخوشایند دیگری است که هر کدام از آن‌ها به تنهایی قادر به تبدیل محرک‌های خنثی به محرک‌های شرطی نیرومند فراخوان اضطراب و حالات ناخوشایند روانی می‌باشند. بنابراین ایجاد اصلاحات بنیادی به منظور تغییر در نگرش دانش‌آموزان نسبت به مناسک جاری به ویژه نماز جماعت می‌تواند زمینه ساز تحولات اساسی در شخصیت دانش‌آموزان شود و نه تنها نگرش آنها را نسبت به صورت ظاهری عبادات بهبود بخشد، بلکه در جهت گیری اصولی به سوی ارزشهای انسانی آنها را هدایت نماید. بسیاری از مشکلات فردی و اجتماعی کاهش یافته و تهاجم فرهنگی بیگانه به نسل نو چندان کاری از پیش نخواهد برد و در زمینه فکری و اخلاقی از انحراف مصون خواهند ماند. این پژوهش بر آن است تا با فرا راه قرار دادن احادیث، سیره معصومین(ع) شیوه‌های تشویق و ترغیب نوجوانان و کودکان و جوانان به نماز جماعت را بیابد»
توصیه می‌شود که عوامل اجرایی مدارس (امور پرورشی  و مدیران) روش خود را تغییر دهند و برگزاری نماز جماعت را اجباری نکنند بلکه به صورت اختیاری به عهده دانش آموزان بگذارند به عنوان مثال گفته شود دانش آموزان عزیز نماز جماعت در نمازخانه برگزار می‌شود هر کدام می‌توانید در این فریضه شرکت کنید. باید جملات امری ما تبدیل به جملات تشویقی و روشهای ما تبدیل به روشهای مشفقانه گردد به عنوان مثال، اگر  گفته شود زود بروید وضو بگیرید و نماز جماعت بخوانید، اگر در نماز جماعت حاضر نشوید نمره انضباط کسر می‌گردد، نماینده کلاس اسامی دانش آموزان غایب را به دفتر ارجاع دهد روش ما آمرانه است و نتیجه نخواهد داد. نگرش ما نسبت به دین و معنویات باید عوض شود اگر در امر مقدسات با روحیه عالی و صبورانه برخورد شود چنین معضلاتی را در جامعه نخواهیم داشت. 
مدیریت در عرصه مساجد
اعظم ترکی

مساجد یکی از امتیازات اسلام و تعلق به مردم و جایگاه عبادت و ارتباط انسان با پروردگار است و بنا بر تعریف نبی مکرم اسلام خاتم النبیین حضرت (محمد صلی الله علیه و آله) مسجد جایی است که شرافت حضور انبیاء را داشته باشد و اطلاق خانه خدا بر آن صدق کند. در مکتب انسان‌ساز اسلام نماز نیز از جایگاه ویژه¬ای برخوردار بوده و هیچ عملی از اعمال دینی و افعال عبادی با آن قابل مقایسه نیست. در روایتی از امام صادق(علیه السلام) چنین آمده است: هرگاه کسی به نماز ایستد رحمت الهی از آسمان به او نازل می¬شود و فرشتگاه اطراف او احاطه می¬کنند و فرشته¬ای می¬گوید اگر این نمازگزار ارزش نماز را می¬دانست هیچ گاه از نماز منصرف نمی¬شد به طور قطع نماز بر هر شخص تأثیرگذار است به خصوص در سنین جوانی و اگر آن را هم به جماعت برگزار کنند فضیلت آن چندین برابر می‌شود. در این خصوص پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در تکریم و احترام به جوانان فرمودند: «فضیلت و برتری جوان عابد که از آغاز جوانی خدا را عبادت کند بر پیری که وقت پیری مشغول عبادت گردد چون فضیلت پیغمبران است برسایر مردم در جایی دیگر با اشاره به ارزش جوانی می¬فرماید: «جوانی تان را قبل از فرارسیدن پیری غنیمت و قدر بدانید.»
با نگاهی گذرا به تاریخ مساجد در می¬یابیم که مساجد علاوه بر نقش محوری خود که عبادت باشد، کارکردهای گوناگون دیگری هم دارد. بدیهی است که تبیین جایگاه مساجد موجب افزایش کارآیی آن خواهد شد.
مدیریت مسجد نیز از نوع مدیریت معنوی می¬باشد، نقش مدیریتی مساجد با قلمروهای پیچیده فعلایت ایشان سر و کار دارد که اداره امور آن بسیار دشوار و مستلزم دانش و بینش عمیق در ابعاد مختلف می¬باشد. به همین دلیل می¬توان گفت که علاوه بر نقش عبادی مسجد که البته محوری ترین کارکرد مسجد به شمار می¬آد نقش مدیریتی مساجد باید به قلمروهای مختلف مدیریتی که در چارچوب عملکردها و فعالیتهای مسجد قرار می‌گیرد، آگاهی و اشراف داشته باشد. با عنایت به مطالبات بالا لازم است مدیران مساجد اصول اخلاقی و مدیریتی را در سیره نبوی مطالعه و به عنوان الگو از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) در مباحث تربیتی و تبلیغی خود بگنجانند. پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) با نرمش و مهربانی و اخلاق لین با جامعه برخورد می-کرد و حتی در اجرای حدود الهی که لازمه آن قاطعیت، صلابت و سختگیری است، با روش رأفت، دلسوزی ملایمت و... اجرای حدود الهی و تحقق شریعت می¬نمود؛ یعنی در اوج نرمش و ملایمت فردی، در مسائل اصولی و کلی(اسلام) صد درصد صلابت داشت. به بیان دیگر مدارا و مدیریت، حلم و حکمت، مهر و قهر را به هم آمیخته بود. آن بزرگوار در همه ابعاد وجودی و تکاملی،‌ اسوه جهانی و جاودانه است،‌ که یکی از آنها ابعاد مدیریت و تنظیم امور است و تدبیر جامعه انسانی. ناگفته نماند که بحث مدیریت در قرآن و سنت ریشه طولانی دارد و بجاست که مدیران مساجد و به خصوص ائمه محترم جماعات آن را بهترین نحو در مدیریت مسجد عرصه نمایند.
امام مسجد باید به عنوان الگوی کامل و جامع در مسجد محسوب شود تا در تمام امور مربوط به مسائل دینی رفتار الگومدارانه داشته باشند. از آنجا که در ابتدا مسجد و امام جماعت رنگ و بوی سنتی داشته‌اند لذا شاید این امر موجب می¬شود که مردم و به ویژه جوانان کمتر در مساجد حضور داشته باشند. حال با این پیش زمینه امام مسجد می-تواند با اطلاع رسانی اصولی و بنیانی در رشد مسجد و اهداف متعالی دینی تأثیر گذار باشد. بدون شک مسجد می¬تواند همان مسجد مورد نظر اسلام و پیامبر (صلی الله علیه و آله)باشد که یک امام با توان مدیریتی بالا، عادل و جامع آن را رهبری کند. در واقع محتوای مسجد در امام جماعت خلاصه می‌شود که این رهبر با تمام مسائل روز جامعه پیش رفته و در زمینه کاری خود از آگاهی کامل برخوردار باشد.
امروز نمی¬توان نگرانی عمیق خود را از شکاف وحشتناکی که بین نسل جوان و برخی سنتها و آموزه‌های دینی پدیدار گشته است را پنهان کرد. یکی از عللی که جوانان از دین و مسجد گریزان هستند، پاسخگو نبودن شیوه تعلیم آموزه های دین و عدم آشنایی مبلغان دینی به نیازهای بشر امروز و احساس کمبودی که انسان قرن بیست و یک از این جهت می¬نماید باشد. 
همچنین یکی از موانع ارتباط جذب جوانان به مسجد را می‌توان عدم آشنایی با فلسفه نماز و اسرار نماز جماعت دانست. برای ارضای تمای ایمانی جوانان و استفاده از احساسات مذهبی آنان بیش از همه دو نکته باید مدنظر داشت:
یکی آنکه احساس مذهبی آنان به راه درست هدایت شود و دوم آنکه با وسایل علمی و عملی موجبات پرورش آن فراهم آید. با عنایت به آنچه گفته شد می¬توان به این نتیجه رسید که برنامه ریزی، همراه با یک مدیریت قوی و منسجم، اسلامی اساسی ترین وظیفه در میان وظایف مدیران مساجد است. در مجموع اگر می‌خواهیم جوانان و بزرگسالانی علاقمند به حضور در مساجد داشته باشیم، باید روی نوجوانان سرمایه گذاری کنیم تا به فردایی روشن و پرثمر دست یابیم.
 
نقش نهادهای فرهنگی و اجتماعی در
جذب جوانان به مسجد
افسانه ضامنی

شمار‌ی از کارشناسان امور فرهنگی معتقدند که جوانان در روی آوردن به فریضه نماز به عملکرد و رفتار الگوها توجه خاص دارند. آنها می¬گویند جوانان ذهن پرسش¬گری دارند و برای سوالات گوناگون خود در زمینه‌های مختلفی از جمله مسائل مذهبی به دنبال پاسخ قابل قبول هستند. به گفته بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان امور دینی و اجماعی کشورمان امروزه مساجد بیشتر به صورت محلی برای عبادت تبدیل شده‌اند و برنامه‌های فرهنگی و هنری آن در حاشیه نا متناسب با نیازهای نسل جوان است. در این میان علل مختلفی از جمله عوامل خانوادگی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در گرایش جوانان به نماز نقش دارند. بمباران اطلاعاتی و مسخ فردی و فرهنگی به سوی بیگانگان به یقین در بیتوجهی نسل جوان کشورمان به فریضه نماز بی تاثیر نیست دست آورد آن بی‌هویتی و دین ستیزی است. در این دنیا که دین باوری و احیای انگیزه‌های دینی در سکوی نخست قرار گرفته است و جوانان گرایش بیشتری به رفتارهای دینی دارند زیرا تقاضای مذهب یکی از خواهش‌های فطری بشر است که با بلوغ در جوان نیز بیدار میشود. و در این زمان که آفات فرهنگی هر روز از سویی هجوم میاورند و باعث سستی و کاهلی جوانان نسبت به مسائل دینی میشوند. و با رشد علمی و فرهنگی جوامع غول فساد جوامع اسلامی را به پرتگاه نابودی کشانده تنها خانواده نمیتواند جوانان را از این خطر نجات دهند بلکه باید همه نهادهای داخلی فرهنگی و اجتماعی از مدرسه و رسانه‌های ملی خصوصا صدا و سیما گرفته تا همه مسئولین باید برای هر چه بهتر شدن این برنامه‌ها همکاری و همیاری کنند. در این مقاله ما سعی کردیم به نقش نهاد های فرهنگی و اجتماعی بپردازیم که ابتدا به طور خلاصه به اهمیت نماز و مسجد در جامعه اسلامی سپس به نقش‌های دیگری که مسجد میتواند داشته باشد چه سیاسی و اجتماعی و فرهنگی در جامعه و همچنین عواملی که باعث جذب جوانان به مسجد میشوند مورد برسی قرار دهیم این مقاله به صورت کتابخانه‌ای و فیش‌برداری در سه فصل تنظیم گریدید. فصل اول اهمیت نماز و مسجد، فصل دوم نقش‌های سیاسی و اجتماعی مسجد در اسلام، فصل سوم جذب جوانان به مسجد مورد برسی و تحلیل قرار دادیم.

واژگان کلیدی در مقاله: نهادها - فرهنگ‌ها - اجتماع - مسجد - نماز - جوانان - نماز جماعت -جذب- مراکز- رسانه ها
 
راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مساجد

اکرم مهدی¬زاده

جوانان به عنوان آینده‌سازان جامعه اسلامی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های این کشور به شمار می‌روند و تلاش در جهت توسعه آگاهی‌های دینی آنان از اهمیت به سزایی برخوردار است. اگر میزان معرفت جوانان به آموزه‌های دینی و زلال معارف دین از رشد و نمو مطلوبی بهره‌مند باشد، شخصیت دینی آنان به گونه‌ای شایسته شکل خواهد گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تاثیر به‌سزایی در آن جامعه پدید خواهند آورد، اما اگر خدای ناکرده از تربیت لازم برخوردار نباشند زمینه اصلاح جامعه فراهم نخواهد شد. یکی از مکان‌هایی که می‌تواند شخصیت جوان را مطابق آموزه‌های دینی بارور سازد و روح خداجویی و عدالت‌خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه‌دار سازد مسجد می‌باشد که کانون انسان‌سازی است. پس لازم است راهکارهای جذب جوانان و هدایت آنان به مساجد شناسایی شود و مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینه‌های حضور فعال‌تر جوانان در مساجد فراهم شود. این مقاله به مهم‌ترین این راهکار‌ها می‌پردازد که عبارتند از: 
الف) امام جماعت 
امام جماعت در هر مسجد عاملی مهم در پیشرفت و ترقی مسجد به شمار می‌رود و چنانچه دارای شرایط لازم باشد، تأثیری به سزا در تحولات مثبت در جوانان و در نتیجه گرایش آنان به مساجد خواهد داشت؛ این صفات از این قرار است: 
1- ثابت بودن 2- توانایی علمی 3- نظم 4-‌ بیان ساده و شیوا 5- ‌ابتکار و خلاقیت 6- دوستی با جوانان و نوجوانان 7-‌ احترام و تواضع 8- آراستگی ظاهری 9-‌ توانایی جسمی10- دارا بودن دانش لازم 11- ‌درک موقعیت سنی جوانان 12- تهیه‌ی امکانات مالی 13-  ملال‌آور نبودن سخنرانی‌های و‌اعظان مساجد14- طولانی نکردن اقامه نمازهای جماعت
ب) ‌مسجد 
خود مسجد و ویژگی‌های آن نیز می‌تواند عامل جذابی به منظور گرایش جوانان و نوجوانان به مسجد باشد. این ویژگی‌ها و خصوصیات عبارت‌اند از:
1- توجه به آراستگی، نظافت و بهداشت مساجد 2-عوامل فیزیکی مثل وسایل صوتی، نوری، گرما‌زا و سرما‌زا 3- امکانات فرهنگی و ورزشی 
ج) ‌هیات امنای مسجد
پیشبرد امور مسجد و آبادانی آن، ‌هم به لحاظ معنوی و هم به لحاظ مادی، اشتراک مساعی و همت والای اعضای هیات امنا را می‌طلبد. آنان می‌توانند با همفکری و همدلی، از عهده‌ی این وظیفه‌ی شرعی و داوطلبانه به خوبی بر‌آیند و ذخیره‌ای برای آخرت خود بردارند؛ خصوصیات ضروری که می‌باید این افراد داشته باشند، به قرار زیر است:
1- همکاری جدی 2- تقسیم کار 3- علاقه به کار 4- تأمین بودجه 5- توجیه جوانان و نوجوانان 6- حضور جوانان در هیأت امنای مساجد 7- استفاده از تخصص‌های گوناگون 
د) سایر عوامل
در این زمینه می‌توان به عوامل دیگری اشاره کرد که انتخاب عنوان و دسته ‌بندی آن‌ها چندان ضروری به نظر نمی‌رسد، لیکن این موارد را می‌توان به شکل زیر بیان کرد: 
1- ترجمه و توضیح دعاها و اذکار و تفسیر کوتاه آیات قرآن در مساجد 2- آشنا کردن جوانان به فلسفه‌ی اعمال عبادی 3- اخلاق و رفتار نمازگزاران 4- جذب از طریق دوستان 5- انعکاس فعالیت‌ها 6- رفع مشکلات 7- خادم 8- نیاز‌سنجی و شناخت روحیات جوانان 9- اهتمام در پاسخگویی به شبهات فکری و دینی جوانان 10- مشارکت دادن جوانان در فعالیت‌های جمعی و گروهی...
هم‌اکنون در بسیاری از مسائل، تخصصی کردن به عنوان یکی از عوامل ایجاد جاذبه در دستور کار قرار گرفته است. با این وجود هنوز در زمینه امور دینی ما به این مهم کمتر توجه کرده ایم. در این باره شاید کشورهای دیگر از ما پیش تر بوده و با این اقدام توانسته‌اند نظر قشر جوان را به خود معطوف کنند. اختصاص یک مسجد به جوانان موضوع جدیدی است. جوانان در حال حاضر بیش از همه نیازمند حمایت و راهنمایی نسبت به افکار افراط‌گرایانه و اشتباه هستند، به همین علت تخصیص این گونه اماکن به آنها ضروری است.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان کم رنگ شدن نقش مساجد از آنجا ناشی می‌شود که بیشتر متولیان مساجد با نیازهای روز جوانان آشنایی ندارند و باید شرایطی فراهم شود تا برنامه ریزان فرهنگی مخصوصاً در حوزه فرهنگ دینی به تناسب شرایط محلی هر استان روحیات جوانان را مورد مطالعه قرار داده و با اعزام کارشناسان، نیازهای آنان را در حوزه فرهنگ دینی مورد عنایت جدی قرار دهند تا به برکت حضور جوانان در مساجد، سرزندگی و نشاط در این مکان مقدس موج بزند.
 
نمازجماعت و بازسازی معنوی دانشجویان

ایران سلیمانی - بتول عزیزی

نماز یک هنرنمایی الهی است و خداوند تمام ارزش‌ها را به نحوی در آن قرارداده است. چه کمالی است که برای انسان ارزش باشد امّا در نماز یافت نشود؟ باید به ارزش‌ها و کمالاتی که در نماز نهفته شده توجه کرد تا جامعیت نماز بهتر روشن شود؛ از عصاره‌ی این ارزش‌ها می‌توان به محور وحدت و معیار الفت، تبلور انضباط و وقت شناسی، اهرم قدرت و عزت و عظمت اسلام و مسلمین، تقویت کننده روح اخوت و برابری، الهام دهنده علم و تقوی و عدالت و عبودیت و خضوع‌، بازدارنده از نفاق و کینه و ببیی و غرور و بدخواهی و اختلاف طبقاتی و... اشاره کرد که در نماز جماعت متبلور می‌گردد. 
خداوند سبحان التزام به این امر مهم را در همه حال و در همه‌ی رخدادهای زندگى مورد تأکید قرار داده است. اسلام وظیفه‌ی هر مسلمان را تنها در این خلاصه نکرده که به صورت انفرادى در هر جایى و به دور از نماز اجتماع مسلمین یا محیطى که در آن زندگى مى‌کند به انجام نماز بپردازد، بلکه به طور جدى به انجام وظیفه الهى نماز به صورت جماعت، به ویژه در مساجد با دیگر برادران و خواهران دینى فراخوانده استو برگزارى نمازهاى پنجگانه را به صورت جماعت در مساجد به این دلیل لازم دانسته که مساجد علاوه بر این که پایگاه تجمع مسلمین مى‌باشد محلى است که مى توان دیگر مشکلات جامعه اسلامى از قبیل مسایل اجتماعى، اقتصادى، اخلاقى و غیره را مطرح کرد و در مورد آنها سخن گفت و براى حل آنها اقدامات لازم را بعمل آورد. به همین علت است که بر مسلمین لازم شده است که به طور وسیع‌ترى در نماز جماعت شرکت کنند. این اجتماع بزرگ روزانه در بردارنده نکات آموزشى فراوان بوده، در حقیقت تجدید پیمان و احیاى حس برادرى و برابرى و استحکام بخشیدن وحدت میان مسلمین و اظهار قدرت و قوت مى‌باشد تا به دشمنان اسلام نشان دهند که چگونه در صفوف مرصوص و دوشادوش یکدیگر آماده دفاع از کیان و شأن و شوکت اسلام و آیین اسلام هستند. چرا که آیین اسلام، از ابعاد اجتماعى مهمى برخوردار است و با عنایت‏ به ‏برکات آثار وحدت و تجمع و یکپارچگى، در بسیارى از برنامه‏هایش ‏بر این بعد، تکیه و تأکید کرده است.
علاوه بر این یکی از راه‌ها و روش‌های بسیار مؤثر برای گسترش و تعمیق فرهنگ نماز در جامعه و بین جوانان و دانشجویان، اقامه‌ی نماز به صورت جماعت است. چون نماز جماعت برنامه‌ی بندگی و میدان دلدادگی دلهای حق جو و به مثابه اقیانوسی از انسان‌های خداجو ست که همچون قطره‌هایی پاک به هم می‌پیوندند. تا جایی که قرآن کریم نیز دستور داده است تا مسلمانان نماز را به بهترین و زیباترین شکلش، که جماعت است بخوانند. حتی در قبل از اسلام، در ادیان گذشته نیز، نماز جماعت مورد تأکید خداوند بوده است.
احادیث و روایات اسلامی در پاداش و ارزش نماز جماعت فراوان است. در حدیث معروفی که پیامبر اکرم (ص) از جبرئیل نقل کرده اند، می‌فرمایند: «خداوند متعال وعده داده است که اگر عدد حاضران در نماز جماعت بیش از ده نفر باشد، اگر تمام دریاها مرکب و درخت‌ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نتوانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.»  براساس احادیث گهربار معصومین(ع) نیز رفتن به مسجد برای شرکت در نماز جماعت و درک آن از ابتدای تکبیرة الاحرام، اجر و پاداش بسیار زیادی دارد و نماز جماعت کوتاه و مختصر بر نماز طولانی برتری دارد.
لذا هنگامی که انسان از دستورات الهی مطلع باشد و بداند که فرامین حضرت حق چیست و یا به عبارتی ملاک‌های سعادتمندی و رستگاری و شایستگی یافتن در محضر حق تعالی کدام است و در صدد تفهیم دستورات خداوند باشد، مطمئناً پای‌بند آن دستورات نیز می‌شود. چنان چه اگر آیات نوربخش الهی برای جوانان و دانشجویان به زبان ساده و رسا تفسیر شود، قطعاً موجبات علاقمندی به آن دستورات و فرامین در ضمیر وجودی آنها فراهم می‌گردد. زیرا دستورات حضرت حق بر اساس فطرت خداجویی در نهاد انسانها قرار داده شده است و فقط باید آن را شکوفا کرد. در این صورت است که موفقیت ما نسبت به جذب دانشجویان به نماز بیشتر می‌شود و این یکی از راهکارهای اساسی است. همان طور که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ و الإِنسَ الّا لِیَعْبُدُونِ؛ من جنّ و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند.» 
از عوامل دیگر جذب دانشجویان و جوانان به مسجد و نماز جماعت، بیان ارزش عبادات آنان در دوره‌ی جوانی؛ تقویت ایمانی دانشجویان؛ آگاهی دادن (لازم و کافی) دانشجویان نسبت به فلسفه‌ی نماز جماعت؛ استقرار یک آمر در محیط دانشگاهی و چندین الگو از اساتید مجرب و معتمد و مناسب در محیط تحصیل؛ شناسایی افراد که از نماز سوء استفاده می‌کنند،  و جایگزین نمودن افراد مخلص؛ ایجاد تحصیلات ویژه‌ی خواهران و برادران اعم از محل نماز و محل وضو و...؛ تنظیم ساعات کلاس درسی با زمان اذان اختصاصاً با پخش اذان و دعوت به نماز جماعت؛ ابلاغ به مسئولین ذیربط دانشگاه مبنی بر عدم استفاده از نمازخانه به عنوان استراحتگاه و سالن غذا خوری و اتاق خواب دانشجویان غیر بومی و...؛ قدردانی از دانشجویان مخلص نمازخوان که در نماز جماعت دانشگاه شرکت می‌کنند؛ و...  می‌باشد که اگر همه‌ی این عوامل به طور دقیق رعایت شود دانشجویان به سوی مساجد و برپایی نماز شکوهمند جماعت کشیده می‌شوند.  
لذا برای رسیدن به روح و پیام معنوی نماز جماعت و درک فضیلت آن، تأکید بر ضرورت ایجاد نظامی متشکل از خانه، مدرسه، دانشگاه و رسانه، به صورت مجموعه‌ای هماهنگ و حرکت کننده در یک جهت واحد، امری منطقی و اجتناب‌ناپذیر می‌نماید، باید این مجموعه‌ی به هم پیوسته، برای انتقال فرهنگ نماز جماعت و سوق دادن چوانان و دانشجویان به سوی مساجد، هماهنگ و از همه بالاتر همدل باشند، اگر شیوه‌های تربیتی مربوط به نماز جماعت و برنامه‌های زمینه‌ساز و جانبی اوقات فراغت در خانه و مدرسه و دانشگاه و رادیو و تلویزیون متناقض باشند نوجوانان و جوانان به شکل صحیح به نماز و مسجد گرایش پیدا کرده و روح حقیقی نماز جماعت در وجود آنان تحقق نخواهد یافت. 
به امید اینکه همه جوانان و دانشجویان خداجو و با ایمان میهن اسلامیمان را در صفوف مقدم نمازهای جماعت و جمعه ببینیم.

 
مسجد و نیازهای معنوی جوانان
برات حمیدیان

مسجد یک مکان مقدس برای عبادت و مراسم جمعی به خصوص نماز، دعا و نیایش، جشن‌ها و اعیاد اسلامی است. مساجد با برنامه‌های خود کارکردهای مهم در ابعاد فرهنگی- سیاسی اجتماعی- و تعلیمی- تربیتی دارند. جوانان سرمایه‌های عظیم یک مملکت هستند، شخصیت واقعی در دوره جوانی شکل می‌گیرد و مایه‌های آن برآورده شدن نیازهای معنوی شان است. هویت‌یابی و تعلق گروهی، حرمت‌طلبی و تشخص و ابراز وجود، کمال‌جویی و شادابی و آرامش‌جویی، تربیت و اخلاق انسانی، معرفت، معاشرت و نوعدوستی و همبستگی اجتماعی از جمله مهمترین نیازهای معنوی جوانان هستند که مساجد در پاسخگویی و ارضاء آن‌ها می‌توانند نقش فوق العاده‌ای ایفا نمایند. 
نماز جماعت و حضور در مسجد تعامل نمازگزاران با یکدیگر، وعظ و منبر به فراهم شدن ترقی و پیشرفت فرهنگ جامعه کمک مؤثر می‌نماید. حضور در مساجد تأثیر گذاری آثار نماز از جمله آرامش الهی معرفت‌یابی، نظم و انضباط اجتماعی، تقوا و نیروی معنوی را دو چندان می‌نماید. 
جوانان با حضور در مساجد می‌توانند الگوی صحیح خود را پیدا کنند. خیرخواهی و مهرورزی، هدایت‌یابی و صراط شناسی، دوست‌یابی و انس و الفت با دیگران، کسب نشاط و شادابی، مسئولیت‌پذیری و مشاوره‌دهی و مشاوره‌خواهی از جمله زمینه‌های معنوی هستند که از طریق شرکت در برنامه‌های مسجد قابل حصول، و تصحیح و تقویت می‌باشند.
به هر حال فضای معنوی مسجد، هنر و معماری آن، قرائت قرآن، دعا و نماز و... آن را به عنوان مرکز مهم هدایت و تجهیز قوای فکری و مهارت‌های زندگی و رشد اخلاق انسانی در آورده است. 
با عنایت به نقش مساجد در تربیت فردی و اجتماعی افراد نیاز به برنامه‌ریزی و شناسایی کاربرد عوامل مؤثر برای حضور فعال جوانان به این مکان مقدس می‌باشد.
اسلام از همان آغاز تأکید فراوانی بر اقامه نماز به خصوص نماز جماعت داشته است. با حضور در مسجد اتحاد و انسجام فیزیکی و نیز اتحاد معنوی که همدلی وفاق جمعی است در بین اقشار مردم ایجاد و تقویت می‌گردد. اجتماع در مسجد و نماز جماعت از یک طرف نقش‌ها و تأثیر گذاری نماز را افزایش می‌دهد و از طرف دیگر در ایجاد و تقویت رفتارهای مثبت نقش بسیار دارد. جوانی دوره شکل‌گیری شخصیت افراد است. جوانی اوج عواطف انسانی و شور و احساس است. 
نیاز به ارتباط با خدا و آرامش یافتن، الگو جویی، حرمت‌طلبی، آزادی‌خواهی، عدالت خواهی، کمال جویی، شادابی و نشاط، خلاقیت و جستجو گری، هویت و معنایابی، دوست‌یابی و انس با همنوعان، معرفت و آگاهی از جمله نیازهای معنوی جوانان است که نماز جماعت و مساجد در برآوردن آن‌ها نقش فوق‌العاده‌ای دارند. نماز جماعت و حضور در مساجد و برگزاری جشن‌ها و اعیاد اسلامی جلسات قرآن و دعا، احساس یگانگی، دوستی، صفا و صمیمیت را در قلب‌ها ایجاد می‌کند. 
گردهمایی افراد و اقشار گوناگون هر صبح، ظهر و شام در مسجد و شرکتشان در نماز جماعت بهترین فرصت برای تقویت اطلاعات فرهنگی سیاسی مذهبی- اجتماعی و بهداشتی را فراهم می‌سازد. 
مساجد می‌توانند در ارضاء تشخص‌طلبی نوجوانان نیز نقش‌های خوبی ایفا کنند. مسئولیت‌ها و فعالیت‌هایی که در برنامه‌های مسجد وجود دارد، هیأت امنا، مکبری، اذان، قرائت قرآن پذیرایی از نمازگزاران، مداحی و مولودی خوانی و... از جمله زمینه‌های مهم برای پاسخگویی به نیازهای معنوی و فرهنگی و اجتماعی جوانان می‌باشند.

کلمات کلیدی: مسجد، جوانان، نیازهای معنوی، تربیت اجتماعی، نماز جماعت.

 
وحدت و انسجام اسلامی مسلمانان در پرتو نماز جماعت
و حج سال تحصیلی 87-86
پروین آسیایی شفیعی

این مقاله دارای دو فصل می‌باشد. در فصل اول راجع به نماز جماعت و اثر آن در هماهنگی میان مسلمین بررسی شده است. با بستن صفهای نماز جماعت بوجود آمدن اتحاد و هماهنگی و توجه به ایمان قلبی و نور الهی که در پنج نوبت انجام می‌گیرد‌، و ذکر اذان و فواید آن که شعار وحدت مسلمانان هم می‌باشد مورد بحث قرار می‌گیرد. اثر نماز در تقویت قدرت ایمان مسلمانان و وحدت بین آنها که بتوانند با صفهای نماز جماعت خود جلوی تهاجم فرهنگ غرب را گرفته و آثار عقب ماندگی را از جامعه اسلامی پاک کنند. 
در فصل دوم راجع به اثر مناسک و اعمال حج در وحدت میان مسلمانان مورد بررسی قرار می‌گیرد. ابتدا راجع به خود عمل حج و چگونگی خانه کعبه و حضرت ابراهیم و هاجر که مهاجران الی الله هستند صحبت می‌شود‌، سپس اعمال طواف و سعی صفا و مروه و صحرای عرفات و اثری که بر وحدت مسلمانان دارند مورد بررسی قرار می‌گیرند. اثر رهبری و امامت در حج و اینکه مسلمانان در هر عصری امام زمان خود را بشناسند تا حج آنها موثر واقع گردیده و اثری عملی بر زندگی آنها داشته باشد. اینکه هر سال راه حضرت ابراهیم و طواف کعبه و اعمال حج در تاریخی معین (ماه ذی حجه) باید تکرار شود تا ارتباط میان نسل‌های مسلمانان در هر عصری برقرار گردد. این ارتباط و وحدت اثر قابل لمس بسیاری در پیشرفت زندگی آنها دارد.
 
راهکارها و راهبردهای جذب جوانان به مسجد

پروین آل¬حسین حائری

به گفته بسیاری از صاحبنظران و کارشناسان امور دینی و اجتماعی کشورمان، امروزه مساجد بیشتر به صورت محلی برای عبادت تبدیل شده و برنامه‌های فرهنگی و هنری آن در حاشیه و نامتناسب با نیازهای نسل جوان است. در این میان علل مختلفی از جمله عوامل خانوادگی‌، فرهنگی‌، اجتماعی‌، سیاسی و اقتصادی در گرایش جوانان به نماز نقش دارد. بمباران اطلاعاتی و مسخ فردی و فرهنگی از سوی بیگانگان به یقین در بی توجهی نسل جوان کشورمان به فریضه نماز بی تأثیر نیست که دستاورد آن بی‌هویتی و دین‌ستیزی است.
 برخی از جوانان عقیده دارند که بسیاری از برنامه‌های مساجد با سلیقه و روح شادی طلب شان کمتر سازگاری دارند. این عده معتقدند که وجود حاکمیت دینی برفضای کشور می‌طلبد همه‌ی  مسوولان از پایه دینی قوی برخوردار باشند، دروغ نگویند، عوام فریبی نکنند، عمل وگفتار آنان یکی باشد و سطح زندگی خود را با زندگی طبقات پایین جامعه منطبق سازند. از عوامل بسیار موثری که در جذب جوانان اسلام کارساز است آگاه کردن روحانیون‌، ائمه جماعات و مبلغان دینی تغییر درنوع و شیوه بیدارگری و کشاندن جوانان به نماز جماعت می‌باشد. به دلیل اینکه محیط مدرسه جذابیت بیشتری برای جوان دارد ابتدا باید نماز جماعت را در این محیط تقویت کرد و سپس با همان طراوت و نشاط به مسجد کشانده شود.
 سر زندگی و نشاط، برکت حضور جوانان بوده و هر جایی که این قشر از جامعه در آن جا دیده شوند محیطی فرح‌بخش و جذاب است. تدین قشر جوان ایرانی بدون شک خود عاملی برای حضور جوانان در مرکز دینی محلات یعنی مساجد است ولی با توجه به تأکیدات بزرگان دین برای تبلیغ اسلام و جذب اقشار مختلف از جمله قشر جوان باید با در نظر گرفتن تمامی جوانب اوضاع داخلی و خارجی کشور و جذابیت‌های کاذب هجمه فرهنگی غرب برای جلب نظر این طیف اکثریت فعال طرحی نو در انداخت.
 شعار جوان گرایی در سال‌های اخیر درباره مسائل مختلف بسیاری گفته شده و به خاطر عمل نشدن به آن دلزدگی جوانان را در پی داشته لذا در این مورد باید تلاش براین باشد که همان مباحث با همان رویکرد شکل نگیرد و جذب جوانان به مساجد با تمامی ابزارهای مادی و معنوی دنبال شود تا مبادا دست دشمن مترصد کوتاهی متولیان امر از آستین درآمده و جوانانمان را در چنگال خود گیرد. هم‌اکنون با گسترش وسایل ارتباط جمعی و تنوع اهرمهای مورد استفاده‌ی غرب‏‏‏، این تهدید وجود دارد که جوانان ساده‌دل را به راحتی جذب امیال دنیوی کرده و در خود منازل و در اطاق شخصی افراد به آنان اطاعات غلط القا کنند.
امروزه بیرون آوردن جوانان از محیط بسته خانه و جذب آنها به بطن جریانات اجتماعی و دینی برای فعالین محلات و از جمله وعاظ مساجد از مهمترین کارها به شمار می‌رود تا شاهد جوانان خواب آلود و چشم دوخته به صفحه مانیتور رایانه نباشیم. حتی می‌توان این تهدید را به فرصت تبدیل کرد و از این وسائل علیه مقاصد غرب استفاده کرد. این مهم درصورتی عملیاتی می‌شود که مساجد و وعاظ خود را به علوم روز مجهز کرده و تلاش کنند که از همین وسائل برای جذب جوانان استفاده کنند. اما در کنار این عوامل نباید از روش‌های سنتی جلب و جذب غافل بود زیرا فناوری روز غرب فاقد روح و عطوفت است و در بسیاری از موارد کاری که ارتباط چهره به چهره می‌کند این وسایل قادر به انجام آن نیستند. در فضای مجازی همه با تخیل زندگی کرده و این فضا در حقیقت با واسطه تصویرسازی است که تأثیر خود را می‌گذارد و در شرایط مختلف امکان دارد که افراد به تصویر خود ساخته نیز اطمینان نکنند ولی در فضای واقعی این ذهنیت بعنوان عامل بازدارنده وجود نداشته و ارتباطات صددرصدی شکل می‌گیرد لذا تأثیر ارتباط چهره به چهره چندین برابر ارتباط در فضای مجازی بوده و متولیان امر نباید فرصت دیدار با جوانان را به سادگی از دست دهند.
برای جذب جوانان به مساجد و نماز جماعت و شرکت در سایر برنامه‌های فرهنگی مساجد شیوه‌ها و عواملی وجود دارد که به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

الف) امام جماعت:
1-امام جماعت ثابت بودن 2ـ توانایی علمی 3ـ نظم 4ـ‌ بیان ساده و شیوا 5ـ ‌ابتکار و خلاقیت 6ـ‌ دوستی با جوانان و نوجوانان 7ـ‌ احترام و تواضع 8ـ‌ آراستگی ظاهری 9ـ‌ توانایی جسمی 10ـ دارا بودن دانش لازم 11ـ ‌درک موقعیت سنی جوانان 12ـ‌ تهیه‌ی امکانات مالی

ب) ‌مسجد: 
1ـ فضای مناسب و ظواهر خوب آن 2ـ‌ نظافت 3ـ وسایل صوتی، گرما‌زا و سرما‌زا 4ـ‌ تصمیم‌گیری متمرکز 5ـ ایجاد امکانات فرهنگی ورزشی 6ـ استفاده از افراد خوش صدا

           ج) ‌هیئت امنای مسجد:
1ـ همکاری جدی 2ـ ‌تقسیم کار 3ـ‌ علاقه به کار 4ـ تأمین بودجه 5ـ توجیه جوانان و نوجوانان 6- اهتمام به مسئله‌ی جوانان و نوجوانان 7-‌ استفاده از تخصص‌های گوناگون د) سایر عوامل: 1ـ ترجمه و توضیح دعا‌ها و اذکار 2-‌ آشنا کردن جوانان به فلسفه‌ی اعمال عبادی 3ـ اخلاق و رفتار نمازگزاران 4- جذب از طریق دوستان 5- انعکاس فعالیت‌ها 6ـ رفع مشکلات 7ـ خادم 
 
چگونگی جذب جوانان به نماز، مسجد و شناسایی راهکارهای آن
پروین اندیش - حمیدرضا ثابت¬قول

جوانان به¬عنوان آینده‌سازان جامعه اسلامی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های این کشور به شمار می‌روند وتلاش در جهت توسعه آگاهی‌های دینی آنان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. اگر میزان معرفت جوانان به آموزه‌های دینی و زلال معارف دین از رشدونمو مطلوبی بهره‌مند باشد، شخصیت دینی آنان به گونه‌ای شایسته شکل خواهد گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تاثیر به‌سزایی در آن جامعه پدید خواهند آورد، اما اگر خدای ناکرده از تربیت لازم برخوردار نباشند زمینه اصلاح جامعه فراهم نخواهد شد. یکی از مکان‌هایی که می‌تواند شخصیت جوان را مطابق آموزه‌های دینی بارور سازد و روح خداجویی و عدالت‌خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه‌دار سازد مسجد می‌باشد که کانون انسان‌سازی است. پس لازم است راهکارهای جذب جوانان و هدایت آنان به مساجد شناسایی شود و مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینه‌های حضور فعال‌تر جوانان در مساجد فراهم شود. 
با توجه به مطلب فوق، جذب جوانان به نماز و مسجد از طریق زیر به نتایج موردنظر دست می‌یابد:
1- نقش خانواده و انتقال فرهنگ نماز همراه با پرورش روحیه مذهبی مناسب برای اقامه آن
2- شخصیت دوست داشتنی و مذهبی الگوهای تربیتی و پرورشی مدارس
یکی دیگر از رویکردهای جذب جوانان به نماز و مساجد، پس از خانواده و مدارس‌، رسانه‌ها هستند.
حال برای اینکه بتوانیم جوانان را به نماز و مسجد جذب کنیم ابتدا باید خود راههای جذب را شناسایی کنیم.
هدف از نگارش این مقاله، بیان راههای جذب جوانان به نماز و مسجد می‌باشد. روش تحقیق در این نوشتار روش تحلیل متن است و در چهارفصل تحت عناوین زیرتشکیل شده است:
فصل اول: کلیات ومفاهیم را که شامل تعاریف نماز، مسجد و جوانان، اهمیت و ضرورت جذب می‌باشد مطرح می‌کند. در بیان اهمیت جذب جوانان به نماز و مسجد، از اموری است که در جریان اجتماعی شدن بسیار مهم و نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.                                                      
فصل دوم آن به ارزش و دیدگاههای نماز می‌پردازد و برحسب ضرورت، نماز از منظر الهی و روایات بررسی شده است. همچنین نماز و حضور در مساجد از دیدگاه رهبری از جمله مطالبی است که در این فصل به آن اختصاص داده شده است.
فصل سوم این نوشتار به عوامل و موانع گرایش جوانان به نماز اشاره می‌کند. جذب و گرایش جوانان به نماز در مساجد، بنیاد دینی جامعه را تقویت می‌کند و میزان معرفت جوانان به آموزه‌های دینی افزایش می‌یابد. البته در میان جوانان، برخی نیز به نماز و حضور در مساجد اهمیت نمی‌دهند که می‌تواند ناشی از خانواده، عدم اگاهی، تنبلی، دوستان ناشایست، مفاسد اخلاقی، غرور و ضعف اعتقادی افراد باشد.
در فصل چهارم این مقاله راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به نماز و مسجد همچون امام جماعت، هیئت امنای مسجد و سایرعوامل مورد تحلیل قرارگرفته‌اند. و پایان پژوهش نیز به نتیجه‌گیری و پیشنهادات و منابع اختصاص دارد.
امید است که مقاله حاضر در جذب جوانان به نماز و مسجد مثمرثمر واقع شود.

واژگان کلیدی: 
نماز- مسجد- جوانان- موانع جذب - راهکارهای جذب.

 
میزان تأثیر پذیری فرزندان از والدین در گرایش به نماز

جواد آقامحمدی - عزیز اسدی

هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان تأثیرپذیری فرزندان از والدین در گرایش به نماز بوده است. روش پژوهش حاضر در محدوده روشهای توصیفی و از نوع کاربردی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه شهرستان‌های دیواندره و سروآباد می¬باشد و گروه نمونه آن شامل 360 نفر است که با روش تصادفی ساده به طوریکه تمامی اعضای جامعه کل شانس مساوی برای انتخاب-شدن داشته باشند صورت گرفته است. از پرسشنامه و منابع کتابخانه¬ای به عنوان ابزار جمع¬آوری اطلاعات استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده¬ها و یافته¬های پژوهش حاصل از اجرای آزمون به دو صورت توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است، که مقادیر کمی  مأخوذه از پرسشنامه با استفاده از جدول فراوانی، درصد و نمودارها (آمار توصیفی) توصیف شده است و نتایج یافته¬ها با استفاده از آماره¬های t استودنت، F  و خی ¬دو (مجذور کای) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است (آمار استنباطی).
کلید واژگان: نماز. مسجد. والدین. فرزندان.  
مقدمه
کار هدایت و راهنمایی اساسا مستلزم نومید نشدن و استمرار در تذکر و ارشاد است. طبیعت انسان به سمت سهل انگاری تمایل دارد. ایجاد عزم و اراده برای اقامه نماز در فرزندان نیاز به تدبیر و پرکاری دارد. یکی از دلایل بی انگیزه بودن برخی از نوجوانان در اقامه نماز، غیر مفید قلمداد کردن این فریضه الهی است. این قبیل افراد می گویند: «ما تلاش می کنیم انسان¬های خوبی باشیم، چه نیازی به خواندن نماز است؟!» همین افراد در رویارویی با ناملایمات دست تضرع به سوی خدا بلند می¬کنند و از او مدد می¬خواهند، البته که کار درستی هم به حساب می¬آید. لیکن باید به ایشان قواعد و اصول زندگی را آموخت. خداوند می¬فرمایند: «فاذکرونی اذکرکم و اشکروا لی و لا تکفرون». پس به باید من باشید تا به یاد شما باشم و مرا شکر کنید و ناسپاسی روا مدارید. یاد خدا و شکر، مقدمه دریافت امدادهای الهی و گذر از دشواری‌هاست. 
در آزمون این فرضیه از آماره t استفاده گردید. با توجه به نتایج تجزیه و تحلیل واریانس یک متغیره، با بیش از 95 درصد اطمینان می¬توان گفت که میزان تأثیر والدین در هدایت فرزندان دختر به نماز جماعت بیشتر از میزان تأثیر آنان در هدایت پسرانشان است.
بین میزان تأثیر والدین در هدایت فرزندان به نماز جماعت و سطح تحصیلات آنان، رابطه معنی¬داری در سطح 5 درصد وجود دارد و فرضیه تحقیق تأیید میشود. 
در خصوص رابطه وضعیت اقتصادی خانواده و میزان تأثیرگذاری والدین در هدایت دانش¬آموزان(فرزندان) به نماز آماره خی¬دو (مجذور کای) مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از این آماره فرض تحقیق رد میشود به عبارت دیگر رابطه معناداری بین «میزان تأثیر والدین در هدایت فرزندان به نماز جماعت»  و «وضعیت اقتصادی خانواده¬ها » وجود ندارد و این دو متغیر مستقل از هم هستند.
- میزان تأثیرگذاری در هدایت دانش¬آموزان(فرزندان) به شرکت در نماز جماعت توسط والدینی که خودشان در نماز جماعت شرکت می¬کنند بیشتر از والدینی است که در نماز جماعت شرکت نمی¬کنند.
در آزمون این فرضیه مجدداً از آماره t استفاده ¬شد که نتایج بیانگر آن است که والدینی که خود در نماز جماعت شرکت می‌کنند تأثیر بیشتری در هدایت فرزندانشان به شرکت در نماز جماعت دارند.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات:
تعلیم نماز در روایات از وظایف مهم والدین است. والدین از سه سالگی باید فرزندان خود را با بیان کلماتی از قبیل لا اله الا الله آشنا کنند. در قرآن انبیاء بزرگ نسبت به نماز فرزندانشان بسیار حساس و جدی بوده‌اند. خداوند به پیامبر می‌فرماید: «وامر اهلک بالصلوه و اصطبر علیها» به اهل خود فرمان نماز بده و پشتکار داشته باش. قرآن در ستایش ابراهیم صادق الوعد می فرماید: «و کان یأمر اهله بالصلوه» او اهل خود را به نماز وادار می‌کرد [دستور می¬داد]. لقمان به فرزندش سفارش نماز می‌کرد: «یا بنی اقم الصلوه وأمر بالمعروف». در قرآن می خوانیم که حضرت ابراهیم در دعای خود می کفت: «رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی» خداوندا من و ذریه ام را از به پا دارندگان نماز قرار بده.
براساس نتایج پنهان و آشکار تحقیق پیشنهاداتی به شرح ذیل ارائه می‌گردد، باشد که مورد توجه قرار گیرد.
براساس نتیجه این تحقیق و نتایج تحقیقات دیگر که ذکر آنها رفت، والدین با رفتار و کردار خود، مدارس با ایجاد امکانات مناسب و جامعه نیز با تأمین نیازهای قشر جوان و رفع مشکلات آنان، در ارتباطی هماهنگ و تنگاتنگ با هم عمل کرده تا میل و رغبت جوان به پایبندی او به نماز و اصول اعتقادی بیشتر گردد.
از مهمترین راههای افزایش گرایش جوانان به نماز، تبلیغ فواید و اثرات نماز به منظور تغییر نگرش آنها به سوی خالق متعال می‌باشد، بنابراین خانواده و مدرسه بهترین مکان برای تبلیغ این فریضه در دانش آموزان و جوانان بشمار می‌آیند که باید با برنامه‌ریزی درست در این جهت گام برداشت. 
از طریق فرهنگ سازی و با استفاده از رسانه‌های گروهی و جمعی مخصوصا تلویزیون و با استفاده از افراد کارشناس و خبره در این زمینه می‌توان خانواده‌ها و بویژه جوانان را به این فریضه الهی رهنمون ساخت. نتایج پژوهش‌های انجام شده توسط سبیلان اردستانی(1379)، شعبانی(1372) و فرشی(1379) نیز مؤید نقش تبلیغات و برنامه‌های رسانه‌های گروهی در زمینه اقامه نماز جماعت است. (به نقل از: نصر و دیگران،1387)
آموزش و پرورش می‌تواند با قرار دادن پیامهای تربیتی مرتبط با نماز در کتابهای درسی مخصوصا در دوره عمومی نقش اساسی و وظیفه مهمی را در این خصوص ایفا کند.
یکی از نتایج تحقیق حاضر بیان می دارد والدینی که خود نماز می‌خوانند تأثیر بیشتری در جذب فرزند خود به این فریضه الهی دارد، بنابراین به والدین عزیز توصیه می‌گردد، خودشان سروقت نماز بخوانند و فرزندان خود را هم به نماز تشویق کنند به طوریکه آنها بپندارند که با میل و رغبت خود عمل کرده‌اند. وظیفه والدین است که فرزندان خود را از دوره کودکی با نماز آشنا ساخته و آنها را به محافل و مجالس مذهبی برده و اصل تشویق و ترغیب را به عنوان بهترین وسیله تربیتی قرار داده و این را بدانند که نخستین الگوهای فرزندشان در همه حال خود آنها خواهند بود.
 
مدیریت فرهنگی مسجد
(راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مسجد)
جهانبخش ریحانی

اولین خانه‌ای که در زمین ساخته شد مسجد بود و اولین کاری که پیامبراکرم حضرت محمد(ص) بعد از هجرت انجام داد ساختن مسجد بود. (قرائتی،1388) در منابع اسلامی بر حضور و توقف مؤمنین در مساجد بسیار تأکید شده است؛ تا جایی که پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: «برای من نشستن درمسجد از نشستن در بهشت برتر است؛ زیرا نشستن در بهشت رضایت نفسم را به دنبال دارد؛ حال آن‌که نشستن در مسجد مایه رضایت و خشنودی پروردگار است.» (نوبهار،1376) مسجد پایگاه اصلی دین و بخش معنوی حیات انسان در جامعه اسلامی می‌باشد. در احادیث آمده است که فرشتگان شخصی را که از مسجد خارج می‌شود؛ دعا می‌کنند که «سلامت باشد؛ حوائج وی برآورده شود و پاداش وی بهشت باشد.» (توانایان فرد،1377)  
مساجد از بدو تأسیس حکومت اسلامی مهمترین مراکز تجمع، عبادت، آموزش معارف دینی و علمی، تصمیم‌گیری و سایر مسائل مهم مسلمانان بوده است. در جریان انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی(ره) کوشید مساجد را احیا نماید و مساجد را مرکزی برای مبارزه با طاغوت و حامیانش قرار دهد و به این منظور امت اسلامی ایران پایگاه اصلی مبارزه را مسجد قرار داد و انقلاب الهی خویش را به پیروزی رساند. در جریان هشت سال دفاع مقدس نیز مساجد مهمترین محل جذب و اعزام رزمندگان اسلام به جبهه‌های جنگ تحمیلی بود. در سال‌های اخیرمتأسفانه حضور جوانان در مساجد کاهش یافته است و ضرورت دارد به منظور رشد معنوی بیشتر جوانان که کانون شور و هیجان و سرمایه آینده نظام مقدس جمهوری اسلامی و عامل حفظ و تداوم نظام اسلامی ایران هستند و جذب آن‌ها به مساجد برنامه‌های مدونی داشته باشیم.
در تحقیقی که توسط این حقیر انجام گرفت؛ مهمترین عوامل جذب جوانان به مساجد را مؤلفه‌های «معماری مناسب مساجد؛ برنامه‌ریزی مناسب مدیران؛ برگزاری مطلوب انتخابات هیأت امنای مساجد؛ فضای فیزیکی مناسب مساجد؛ فعال بودن کانون‌های فرهنگی مساجد؛ حضور فعال مدیران در مساجد و حضور فعال چهره‌های علمی در مساجد» تشکیل می‌دادند. 
پیشنهادات محقق به منظور جذب جوانان به مساجد بدین شرح می‌باشد: 
1- مسئولین ذیربط در امور مساجد کشور جلسات منظم ماهیانه داشته باشند و وظایف هریک از سازمان‌ها و مؤسسات را در ارتباط با ساخت و ساز، تعیین هیأت امنا، تأمین امام جماعت و سایرامور مساجد مشخص نمایند.
2- افراد خیر تشویق شوند که مساجد را در محل‌هایی تأسیس نمایند که مرکزیت داشته باشد و تردد جوانان به این محل‌ها به راحتی صورت گیرد.
3- مسئولین ذیربط امور مساجد مثل ستاد عالی هماهنگی و نظارت برکانون‌های فرهنگی و هنری مساجد وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی و سازمان تبلیغات اسلامی با هم در تعامل باشند و هماهنگی لازم را جهت صدور مجوز کانون‌های فرهنگی و هنری و... به عمل آورند و همچنین نسبت به جذب بیشتر بودجه امور فرهنگی و هنری مساجد تلاش نمایند تا در مساجد بیشتری، کانون های فرهنگی هنری راه‌اندازی شده و این کانون‌ها به کتابخانه، سالن مطالعه و سایر امکانات مورد نیاز نمازگزاران جوان مجهز گردند.
4- با توجه به این که در بعضی از استانها درصد بالایی از مساجد به برادران اهل تسنن اختصاص دارد؛ لازم است نسبت  به تأسیس این کانون‌ها در مساجد اهل سنت نیز اقدامات لازم صورت گیرد و برای جوانان نمازگزار اهل سنت نیز امکانات فرهنگی تأمین گردد.
5- سازمان‌های اوقاف و امور خیریه و سایر سازمان‌های ذیربط که در ساخت و ساز مساجد و اماکن مذهبی دخیل‌اند؛ اقداماتی به عمل آورند که علاوه بر رعایت اصول معماری اسلامی، ایرانی و توجه به استحکام و زیبا سازی این اماکن، در عین حال بنای این اماکن ساده و بدون پیرایه‌های مادی باشد.
6- مسئولین امر و ائمه جماعت مساجد باید نظارت نمایند که در انتخابات هیأت امنای این اماکن، جوانان هم حق رأی و اظهار نظر داشته باشند و هم بتوانند جزء اعضای هیأت امنا انتخاب گردند.
7- مسئولین ذیربط فعال سازی امور فرهنگی مساجد هراستان با همکاری یکدیگر از مسئولین سیاسی، مذهبی، نظامی و علمی استان خود دعوت به عمل آورند که بیش از پیش در برنامه‌های فرهنگی مساجد حضور یافته و ایفای نقش نمایند و عملاً الگوی خوبی برای حضور بیشتر جوانان در این اماکن باشند.
8- با توجه به بودجه ناچیز امور فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی و ستاد عالی هماهنگی و نظارت برکانون‌های فرهنگی و هنری مساجد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، لازم است در هریک از استانها، استاندارن، فرمانداران و شهرداران محترم مجاب گردند که از سایر بودجه‌های فرهنگی استان برای امور فرهنگی مساجد هزینه نمایند.
9- سازمانهای تبلیغات اسلامی استانها پیگیری لازم را در ارتباط با اقامه نماز منظم و مخصوصاً نماز صبح در مساجد به عمل آورند و ائمه جماعت مساجد و اماکن مذهبی را توجیه نماید که حضور کم افراد در نماز صبح، بهانه‌ای برای عدم اقامه نماز جماعت صبح نگردد.
10- به ائمه جماعت مساجد و اماکن مذهبی توصیه گردد که به منظور جذب بیشتر جوانان و تأثیر کلام، به خودسازی بیشتر بپردازند و ضمن طولانی نکردن اقامه نماز جماعت،‌ نمازهای مستحبی را نیز اقامه نمایند.
11- ائمه جماعت مساجد باید شخصاً بر همه فعالیت‌های این اماکن و مخصوصاً رعایت بهداشت در آبدارخانه و... این اماکن نظارت کافی داشته باشند تا عدم رعایت بهداشت مانعی برای حضور جوانان در مساجد نگردد.
12- هیأت امنای هریک از مساجد باید تلاش کنند که حتی‌الامکان به هریک از جوانان مسئولیتی هرچند ناچیز واگذار نمایند و بدین وسیله هم از توان آنان برای پیشبرد بهتر امور استفاده نموده و هم آنان را جذب این مراکز نمایند.
13- همه برنامه‌های فرهنگی و هنری و سخنرانی‌های مساجد باید قبل یا بعد از اقامه نماز جماعت اجرا گردد.
14- روحانی و امام جماعت هریک از مساجد با مدارس و پایگاه‌های بسیج نزدیک این اماکن ارتباط مستمرداشته و جوانان این اماکن را به مساجد جذب نمایند.
 
بررسی نقش اعتقادات دینی در جلوگیری از کجروی‌های اجتماعی در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاه پیام نور پیرانشهر

حسن امین¬پور - خدیجه عباسیان - فرشته موسی¬زاد

دین کلمه‌ای است عربی و معنای حقیقی آن عبارت است از کیش و آئینی که انسان برای ادامه زندگی و بقای خود انتخاب می‌کند. دین به معنای پایبندی به مجموعه‌ای از باورها و بایدها و نبایدهای منطقی و عقلانی که اساس آن مبتنی بر ویژگی‌های و نیازهای فطری انسان است. کجروی‌های اجتماعی نیز به عمل خلاف قانون و عرف جامعه گفته می‌شود که توسط جوانان و دیگر اعضای جامعه انجام می‌گیرد جوانانی که می‌باید افراد آینده‌ساز جامعه باشند چنانچه به انواع کجروی‌ها روی بیاورند نه تنها سازندگی نخواهند داشت بلکه با اعمالی که انجام می‌دهند برای جامعه مضر خواهند بود. دین‌داری تأثیر مثبت در بهداشت روانی و متقابلاً در خوشبختی دارد و حتی در مورد ادیانی که نیاز انسان را به طور کامل برطرف نمی‌کند نیز، این تأثیر بر طبق آمار مثبت است. نتایج تحقیقات دیگر نشان میدهد که بین میزان اعتقادات مذهبی و میزان اضطراب، رابطه عکس برقرار است (وهاب زاده و همکاران،1380 و غباری بناب و همکاران،1380 و یوسفی لوپه و حسن پور، 1376). ابراهیمی و نصیری (1380) که اعتقادات و عملکردهای مذهبی در دوره سالمندی نقش مهمی در پرکردن فضای خالی زندگی، معنادهی به حیات و غلبه بر احساس پوچی و تنهایی دارد. یوسفی و شیرانی (1385) و امین پور (1386) فرهنگ اسلامی و باورهای دینی بر گرفته از آیات قران در بالابردن رضایت شغلی و کاهش استرس در محیط کار تاثیر دارد. ابراهیمی و نصیری (1376) و پهلوان زاده (1386) میان نگرش و عملکرد دینی سالمندان با میزان افسردگی آن‌ها رابطه مثبت وجود دارد. ایدلر (1987) افسردگی در کسانی که به کلیسا می‌رفتند کمتر بود. تحقیقات کاستاک  و پاتریچ (1972) نشان می‌دهد کسانی که تعهد مذهبی دارند خودکشی کمتر نسبت به سایر افراد دارند. دعا و نماز باعث افزایش شادکامی و سلامت وجودی می‌شود (پولوما و پندلتون، 1991). روزن و کوئینگ و همکاران با آموزش مسایل مذهبی می‌توان مصونیت افراد را در برابر بیماری‌های روانی افزایش داد (موتابی و کیانی اصل، 1376). پس مطالعات دین و نقش آن در جلوگیری از کجروی‌های اجتماعی بس مهم می‌نماید. مخصوصا در جامعه کنونی که گرایش جوانان به انواع  بزه‌کاری‌ها نمایان است باید زمینه مطالعاتی مهمی در این زمینه باز کنیم و نقش مذهب و دین را که از اوایل تاریخ  بشر با او همراه بوده، مورد بررسی قرار دهیم.
جامعه آماری و نمونه تحقیق: جامعه آماری این پژوهش شامل تمام دانشجویان دانشگاه پیام نور پیرانشهر هستند که در سال تحصیلی 87-1386 در یکی از رشته‌های موجود در این دانشگاه مشغول به تحصیل‌اند. از این جامعه 100 نفر دانشجو‌‌(‌50 دختر 
 و 50 نفر پسر با میانگین سنی 76/25 سال با میانه و مد 25 سال) به صورت تصادفی انتخاب شدند و پرسش نامه محقق ساخته که شامل 16 سؤال بود بر روی آن‌ها اجرا گردید.
تجزیه و تحلیل داده‌ها: برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون‌های آماری t مستقل وF استفاده شد. نتایج به دست آمده به طور خلاصه عبارتند از: بین میانگین نمره دانشجویان دختر و پسر در مقیاس انتخاب دوستان مذهبی تفاوت معناداری در بین وجود ندارد. بین میانگین مقیاس نوع دوستان در دانشجویان دختر (74/11) و دانشجویان پسر(74/10) تفاوت معناداری وجود ندارد (62/1t = و 109/0Sig =). بین میانگین مقیاس اجتماعی در دانشجویان دختر(40/28) و دانشجویان پسر (74/27) تفاوت معناداری وجود ندارد (74/0t = و 459/0Sig =). بین میانگین مقیاس اعتقادات فردی در دانشجویان دختر(16/25) و دانشجویان پسر(40/23) تفاوت معناداری وجود دارد (24/2t = و 028/0Sig =). نظر هر یک از گروه دانشجویان دختر و پسر نسبت به اعتقادات دینی متفاوت از دیگری است. بین میانگین دانشجویان دختر (30/65) و دانشجویان پسر (70/61) در نمره کل اعتقادات دینی تفاوت معناداری وجود ندارد (68/1t = و 95/0 Sig =). دین و اعتقاد به دین می‌تواند به عنوان مؤلفه‌ای مشترک در بین دو جنس در نظر گرفته شود. در هیچ یک از سنین مختلف دانشجویان تفاوت معناداری در مقیاس‌های آزمون و نمره کلی وجود ندارد یعنی این اعتقادات دینی می‌تواند نقش یکسانی برای همه سنین دانشجویی در پیشگیری از کجروی‌های اجتماعی داشته باشد.
ضریب همبستگی عامل‌های تست اعتقادات دینی با یکدیگر نشان می‌دهد که  بیشترین ضریب همبستگی مربوط به مقیاس اجتماعی با اعتقادات دینی با 906/0 و کمترین مقدار ضریب همبستگی بین عامل‌های نوع دوستان و اعتقادات فرد 733/0 به دست آمد، سایر ضرایب همبستگی بین عامل‌ها بین این دو مقدار قرار دارد.
اعتقادات دینی به عنوان یک مؤلفه اصلی در هدایت زندگی افراد می‌تواند نقش مؤثری داشته باشد و دین به عنوان یک عامل نجات دهنده زندگی افراد برای هر دو جنس می‌تواند نقش یکسان و برابر داشته باشد و نمی‌توان گفت که تأثیر دین در کدام جنس قوی‌تر یا ضعیف‌تر است. اعتقادات دینی متعلق به زمان و لحظه خاصی نیست و نیز به سن خاصی تعلق ندارد. مشکلات را کم و صبرو بردباری را افزایش خواهد داد و در کل باعث پیشگیری از وقوع جرم و بزه از جمله اعتیاد به مواد مخدر و .... خواهد شد. با توجه به اهمیت والای نیایش در رسیدن به مقام اعلی،‌ تزکیه نفس، ‌تقویت اعتماد به نفس،‌ رفع نگرانی‌ها و مشکلات و به صورت کلی ارتقای بهداشت روان، خالصانه به درگاه خالق متعال روی آوریم، اسرار دل خویش را با وی در میان بگذاریم و پرده از روی چشمانمان برداریم.
کلمات کلیدی:  اعتقادات دینی - کجروی‌های اجتماعی - دانشجویان -  دانشگاه پیام‌نور پیرانشهر.
 
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد

حسین¬علی برزگران

پیامبر اسلام (ص) می‌فرماید: » امام¬القوم وافدهم فقدّموا  فی صلاتکم افضلکم»
امام جماعت هر جمعی نماینده آن جمع در پیشگاه خداوند می باشد، پس برای امام جماعت خود بهترین‌ها را برگزینید. (محمدباقر مجلسی، ج88، ص109(
نماز بالاترین و والاترین عبادت بوده که ستون دین، پرچم اسلام، صورت و حقیقت دین، زینت اسلام و بیان کننده تمام دین است، در قرآن از نماز به ایمان تعبیر شده است. تنها از نماز است که به قرآن تعبیر شده، پیامبر اکرم(ص) از نماز به «طهر» و «پاکی» تعبیر نموده، آن را نور مؤمن و«مهریه حورالعین» می‌داند. اهمیت نماز در اسلام تا بدان جاست که در دو کتاب حدیث معتبر مکتب شیعی (وسایل شیعه ومستدرک الوسایل) که شامل شصت هزار روایت می باشد. بیست هزار روایت از آن مربوط به نماز است. در قرآن کریم خداوند مهربان در باره نماز بیش از 122آیه نازل فرموده و اهمیت واحکام ومسایل مهم نماز را بیان کرده است. (وحدت پناه، 1384، صص52-51)
بنا به دستورات و آموزه‌های اسلامی، خداوند لامکان و لازمان می‌باشد. رسول گرامی اسلام (ص)، در روایتی مشهور می‌فرماید: «مساجد، خانه های خدا در زمین هستند و آنها بر اهل آسمان نور افشانی می‌کنند، همچنان که ستارگان بر زمین نورافشانی می‌کنند.» مساجد از آغاز تاکنون به عنوان مرکز اجتماع و تعاون و مهد افکار و نیز بستر اندیشه‌سازی و اندیشه‌پروری، در محیطی با صفا و معنوی به شمار می‌آیند. مهمترین عامل در این فضا، وجود اجتماعی مخلص و مؤمن می‌باشد و اصلی‌ترین برنامه‌ای که موجب می‌شود تا این همایش معنوی شکل بگیرد و هر روز پنج وعده تکرار شود، برپایی نماز جماعت است. به همین خاطر مسجد ونماز جماعت لازم وملزوم یکدیگرند و بسان دو بال کبوتر، امکان پرواز مؤمنان و نماز گزاران رابه عالم بالا فراهم می‌سازد. 
در میان تمام کسانی که به گونه‌ای در اداره امر مسجد وجذب جوانان دخالت دارند امام جماعت، دارای نقشی ممتاز و ویژه است، زیرا او بار هدایت فکری، تربیتی و فرهنگی مسجد را بر دوش دارد. از این رو صلاحیت‌ها و شایستگی¬های او به طور مستقیم بر مسجد وجوانان اثر می‌گذارد.
در رساله توضیح المسایل حضرت امام خمینی(ره) پیرامون شرایط امام جماعت ذکر شده است:
امام جماعت باید بالغ و عاقل وشیعه دوازده امامی وعادل و حلال‌زاده باشد و نماز را به طور صحیح بخواند و نیز اگر مأموم مرد است امام او هم باید مرد باشد و اقتدا کردن بچه ممیز که خوب و بد را می‌فهمد به بچه ممیز دیگر مانعی ندارد واحتیاط مستحب آنست که امام زن نیز مرد باشد. (مسأله 1453) 
امام هشتم (ع) در باره نماز جماعت می‌فرماید: نماز جماعت برای آن بوجود آمد که اخلاص و توحید و اسلام و عبادت در جامعه ظاهر گردد. تشکیل نماز جماعت که در حقیقت اظهار اسلام و عبادت و بندگی خدا و نشان دادن توانایی‌ها وزیباییهای اسلام است، گواهی آشکار و حجتی محکم بر اهل شرق وغرب است.
ائمه جماعت تأثیر گذاری کمی و کیفی بیشتری در هدایت و جذب افراد به طرف نماز دارا هستند، همان طور که در قرآن مجید آمده «لا نکلف نفسا الا وسعها» (سوره انعام، آیه 152 ) تکلیف افراد براساس توانایی آنهاست. لذا بیشترین مسؤلیت برای جلب افراد به نماز برعهده رهبران و مسؤلان جامعه که توانایی بیشتری دارند، می‌باشد حضرت علی(ع) می‌فرماید: دو گروه از امت من هستند که اگر اصلاح شوند مردم صالح می‌شوند و هنگامی که فاسد شوند، مردم فاسد می‌شوند. اول عالمان و دوم سلاطین وحاکمان. مهمترین راههای جلب جوانان به نماز جماعت عبارتند از :الف - ایجاد، تعمیق احساس همفکری، همگامی، همدلی مشترک بین نماز گزاران  ب- ایجاد هماهنگی بین انتظارات جماعت نماز گزار با نیاز‌ها وپیش آمادگی های نمازگزار ج- وجود امکانات مادی، ابزاری و رفاهی درمساجد وتکایا، وجود مساجدی با ابزار وامکانات لازم و شایسته، نوسازی و زیباسازی مساجد، رعایت بهداشت در مساجد، خوش صوت بودن مؤذن ومکبر، آراستگی، خوش بویی و زیبایی لباس نماز گزاران، تاثیر فراوانی در جلب افراد به طرف نماز جماعت دارد. د- برقراری عدالت وقسط در جامعه در جامعه تاثیر فراوانی در تمایل به شرکت در نمازهای جماعت و اقامه نماز دارد.
هـ - محرک‌های درونی و بیرونی نماز باعث تمایل و شرکت در نمازهای جماعت می شود. در حدیثی از پیامبر(ص) آمده است: «کسی که امامت گروهی را بر عهده گیرد و در برخورد با آنان و قرائت و رکوع و سجده و نشست و برخاست خود، راه اعتدال و میانه روی را در پیش نگیرد، نمازش مورد پذیرش خداوند قرار نمی‌گیرد و از گناهان او تجاوز نمی‌کند. چنین امامی نزد خداوند، همچون پادشاهی ستمگر و متجاوزی است که برای خیر و صلاح زیر دستان خود تلاشی نکرده و فرمان خدا را در میان آنان بپای نداشته است...»
در خصوص جذب نوجوانان و جوانان به مساجد عوامل مختلفی تاثیرگذار می‌باشند خانه و خانواده(والدین )، مسجد و مدرسه بیشترین نقش را دارا می‌باشند وهمچنین محیط‌های اصلی شامل: فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و محیط‌های فرعی از قبیل: همسالان، تبلیغی، کار، ارتباطات و اطلاع‌رسانی، آموزش و علمی، تفریحی، هنری، امنیتی و انتظامی، بهداشتی، اداری، شهری، روستایی، ورزشی اثرگذار می‌باشد.
آری آخرین سخن پیامبر رحمت(ص)، سفارش درباره‌ی نمازگزاران و مسجد و نماز جماعت است؛ چه او می‌داند که نماز، اصلی‌ترین عنصر خیمه‌ای است که او سالها در راه برپایی آن تلاش کرده است.
 

 
حق نماز به درستی ادا نشده است

سیدحسین ذوالانوار

1- نقش مساجد در شکل‌گیری پیروزی انقلاب اسلامی تا چه اندازه است؟
همانطور که نخستین مسجد در پیروزی اسلام نقش اساسی ایفا کرد، مساجد امروز نیز در پیروزی انقلاب اسلامی تبلور خاصی دارند و دارای جایگاه خاصی هستند که متعلق به هیچ گروه و دسته‌ای نبوده بلکه متعلق به خدا و بندگان خدا است.
2- بودجه اختصاص یافته به امور فرهنگی دینی از سوی مجلسیان تا چه اندازه با مفهوم توسعه فرهنگی مورد قبول انقلاب تناسب دارد؟
ما در مجلس در قسمت تخصیص بودجه دو گونه بودجه داریم، یکی بودجه عمرانی و دیگری بودجه جاری، البته به قسمتی که مربوط به روح انسان‌ها و جوهره انسان‌ها است بودجه‌ای اختصاص نیافته است بنابر این ما برای رفع این مشکل باید بودجه را به سه قسمت بودجه‌های «عمرانی»، «جاری» و «معنوی، فرهنگی» تقسیم کنیم. درست است تلاش‌هایی برای تخصیص بودجه به مسایل فرهنگی و معنوی شده است و نتایج خوبی هم داشته ولی به آن مطلوبی که مورد نظر بوده است، نرسیده‌ایم. در حال حاضر سفرهای استانی هیئت دولت بر این مبنا پایه‌گذاری شده است ولی پولی که برای این موضوع گذاشته می‌شود قابل مقایسه با کارهای عمرانی و جاری مملکت نیست. غفلت دراز مدتی نسبت به امور فرهنگی و معنوی شده است یعنی حتی حکومت‌های اسلامی برای تفکر اسلامی مایه مادی نگذاشته‌اند.
3- چرا در حالی که در یک کشور اسلامی هستیم توسعه فرهنگ و متعاقب آن توجه به پایگاه‌های دینی در کشور ما مورد غفلت قرار گرفته است، آیا در این زمینه دچار ضعف قانونی هستیم یا ضعف اجرایی؟
همواره دیدگاه مسئولان این بوده است که اسلام و معنویت متصدی‌اش خود مردم باشند و مساجد را باید خود مردم بسازند، این حرف در اصل صحیح است ولی بخشی از کار که مربوط به مردم نیست، مغفول مانده است. در طول تاریخ بعد از اسلام، حکومت‌هایی که می‌خواستند برای خودشان افتخاری داشته باشند دست به ساخت مسجد می‌زدند که از جمله آنها می توان به مسجدالنبی، مسجدالحرام، مسجد گوهرشاد مشهد، مسجد امام خمینی(ره) اصفهان، مسجد کمیل شیراز می‌زدند ولی در حال حاضر دولت‌ها انگیزه‌شان را از دست داده‌اند. زمانی می‌خواستیم با متولی قرار دادن مردم برای ساخت مسجد به آنها انگیزه دهیم و همین امر باعث شد که دولت‌ها از این امر عقب بمانند. دولت و نظام ما باید این انگیزه یعنی «ساخت مسجد» را احیا کنند زیرا هدف ما از کاشت گندم، دانه‌های گندم است نه کاه آن یعنی در هر کاری که می‌کنیم باید هدف غایی و الهی داشته باشیم و اگر این هدف را نداشته‌ باشیم به نتیجه نمی‌رسیم. در حال حاضر نیز برخی از مسئولان مسئله معیشت مردم را بهانه‌ای قرار می‌دهند تا امور دینی و فرهنگی مردم را ساماندهی نکنند، درست است مسایل معیشتی مهم است ولی مسایل فرهنگی و دینی نیز در جامعه یک ضرورت مهم محسوب می شود که باید بیش از پیش به آنها توجه شود.
4- پیوند نسل چهارم انقلاب با پایگاه‌های نماز را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
انسان فقط به دنیا نمی‌آید که بخورد، بخوابد، تحصیل کند و با این توسعه تحصیلی به یک سری حقوق اجتماعی و رفاه مادی برسد و روح انسانی که قسمت زنده کننده انسان است بدون تغذیه و تصدی بماند. امروز غربی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که گمشده‌ای دارند و باید این گمشده که همان معنویت است را احیاء و به جامعه شان تزریق کنند. گرچه حکومت‌هایشان به دنبال این نیستند ولی کسانی که هنوز شعله‌های معنوی و الهی در روحشان است به دنبال این گمشده می‌گردند.
قبل از انقلاب در کشور ما فشارها و مضیقه‌هایی برای محدود کردن اسلامیت مردم وجود داشت که باعث شده بود همه تشنه معنویت و حفظ روح اسلامی باشند به همین دلیل با آمدن امام، مردم ایشان را به عنوان نماد نورانی تلقی کردند و توانستند با انقلاب اسلامی بسیاری از توطئه‌های دشمنان را به دلیل زنده شدن روح معنویت خنثی کنند. آن چیزی که در آن دوران مغفول مانده بود روح معنویت در جامعه و افرد یعنی نماز بود که با آمدن امام و بعد از آن یعنی شروع جنگ تحمیلی با ارتقاء معنوی در کشور احیا شد ولی بعد از آن یعنی در دوران بازسازی باز ما تا حدی از معنویت دور شدیم و به جای بازسازی معنویات به سمت بازسازی در، پنجره، جاده و کارخانه رفتیم، تا حدی در این زمینه پیش رفتیم که در آن غرق شدیم. دوباره بعد از گذشت 16 سال و بعد از دولت هشتم مردم احساس کردند که معنویت مورد هجوم قرار گرفته است و حساسیت آنها نسبت به این مسئله بیشتر شد و در این شرایط و با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری، جوانان ما بیشتر به سمت پایگاه‌های نماز روی آوردند.
5. اقداماتی که نظام تاکنون برای ترویج نماز داشته است را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این یک منحنی است که فرود و فراز بسیاری دارد یعنی دایم یا مورد توجه یا مورد غفلت قرار می‌گیرد، در اواخر دوران طاغوت توجه مردم به مساجد، نماز و معنویت زیاد شد و در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی این توجه به بیشترین حد خود رسید، در دوران سازندگی تا حدی فروکش کرد ولی دوباره این موج شروع به طی کردن پله‌های صعود کرده است ولی همواره با توجه به غفلت‌هایی که بوده است حق نماز ادا نشده و حالا این غفلت به همت و دین‌مداری حجت‌الاسلام قرائتی و عنایت رهبر معظم انقلاب جبران شده است ولی باز هم باید به این موضوع توجه بیشتر شود. 
6. نقش نماز در تحکیم اجتماع مسلمین، حفظ وحدت و تقویت اعتماد عمومی را تا چه میزان می‌دانید؟
یکی از برکات نماز حضور است که این حضور در نماز جماعت پررنگ‌تر و بیشتر است، در واقع با نماز آن فضای منفی که ممکن است به صورت واقعی یا کاذب بین دو نفر و یا چند نفر ایجاد شده باشد، پاک می‌شود. در نتیجه نماز فضا را خالص و شفاف می‌کند و اشیاء مزاحم همانند غیبت، تهمت و دروغ را در بین افراد از بین می‌برد. با فضای شفافی که نماز درست می‌کند، رفاقت‌ها و صداقت‌ها ارتقاء پیدا می‌کند، خیلی از اجتماعات در طول زمان کم‌اثر شده اند و از بین رفته‌اند ولی اجتماع نماز در مسجدها و نماز جمعه‌ها باقی مانده و می‌ماند و این باقی ماندن بزر‌گ‌ترین سرمایه است. در نماز‌ جمعه‌ها بود که فتنه‌های اخیر خنثی شد و این وجود و برکت نماز بود که توانست شفاف‌سازی کند و به مردم بینش دهد و ریزش‌های جامعه را که خسارت‌های سنگینی داشت تبدیل به رویش کند. در واقع به برکت نماز در بین مسلمانان، کار استکبار و ایادی شیطان همواره مشکل است.
  
راز نماز
راضیه سادات شیخ¬الاسلامی

حمد و آفرین بر ذات جهان آفرین که هستى آمیخته با حکمت و تعالیم را براى بشر، همراه با مصلحت عزّت توأم ساخته است. و درود بى‌پایان بر ختم پیامبران و اهل بیت و پاکان که شریعت به دست ایشان پایان و حجت خدا به عصمت آنان تمام گردید. 
از آنجا که در دین مبین اسلام نماز، کمال عابدان و معراج عالمان، معبد عاشقان و گل خوشبوى بوستان قلب پاک جوانان است، باید بر این عزیزان یقین حاصل شود که هر چه در بهار جوانى بکارند در پاییز پیرى درو خواهند نمود و به سنین بعد از جوانى عبادت را موکول نمودن از وسوسه‌هاى شیطانى است. به همین دلیل در این مقاله کوشش شده است در حدّ توان  فلسفه‌ی نماز روشن گردد تا بتوان آگاهانه تر راهی سرزمین نور شد.
فلسفه‌ی نماز
خدای منّان از روی لطف بی‌پایان بر آدمیان منّت نهاده، به آنها اجازه‌ی معراج به عالم ملک و ملکوت عطا فرموده و نماز را نردبان ترّقی و ابزار ارتقا به عالم بالا قرار داده است.
نماز در مکتب انسان ساز اسلام از جایگاه ویژه‌اى برخوردار بوده و هیچ عملى از اعمال دینى و افعال عبادى با آن قابل مقایسه نمی باشد.
انسان خاکی که همواره اسیر امیال نفسانی و غرایز حیوانی است، به هنگام نماز پرده های ظلمانی جهان ماده را کنار می‌زند، موانع نیرومند عالم شغلی را از جلوی پایش برمی‌دارد و به جهان بالا راه می‌یابد، با خدای خود بی واسطه سخن می‌گوید، و خود را از چنگال نفس و شیطان می‌رهاند. 
بحث درباره‌ی فلسفه و حکمت نماز در واقع آشنایى با اسراری است که در این عمل عبادى نهفته است این نکته براى ما بسیار روشن است که هرگز خداوند متعال هیچ دستورى را بدون حکمت و علّت بر بنده‌اش واجب نمی‌سازد اگر حکمى از جانب او رسد یا واجب است و یا حرام و یا مستحب است و یا مکروه. از حیث روحیه‌ی تعبّد و تسلیم پذیرى در مقابل پروردگار این امر پذیرفته است امّا در اینجا می‌خواهیم جهت عقلى قضیه براى ما روشن گردد چون بحث ما درباره‌ی فلسفه‌ی نماز است و فلسفه‌ی هر چیزى یعنى تبیین عقلى آن چیز. 
تمام پدیده‌هاى نظام هستى معلول و مخلوق ذات حق بوده و منشأ آفرینش آنها خالق قادرى است که هستى از او نشأت گرفته است. همه‌ی موجودات از جمله انسان از فیض حق وجود یافته‌اند. و نه تنها در مقام حدوث بلکه در مقام بقاء نیازمند و محتاج اویند.
 
 یعنى خداوند نه تنها نعمت وجود را به موجودات عطا نموده است بلکه ربوبیّت و سرپرستى آنها را نیز عهده‌دار گشته است پس خدا هم خالق است و هم ربّ، و همه‌ی موجودات به خالقیّت و ربوبیّت او اعتراف دارند. 
یسبح لله ما فى‌السموات و ما فى‌الارض الملک القدوس العزیز الحیکم. 
«تسبیح می‌گوید خدا را آنچه در آسمانها و در زمین است آن پادشاه پاک عزیز حکیم را»1.
انسان که اشرف کائنات است براساس فطرت به ربانیت او مقرّ و معترف است و هرگونه شرک را از او نفى می‌کند و لازم است که فقر خویش و غناى خالق، کوچکى خود و عظمت ربّ را اظهار نماید. رمز نماز در همین است که بنده اظهار عبودیت و بندگى نماید. چنانچه در کلام گوهر بار امام رضا(علیه السلام) آمده است که: «علت نماز اقرار به ربوبیت خدا و نفى هرگونه شریک براى او و ایستادن با خضوع و کوچکى و بیچارگى در پیشگاه خداست»2. 
چون هواى نفس هر لحظه او را به غفلت و سرکشى سوق می‌دهد و به غرور و خودخواهى دعوت می‌کند و به افزون‌طلبى و تمامیت خواهى فرا می‌خواند باید در مقابل آن، عاملى باشد بسیار قوى و نیرومند که جلوى این رذایل را سد نموده و او را به سمت عزت و عظمت انسانى سوق دهد که آن نماز است چون نماز تنها عنصر بازدارنده از ذمائم اخلاقى است. 
چون در سرشت آدمى نسیان و فراموشى عجین است هر لحظه بیم آن مى‌رود که انسان خود و آفریدگارش را به باده‌ی نسیان و فراموشى سپرده و طغیان و سرکشى را پیشه‌ی خود سازد و عمرى را در حیوانیّت و پستى سپرى سازد و کمال و انسانیّت خویش را در حیات حیوانى ببیند اینجاست که: «نماز او را به مداومت بر ذکر خدا در شب و روز بر می انگیزاند تا بنده، مولى و مدبّر و آفریدگار خود را فراموش نکند چرا که فراموشکارى، باعث طغیان و سرکشى خواهد بود»3. 
اگر دین را به منزله‌ی خیمه‌اى فرض کنیم که حافظ سعادت انسان باشد و آدمى براى وصول به سعادت خویش به آن خیمه پناه برده باشد نماز پایه و ستون آن خیمه خواهد بود و اگر ستون نباشد قطعاً خیمه استوار نخواهد بود. پس تا ستون نماز نباشد خیمه دینى در کار نخواهد بود و این بهترین تشبیهى است که در فرمایشات رسول خدا(صلى الله علیه وآله وسلم) آمده است4. و نماز علامت اصلى و نشانه واقعى دین است و اگر نماز نباشد هیچ وجه امتیازى براى شناخت دین حق از باطل نخواهد بود. چنانچه امیرمومنان على(علیه السلام) فرمودند: 
واقام الصلاة فانّها الملةُ. «برپا داشتن نماز نشانه اصلى دین است»5. 
و همچنین در روایات مشاهده مى‌شود که نماز را به چهره‌ی اصلى دین تشبیه کرده‌اند. و اگر هر پدیده اى با چهره‌اش شناخته شده است، چهره‌ی دین با نماز شکل گرفته و آن را باید با نماز شناخت. 
نمازی که اوج معراج انسان، راز و نیاز با خدای سبحان، موجب نزول رحمت یزدان، سنگر مبارزه با نفس و شیطان، بازدارنده انسان از خطا و عصیان، وسیله‌ی تقرب پارسایان و رمز بندگی مخلصان است. 
تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مجمل

پی نوشت:
1ـ سوره مبارکه جمعه، آیه 1. 
2ـ میزان الحکمة، ج5 ص376.
3ـ میزان الحکمه، ج5 ص376.
4-  من لایحضره الفقیه، ج1 ص639.
5- نهج البلاغه، خطبه 110.

 
 
تعامل مسجد و مدرسه
رضوان احمدی

هجوم هستی برانداز غرب در قرن‌های اخیر، به ویژه عصر حاضر که سرعت انتقال اطلاعات و اخبار، فراتر از سیر نور است، تنها یک هدف را دنبال می‌کند و آن نابودی نسلی است که می‌تواند مشعل‌دار طریق پویندگان دین و فرهنگ و تمدن ایران باشد: «جوانان»
برماست تا در راه این هجوم بی‌امان سدّی از اراده‌ی آهنین و ایمان و یقین بسازیم. هر اندیشه، هر نظر و هر گام می‌تواند رخنه‌ای در سلاح شکست ناپذیر غرب ایجاد کند.
در این مقاله به گوشه‌ای از راهکارهای تعامل مسجد و مدرسه با هدف آشنایی نوجوانان با دین و گرایش به سنگر آن یعنی مساجد اشاره شده است.
نظرات موجود براساس یک جامعه‌ی آماری محدود، متشکل از 55  دانش آموز در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و متوسطه ارائه گردیده است. این مجتمع، یک مرکز آموزشی ایرانی در شهر بیشکک مرکز جمهوری قرقیزستان است که  با  همّت  فرهنگیان، روحانیان و مبلّغان ایرانی، دانش آموزان را بدون هیچ گونه رفتار تنش‌زا، به مذهب علاقه‌مند و  به شرکت در برنامه‌های مسجد شیعیان واقع در آن شهر مشتاق نموده است.
هرچند کشور مزبور به ظاهر مسلمان‌نشین است، در اکثر شهرهای آن به ویژه بیشک، پایتخت کشور، هیچ نشانی از اسلام دیده نمی‌شود. گاه از خانم‌های محجّب ایرانی پرسیده می‌شود «شما چرا روسری می‌پوشید؟» وقتی جواب می‌دهیم «ما مسلمانیم» با تعجّب می‌گویند «ما هم مسلمانیم»
در چنین محیطی که نوجوان ایرانی آزاد است هرگونه که دوست دارد لباس بپوشد و به هر مکانی که بخواهد برود، چرا رعایت شئونات اسلامی را بر خود واجب می‌داند و آمدن به مسجد برایش بسی خوشایند تر از رفتن به دانسینگ است؟
برای ما که از برکت نظامی اسلامی، پوششی در خور شأن انسان داریم و مسجد و مکان های مذهبی معمولاً در چند قدمی خانه هایمان است. دیدن جوّی مناسب  امری عادی است، اما باید در جایی نا آشنا با این ارزش ها- مثل شهر مذکور -  قرار بگیریم و مسجد در دورترین نقطه از شهر باشد تا درک کنیم اقدام مسئولان امر چقدر در جلب نوجوانان و جوانان به مسجد و امور مذهبی کارساز و تأثیرگذار بوده است.
مسجد امام علی(ع) بیشک دارای محیطی مناسب و ظاهری دلنشین است، فضای سبز بیرون و حال و هوای آراسته اما ساده‌ی صحن، آرامشی را که هر انسانی جویای آن است حاصل می‌کند. نوجوانان در کنار بزرگ‌ترها و گاه بیشتر از آنان در امور مسجد دخالت داده می‌شوند. حضور والدین، مدیر و معلمان در برنامه‌های نماز و دعا مشوّق بزرگی برای جلب فرزندان به مسجد است. مراسم دعا به ویژه در ماه‌های محرم، صفر و رمضان در عین سادگی بسیار دلنشین است. دعوت از شخصیت‌های برجسته‌ی حوزه و دانشگاه برای ایراد سخنرانی و پاسخ به پرسش‌های دانش آموزان، روح تشنه‌ی آنان را به میزان قابل توجهی ارضا می‌کند و در کنار همه‌ی این‌ها مسئولین، حتی امام جماعت مسجد شرایط سن نوجوانان را در نظر دارند. برخورد صحیح و منطقی و به دور از افراط و تفریط‌های آزاردهنده، بسیاری از ناهنجاری های رفتاری و اخلاقی بچّه‌ها را کم رنگ می‌کند.
مخلص کلام این که چقدر بهتر است با کاستی‌های رفتاری بچّه‌ها ساده مبارزه کنیم. برای اعمالشان نمره گذاری نکنیم تا اضطراب کنکورِ رد و قبول اعمال، به جانشان تازیانه نزند. خداوند آن قدر که از رحمتش می‌فرماید، قهرش را بر بندگان هویدا نمی‌کند پس چرا ما بندگان بی‌مقدار، فرشتگان عطوف آن بیکران دریای بخشایش را میرغضبانی جلوه می‌دهیم که جز ثبت لغزش‌های بشر کاری نمی‌کنند؟
ما برای وصل کردن آمدیم          نی برای فصل کردن آمدیم  
 
 
نقش والدین در هدایت جوانان به نماز جماعت و مسجد

رضی¬الله امینی مصلح¬آبادی

 نماز راز و نیاز با بی‌نیاز است. نماز نماد دین مبین اسلام و معراج آدمی است. در تعالیم اسلامی بسیار توصیه به این عمل عبادی به صورت جماعت و گروهی شده است.
رسالت بزرگ ما با امکاناتی که داریم جذب و جلب جوانان به نماز و افزایش انگیزه دینی آن‌هاست. از هر وسیله‌ای که می‌دانیم بهتر می‌شود برای تشویق آنها به عبادت و نماز خواندن استفاده کرد، باید استفاده کنیم.  
بر کسانی که دستی در تعلیم و تربیت کودکان، نوجوانان و جوانان دارند، پوشیده نیست که گام مهم و اساسی در موفقیت یک پدر و مادر، اینست که بتوانند به نحوی از انحاء آنها را جذب نمایند. پدر و مادر باید بتوانند اعتقاد و علاقه قلبی وی را برانگیزند و قادر به برقراری رابطه روحی و معنوی با او شوند، و حرکت فرزندان به سوی آنها از سر علاقه، همراه با نوعی اعتماد و اعتقاد باشد. در این صورت شرایط روحی و معنوی برای تربیت، کاملاً فراهم می‌شود. موعظه یکی از این روش‌ها است. موعظه کلامی است که به دل نرمی و رقّت می‌دهد، قساوت را از دل می‌برد، خشم و شهوت را فرو می‌نشاند، هواهای نفسانی را تسکین و به دل صفا و جلا می‌دهد هیچ کس از موعظه بی‌نیاز نیست در شنیدن اثری هست که در دانستن نیست.
پدر و مادر آگاه باید یکی از مهمترین گام‌ها برای زندگی فرزندان خود را برداشته و علاوه بر موعظه به معرفی الگوهای برتر برای جوانان خود اقدام نموده و آنان را برای رسیدن به سرمنزل مقصود یاری نمایند و خود از این الگوها پیروی کنند، و همیشه از آن‌ها به نیکی یاد نموده و پایبندی خود را به دستورات آن‌ها اثبات نمایند. تا فرزندان، به پیروی از پدر و مادر از این الگوها درس گرفته و به دستورات آن‌ها عمل نمایند قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسُولِ اللهِ اُسوَة حَسَنة». این الگو، نماز خود را به جماعت و در مسجد بر پا می‌کرد و با مردم حشر و نشر داشت.
بردن نوجوانان و جوانان به مساجد و نمازهای جماعت با شکوه:
این را هرگز فراموش نکنیم که ما وظیفه داریم نماز بخوانیم و وظیفه داریم که خاندان خودمان را هم نماز خوان کنیم به شکلی که به نماز تشویق شوند. امّا آسان گیری بر نوجوان و جوان و مراقبت بر او که خود را در عبادت خسته نکند و سطح توقع او در عبادت بالا نرود مهم است چرا که خسته شدگان امروز از کثرت عبادت، تارکان صلوة فردای ما را تشکیل می‌دهند و حضرت علی(ع) در این زمینه می‌فرمایند: (لاقربة بالنوافلِ اذا اضرّت بالفرائضِ) (هرگاه نمازهای مستحب به نمازهای واجب ضرر برساند آن گونه عبادت، موجب قرب به خدا نخواهد بود). ما باید با فرزندان خودمان برنامه‌ی مسجد رفتن داشته باشیم تا آنها با مساجد آشنا شوند. پس به تجربه ثابت شده است که اگر نوجوانان و جوانان به مسجد نروند، اگر در جمع نباشند و نماز خواندن جمع را نبینند، به این کار تشویق نمی شوند، چون اصلاً حضور در جمع مشوّق انسان است.
شرکت در نمازهای جماعت مسجد، شرکت در نماز جمعه می‌تواند در تقویت روحیه نمازگزاردن آنها مؤثر باشد. تمیزی، سادگی و زیبایی از ویژگی‌های بارز مساجد و نمازخانه‌های مسلمانان است. استفاده از رنگ‌های آرامش بخش، همچون آبی و نیلی و فیروزه ای، و بهره‌گیری از شیوه معماری مبتنی بر طبیعت، آفرینش اشکال هلالی و قوسی در بنای مساجد جلوه خاصی به ساختار ظاهری آن می‌بخشد، همراه با چنین آراستگی و نمای آرام بخش، طنین دلنشین اذان، فرمانی که با نیکوترین صدا شنیده می‌شود، بر گیرایی مساجد می‌افزاید. و آن زمان که از همه مساجد مسلمین بوی خوش عطر و گلاب به مشام نوجوانان و جوانان می‌رسد، همه وجودشان سرشار از احساسات زیبا و دوست داشتنی می‌گردد. آنگاه که امام جماعت نورانی و بشّاش و با ابّهت که الگوی تمام نمای پیامبر اسلام(ص) است در مسجد حاضر می‌شود، حال خاصی می‌دهد که هر ناظری را تشویق می‌کند هر صبح و شب و از هر جایی در نماز جماعت این مسجد و این امام جماعت شرکت نماید.
یکی از روش‌های بسیار مطلوبی که در جلب توجه جوانان و ایجاد نگرش مثبت به نماز جماعت بسیار مناسب و مؤثر است، برپایی اردوهای یک روزه مذهبی و تفریحی دانش آموزی با کمک اولیای خانه و مدرسه می‌باشد. چه بسا از طریق چنین اردویی بعضی از دانش آموزان برای اولین بار، حضور در نماز جماعت را تجربه نمایند. پس چه بهتر که چنین تجربه‌ای را با اتخاذ تدابیر روان شناختی لازم و رفتاری مناسب تبدیل به خاطره‌ای خوشایند و به یاد ماندنی نماییم.
گاه نیز به تصویر کشیدن این برنامه‌ها و نمایش تلویزیونی آن‌ها، می‌تواند بسیار مؤثر و مفید واقع گردد.
فواید نماز جماعت و جمعه برای نوجوانان و جوانان
 در باب تأثیر نماز، و بخصوص نماز جماعت آثار و برکات زیادی را برشمرده‌اند که یکی از آن‌ها حل مشکلات دنیوی انسان‌هاست. یعنی نماز می‌تواند بسیاری از مشکلات و معضلات نمازگزار را در زندگی مادی‌اش از بین ببرد و تاریکی را از قلب او بزداید و باعث نورانیت باطن وی گردد و نیز عفو و بخشش گناهان و خطاهایش را سبب شود.

 نقش خانواده بر جلوگیری از کفر جوانان

«خواندن نماز وظیفه ثابت و همیشگی فرزندان است.خداوند تعالی می‌فرماید: «انّ الصلوةَ کانَت علی المؤمنین کتاباً موقوتاً»(نساء/103) از داود بن فرقد، روایت شده است که گفت: معنی آیه‌ی (کتاباً موقوتاً) را از امام صادق(ع) پرسیدم، فرمود: یعنی(کتاباً ثابتاً) بنا براین نماز وظیفه ی ثابتی است.پیامبر اکرم(ص) فرمودند: مابین الکفر و الایمان الّا ترکُ الصلوة (میان کفرو ایمان فاصله ای جزترک نماز نیست)»
بر اساس فرمایش رسول گرامی اسلام(ص)، اگر خانواده به وظیفه‌ی خود در هدایت جوانان به نماز عمل نکند زمینه را برای کفر فرزندان خود فراهم نموده است.
کسی که از جماعت جدا شود نصیب شیطا نمی‌شود 
«از حکمت‌های نماز جماعت این است که شیطان بر یک نفر قوی«مسلط» است  امّا جماعت به راحتی تحت تأثیر او قرار نمی‌گیرد. چنان که آب قلیل از تماس با نجاست نجس می‌گردد. امّا دریا از آن آلوده نمی‌شود بلکه به عکس نجاست در آن نابود می‌شود. از این رو رسول خدا (ص) فرمودند: فانّ الشیطان مع مَن فارقَ الجماعةَ» بر این اساس خانواده وظیفه دارد به گونه ای با فرزندان خود ارتباط عاطفی برقرار کند که آنها را از تنهایی نجات دهند تا گرفتار شیاطین زمانه نگردند و در دریای بیکران جامعه غرق نشوند که غرق شدن یک نفر به مثابه غرق شدن تمام جامعه است.
نماز و خصوصاً نماز جماعت مهم‌ترین ابزار بازدارنده انسان از لغزش‌های دنیوی و عذاب اخروی است. والدین به عنوان اولین الگوهای عملی فرزندان، نقش بسیار مهمی برای هدایت آنها و ترغیب به نماز و بویژه نماز جماعت و مسجد دارند.
خدایا ما را از برپا دارندگان نماز قرار بده.
 
تأثیر عملکرد واحدهای مذهبی و فرهنگی تربیتی (مدارس و مساجد) در کاهش انحرافات و ناهنجاریهای اجتماعی جوانان و نوجوانان

رقیه میری جهرمی

همچنانکه سلامت و طراوت حیات فرد و جامعه، در گرو بهداشت، پیشگیری و درمان و معالجه بیماریهای واگیر و خطرناک است، همانگونه سلامت و بقاء و حیات اخلاقی و انسانی فرد و جامعه نیز در گرو دو اصل تعالی بخش، دعوت به حق و ارزشهای والای انسانی، و مبارزه مداوم و پی گیر، با فساد و ظلم و میکروب‌های مرگبار ضد ارزشها، به بهترین شیوه و اسلوب ممکن است.
در حقیقت مکانی که متضمن پیوند خانه و مدرسه است و در تمامی دوران و شرایط زایل‌کننده انحرافات و موجب هدایت و سعادت می‌شود، مسجد است، پیوند خانه، مسجد و مدرسه در واقع پیوند استوانه‌های تربیت صحیح و منطقی است. نه خانه بدون مسجد الگویی سالم ارائه می‌دهد و نه مدرسه بدون ارتباط با مسجد، مسجد محل سجده‌گاه و مرکز عبادت و نماز، سازنده و نگهدارنده روح سالم است. وقتی خانه و مدرسه با حلقه مسجد به هم پیوست و مستحکم شد هم خانه فضای سالم و ارزش‌های معنوی او می‌شود، و هم مدرسه نتیجه الگوی سالم و سازنده و هدایتگر خواهد شد و چون فضای معنوی حاکم و اصول ارزشهای موجود در مدرسه و خانه یکسان و مشترک می‌گردد در اینصورت کاهش انحرافات اجتماعی را به دنبال خواهیم داشت . بنابراین مسجد در رأس آن نماز چنانچه به عنوان یک حرکت آگاهانه و مستمر و از آغاز در نظام تربیتی خانه و مدرسه با جدیت به عنوان بزرگترین اصل و اصول تربیت مورد نظر قرار می‌گیرد. فطرت خداگرایی جوان چنان پرورش خواهد داد که هیچ عامل و شرایطی موجب  انحراف او نمی‌گردد.
و این امر مهم را باید به واسطه مدارس و مساجد و کانون های فرهنگی و تربیتی در نوجوانان تقویت و نهادینه کنیم . تنها در این صورت است که جامعه و تمدن از یک سو به یک نیروی محرکه شگرف و افتخارآفرین بسوی والائیها و برازندگیها و تعالیم مجهز است و از دیگر سو به یک نیروی دفاعی شایسته و بایسته در برابر میکروبها و آفتها، و حیات آن از هجوم عوامل انحطاط و عقب ماندگی مصون است. 
هدف این تحقیق بررسی تأثیر عملکرد واحدهای مذهبی و فرهنگی تربیتی (مدارس و مساجد) در کاهش انحرافات و ناهنجاری‌های اجتماعی جوانان و نوجوانان و رابطه آن با متغییرهای مستقل جنسیت، سن، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل ،میزان تحصیلات و شغل پدر و مادر، محل جغرافیایی سکونت و میزان امکانات رفاهی می‌باشد. که با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و تصادفی ساده با توجه به حجم نمونه محاسبه شده براساس سرشماری سال 1385 که جامعه آماری نوجوانان و جوانان 14 تا 30 سال که 265 = n نفر از جوانان شهر جهرم (اعم از مؤنث و مذکر) را شامل می‌شود. 
و با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه و روش آماری تجزیه و تحلیل توصیفی و جداول توزیع فراوانی و شاخص های مرکزی و پراکندگی و جهت تعیین همخوان بین متغیرهای موجود از آمار استنباطی به ویژه محاسبه خی دو متغیری در سطح اعتبار 95% محاسبه و به بررسی نتایج پرداخته شده است.
با بررسی  فرضیات در رابطه با متغیرهای جنسیت، وضعیت تا هل، افزایش میزان تحصیلات، شغل پدر، افزایش میزان تحصیلات پدر و ماد، محل سکونت و میزان تحصیلات عوامل واحدهای فرهنگی و مذهبی و انجام فرائض دینی بین فراوانی مشاهده شده و فراوانی مورد انتظار تفاوت معنی داروجود دارد و این متغیر‌ها عامل مهمی در پیشگیری ناهنجاری‌ها و انحرافات اجتمایی می‌باشند ولی در متغیرهای افزایش سن افراد، شغل مادر و امکانات رفاهی تفاوت معنی‌دار وجود ندارد و تأثیر این عوامل در پیشگیری از ناهنجاری‌ها و انحرافات کمتر می‌با شد و عوامل تأثیر گذار عملکرد واحدهای مذهبی و فرهنگی تربیتی در پیشگیری از انحرافات اجتماعی رابطه معنی‌دار وجود دارد.
واژگان کلیدی: ناهنجاریهای مدارس، کانونهای فرهنگی تربیتی و مذهبی، مساجد، کاهش انحرافات اجتماعی، هویت ملی و دینی، ناهنجاریهای اجتماعی، نوجوانان و جوانان، فرصت‌ها و تهدیدها
 
 
نقش والدین در هدایت جوانان به نماز جماعت

رقیه جمشیدی - رقیه یوسفی

جوانان عزیزترین، آسیب‌پذیرترین و مؤثرترین اقشار جامعه هستند. الگوسازی و معرفی الگوهای صحیح از نیازهای اساسی نوجوانان و جوانان است. در تأثیر پذیری جوانان از الگوها جای تردیدی وجود ندارد و وقتی جوان با افرادی مواجه می‌شود که دارای ارزش انسانی بالا باشند سعی می‌کند خود را به آنها شبیه سازد و از آنها الگو بگیرد.
همه‌ی دانشمندان اذعان دارند که تربیت از خانواده شروع می‌شود و جامعه شناسان خانواده را اجتماع کوچک به حساب می‌آورند و جوانان به کمک فکری پدر و مادر خود نیازمند هستند. اولین مربی برای کودک خانواده و مهمتر از همه مادر است که با اعمال عواطف و محبت کودک را به سوی خود جلب می‌کند و با کمک پدر می‌تواند موجودی ارزشمند بپرورد.
از جمله ویژگی‌هایی که والدین در رابطه با هدایت جوانان، بایستی داشته باشند می‌توان به عشق به هدایت، صبر و استقامت، عامل به قول بودن اشاره نمود.
علاقه و عشق به هدایت فرزندان انگیزه‌ای بسیار قوی برای پدر و مادر ایجاد می‌کند تا در امر تربیت به پیشرفت و موفقیت دست یابند. زیرا اگر پدر و مادر انگیزه‌ی قوی نداشته باشند هم خود و هم فرزندان را دچار نا امیدی خواهند کرد.
در دین اسلام صبر از اهمیت خاصی برخوردار است. صبور بودن پدر و مادر در راه هدایت فرزندان است که می‌تواند به نتیجه‌ی مطلوب منجر شود.
 تأثیرگذاری پدر و مادر در تعلیم و تربیت فرزندان زمانی است که با عمل همراه باشد. مثلاً در رابطه با نماز جماعت در مسجد عامل بودن خود والدین و تکریم و تعظیم عملی اقامه‌ی نماز و حضور به موقع آنها در مسجد اثر مطلوبی در روح و جان جوان خواهد گذاشت تا توصیه‌های پی درپی و بدون عمل.
والدین می‌توانند برای تأثیر بیشتر از عواطف بهره بگیرند از جمله: 
تشویق و تحسین که خشنودی و رضایت شخص از عملکردش را فراهم می کند به طوری که با دلگرمی بیشتری به انجام آن عمل می‌پردازد گویی با تشویق و تمجید نیرویی تازه به کالبد آدمی دمیده می‌شود. البته تشویق موقعی مؤثر واقع می‌شود که به موقع و به جا باشد در غیر این صورت تأثیرخود را از دست می‌دهد.
روش دیگر بهره‌گیری از عواطف محبت و مهرورزی به فرزندان است از این رو که محبت اطاعت‌آور است و سبب همسانی و همراهی می‌شود.  
روش دیگر بهره‌گیری از عواطف، احساس تعلق می‌باشد. جوانان با احساس تعلق به گروه نمازگزاران به تدریج خود را با گروه هماهنگ می‌کنند برای اینکه این احساس تعلق در آنها عینیت پیدا کند باید در تمام امور مربوط به برگزاری نماز جماعت مشارکت داشته باشند.
روش دیگر بهره‌گیری از عواطف، شعر و قصه می‌باشد که وسیله‌ای برای انتقال ارزش‌های اخلاقی و معنوی از نسلی به نسل دیگر می‌باشد.
از روش‌های دیگر برای هدایت جوانان به نماز بیان اهمیت نماز و بیان آثار و فواید نماز می‌باشد. مانند: نماز ستون دین است، نماز اولین سؤال در روز قیامت است، آن که برای شرکت در نماز جماعت از خانه بیرون می‌رود یا در مسجد به انتظار برپایی نماز جماعت به سر می‌برد در طول این مدت پاداش پرداختن به نماز را می‌گیرد.
البته در امر خطیر هدایت جوانان باید اصولی را رعایت کرد:
هدایت و تربیت امری تدریجی است و مبتنی بر استعدادهای آدمی.زیرا استعدادهای انسان به تدریج بر مبنای توانایی‌هایش شکوفا می شود.اگر تدریج صورت نپذیرد دین و دینداری آسیب می‌بیند.
اصل دیگر سهولت است و سخت‌گیری‌های بی‌مورد موجب گریز آنها از نماز و مسجد می‌شود.
انتظار ما از فرزندان باید متناسب با سن و توانمندی آنها باشد و اگر در این مورد سخت بگیریم زمینه¬ی سستی و یا گریز از نماز در آنها به وجود می‌آید.
یکی از سفارش‌های اسلام میانه روی در عبادت است به ویژه در مورد جوانان، نماز و دیگر اعمال عبادی برای آنان، نباید خسته کننده باشد. در صورت سستی ورزیدن فرزندان در اقامه‌ی نماز باید با آرامش و یادآوری به هنگام، ایشان را به نماز فرا خوانیم.
 
     
 
 
نقش عوامل داخلی مسجد در جذب جوانان به مسجد

زرین¬تاج سمیع¬پور - معصومه نجف¬زاده

جامعه کنونی ما بیش از هر زمان دیگر نیازمند دگرگونی در روش‌های تربیتی به منظور پرورش نسلی سازنده، خلاق، مستقل، خداجو و آزاده است و این نیاز هنگامی برآورده می‌شود که ما نگاه خود را به تربیت و روش‌هایی که به نام تربیت دینی و جذب جوانان به مساجد و نماز جماعت، در خانه و مدرسه به کار می‌رود، تغییر دهیم. نماز زیباترین جلوه‌ی بندگی انسان‌هاست، رابطه‌ای است پنهان که اعماق دلها را می‌کاود و سرشار از مفاهیم جاودانه می‌کند، از تعلقات و دلبستگی‌های دنیا رها می‌کند و عشق به معبود سرتاپای وجود انسان را فرا می‌گیرد. هرچه این زیباییها بیشتر درک شود، رازهای بیشتری برای انسان آشکار می‌شود و جان و روح را سرشار از شادی و طراوت می‌کند.
جماعت یکی از مظاهر عظمت مسلمین و اتحاد و یگانگی آن‌هاست، اما این فلسفه‌ی جماعت‌ها عمدتاً در میان مردم غریب و ناآشناست؛ چه بسا آشنایی جوانان با این مفاهیم عظیم و درک فیض معنوی آن علاقه‌مندی مضاعف درآنها ایجاد کند.
جوانان به عنوان آینده سازان جامعه اسلامی از بزرگ‌ترین سرمایه های این کشور به شمار می‌روند و تلاش در جهت توسعه آگاهی‌های دینی آنان از اهمیت به سزایی برخوردار است.
اگر میزان معرفت جوانان به آموزه‌های دینی و زلال معارف دین از رشد و نمو مطلوبی بهره مند باشد، شخصیت دینی آنان به گونه‌ای شایسته شکل خواهند گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تاثیر به سزایی درآن جامعه پدید خواهند آورد، اما اگر خدای ناکرده از تربیت لازم برخوردار نباشند زمینه اصلاح جامعه   فراهم نخواهد شد.
یکی از مکان‌هایی که می‌تواند شخصیت جوان را مطابق آموزه‌های دینی بارور و روح خداجویی و عدالت خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه دار سازد مسجد می‌باشد که کانون انسان سازی است. 
مسجد نمایشگاه  نماز و مرکز تبلیغ و تثبیت حاکمیت آن در جامعه است. وقتی جوانان صف‌های زیبای نماز جماعت را مشاهده می‌کنند، بی‌اختیار به سوی آن می‌گرایند و راه پایشان به مسجد باز می‌شود.
در این پژوهش که به شیوه‌ی کتاب خانه‌ای و با استفاده از منابع قابل دسترس انجام شده
سعی شده است «بررسی راههای تقویت ارتباط وتعامل عوامل انسانی مسجد در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد «مورد توجه و اهتمام قرار گیرد و شامل 4 فصل است:
 فصل اول: فلسفه ی نماز و اهمیت نماز جماعت
فصل دوم : عوامل بازدارنده‌ی جوانان از مسجد و نماز جماعت
فصل سوم: مکارم اخلاق و نقش آن در جذب جوانان به مساجد و نماز جماعت
فصل چهارم: شامل پیشنهادها، نتیجه‌گیری و منابع و مآخذ است. 
برای جذب جوانان به مساجد و نماز جماعت باید مکارم اخلاق از قبیل پرهیز از غرور و تکبر 
اعتقاد به معاد، پرهیزکاری، راستگویی و صداقت، پرهیز از خشم و تندی و ...... را در آنان تقویت کرد و آنان را از موانعی که بر سر راه است از قبیل تهاجم فرهنگی آگاه کرد.
پس لازم است راه کارهای جذب جوانان و هدایت آنان به مساجد از قبیل: اهتمام در پاسخ گویی به شبهات فکری و دینی آنان، مشارکت دادن جوانان در فعالیت های جمعی و گروهی، آراستگی، نظافت و بهداشت مساجد، ملال آور نبودن سخنرانی‌های واعظان، آرامش مسجد و..... مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینه‌های حضور فعال تر جوانان در مساجد فراهم شود. امید است که این پژوهش بتواند، گامی در راه پیشبرد انقلاب و اهداف آن برداشته باشد و تا حدی در جذب جوانان به مساجد و نماز جماعت مؤثر واقع شود. 
 
 
شیوه‌های تشویق نوجوانان و جوانان به نماز

زهرا اکبرزاده

نماز در لغت: پرستش، بندگی و خم شدن برای اظهار بندگی و اطاعت است و در اصطلاح شرع عبارت است از عملی مخصوص، مرکب از رکوع و سجود و قرائت و ذکر توأم با نیت و شرایط خاصی که به تکبیر آغاز و به سلام ختم می‌شود.
نماز جلوه‌ای از بندگی انسان در پیشگاه خدا و مظهر عبودیت و عبادت است نماز می‌خوانیم تا یاد خدا در طول شبانه روز و در همه‌ی عمر، در دل ما زنده باشد و توجه به خدا، ما را به یاد آن اندازد که «بنده‌ایم» و او صاحب و رب و سرپرست ماست و هیچ بنده‌ای نباید بر خلاف میل و خواسته و فرمان صاحب اختیار خودش رفتار کند.
آنکه بنده‌ی خداست و این بندگی را احساس می‌کند و می‌داند، در برابر او، مطیع فرمان است و در پیشگاهش سر به خاک می‌نهد و به سجده می‌افتد و با وی راز می‌گوید و آن خالق بی‌همتا را که سررشته دار اوست، به عظمت و پاکی می‌ستاید.
هدف ما از خواندن نماز این است که ما می‌دانیم که خدای بزرگ، نه از نماز خواندن ما سود می‌برد، و نه بی‌نیازی ما به او زیان می‌رساند. اگر بخوانیم، خودمان به پاکی جان و دوری از پلیدها می‌رسیم و اگر بی‌اعتنا به نماز باشیم، محروم شدن از برکات و آثار معنوی و اجتماعی آن، دامنگیر خودمان خواهد شد و در آخرت هم به خاطر ناسپاسی و دوری از خدا کیفر خواهیم دید پس کمال و سعادت ما در «بندگی خدا» است، و این بندگی و عبادت هم در شکل«نماز» آشکار می‌شود بنابراین انجام این عبادت ما را همواره به یاد خدا می‌اندازد، یاد خدا هم ما را از پستی و ستم و گناه و فساد، باز می‌دارد و دیگر اسیر شیطان و هوا و هوس نمی‌شویم بلکه فرمان خدا را گردن می‌نهیم و تسلیم می‌شویم و دیگر سر تسلیم در برابر طاغوت‌ها و قدرت‌های شیطانی فرود نمی‌آوریم.
نمازی که می‌خوانیم طبق آنچه خدا و پیامبر و امامان فرموده‌اند:
باید:1- آگاهانه باشد.2- عاشقانه باشد .3- خالصانه باشد.4-خاشعانه باشد. به این ترتیب وقتی که انسان نماز پیامبران و امامان و انسان‌های پاک را با نماز خودش مقایسه می‌کند از خود و نمازش شرمنده می‌شود .پس باید نماز را همیشه و مرتب خواند چون که سهل‌انگاری در امر نماز و بی‌اعتنایی کردن و گاهی خواندن و گاهی نخواندن گناه است.
اما بی‌توجهی نوجوانان و جوانان به نماز علت‌های زیادی دارد که مهمترین آنها با توجه به تحقیقات انجام شده و کسب اطلاع از والدین و معلمان عبارتند از:
1- علل مربوط به خود نوجوان2- علل مربوط به خانواده3-علل مربوط به گروه همسالان 4- علل مربوط به جو و محیط
بنابراین برای واداشتن نوجوان و جوان به نماز می‌توان از فنون و شیوه‌هایی استفاده کرد که علمای روانشناسی و تربیت بدانها تکیه کرده‌اند که از جمله‌ی آنها:
1- روشهای آگاه ساختن چون اعلام و اشعار، امر به معروف، ارشاد...
2- روشهای عاطفی چون روش حب، روش رحمت، روش همراهی...
3- روش جلب چون پذیرش، احترام، التفات...
4- روشهای خیرخواهانه چون وصیت، نصیحت، وعظ، حکمت
5- روشهای امید ساز چون وعده، رجاء، بشارت‌ها
6-روشهای هشدار دهنده مثل اخطار، عقاب، افشاء
7-روشهای غیر مستقیم...
در زمینه‌ی توجه دادن نوجوانان و جوانان به نماز، والدین و مربیان وظیفه دارند از اقدام به اموری بپرهیزند که عبارتند از:
1-عدم تحمیل عقیده اگرچه تحمیل در عمل باشد که در اسلام تحمیل عقیده نداریم ولی تحمیل در عمل می‌تواند باشد تا در سایه‌ی آن کراهت در عمل از میان برود.
2- جریحه‌دار کردن عواطف مثل افشاگری، رسواکردن‌ها، تحقیر و نیشخند زدنها.
3-امر و نهی شدید و تذکرات مکرر نیشدار تا زمینه ی ایجاد روح مقاومت در فرد فراهم نگردد.
4-به خود رها کردن و به خود وانهادن او که در آن صورت قبح ترک وظیفه از میان می رود.
5-تنبیه بدنی، آن هم در حضور جمع که شعله‌ی سرکشی و عصیان را شدیدتر خواهد کرد.
بنابراین در زمینه‌ی توجه دادن نوجوان و جوان به نماز خانواده‌ها سعی کنند که با آنها رابطه‌ی دوستی و انس برقرار کنند و به پرسشهای مذهبی آنها پاسخ دهند و در تربیت نوجوانان و جوانان جانب اعتدال را رعایت کنند و رفتار و کرداری که مناسب با روحیات و توانایی آنهاست از آنها بخواهند و خواسته‌های خود را به آنها تحمیل نکنند.
در نتیجه شخصیت بخشی به نسل نو، احترام در جمع خانواده و دیگران به آنان و نظرخواهی به صورت مشورت که بهترین نماد به حساب آوردن نوجوان و جوان است صفات ارزنده‌ای است که پدران و مادران باید بدان توجه کنند و خلأ فکری شخصیتی فرزند خود را به اینگونه پر کنند.
 

 
آسیب‌شناسی حضور جوانان در مسجد

زهرا قوامی راد - سمانه سالاری مقدم
 
مسجد زیباترین نمادجلوه‌ی ایمان است و قوی‌ترین ستونی که می‌شود سقف دین را بر آن بنا کرد. با نگاهی گذرا به تاریخ صدر اسلام تاکنون در می‌یابیم که مسجد از آغاز پیدایش تاکنون به عنوان مرکز ثقل رسالت پیامبران و منشا تحولات و خدمات و پایگاهی برای ابلاغ پیام الهی و وحی و بسط رسالت به شمار می‌رفت و نقش بسیار حساس و خطیری در ایجاد تحول وتشکیل هسته‌های اولیه‌ی نهضت پویا و اصیل احیای اسلام انقلابی جهت‌دهی برحرکت‌ها و جریانات مردمی در تاریخ معاصر کشورهای مختلف داشته و دارد و بستر توسعه فرهنگ دینی نماد اصلی ایجاد تعامل همکاری وحدت بین اقشار مختلف مردم می‌باشد.
مسجد عمده‌ترین حلقه اتصال محتوای تاریخ را با اسلام تشکیل می‌دهد و مکانی است برای آماده‌سازی یک تحرک و پویائی در همه زمینه‌ها. امام علی(ع) می‌فرمایند: مساجد فعال حرز و پناهگاه جامعه در برابر نفوذ شیاطین و دژ محکم در برابر توطئه گران است. در تعالیم دینی اموری بعنوان آفت دینی و آسیب دینی اشاره شده است. از جمله پیغمبراکرم(ص) می‌فرمایند:
آفت دین سه چیز است: 1.دانشمند به عمل فاسق و فاجر 2.زعیم و پیشوای ستمکار 3.مقدس نادان. بخشی از این آسیبها متوجه اماکن مقدسی است که در هر دین و آیینی از قداست و احترام و توجه خاصی میان معتقدین به آن مکتب و شریعت برخوردار است. از آنجا که همین مکان‌ها و معابد و مساجد می‌تواند در اشاعه وگسترش فرهنگ دینی در جامعه سهمی به سزا و پراهمیت داشته باشند. شناخت این آفات و موانع وآسیبها و برخورد اصولی با آنها امری لازم وضروری
 می‌باشد در این مقاله سعی برآن است تا با شناخت آسیب‌ها راهکار مناسبی جهت مقابله با ضعف‌ها و نواقص وحضور  جوانان در مسجد رادر دو بخش بررسی کرد:
1.آسیب‌شناسی عوامل انسانی مساجد 2.آسیب‌شناسی عوامل مادی و فیزیکی مساجد.

کلید واژه: آسیب ساختاری- مدیریتی- خانواده - جامعه

 
نماز، مسجد، جوانان، فرصت‌ها و تهدیدها

سعیده خوشخو

همه می¬دانیم اصل و پایه و اساس و ستون دین نماز است اگر نماز به درجه قبولی برسد سایر اعمال شایسته  واجب  یا مستحب قبول می‌شود و چنانچه نماز قبول نشود. هیچ عملی  قبول نیست. نماز یک نیاز حقیقی و ضروری انسان است. وجود نماز منشاء برکات و خیرات است.
فقدان آن زیانبار خواهد بود. حال بدانیم چگونه نمازی مقبول و دارای آثاراست نماز ناب نمازی است که با  بالاترین درجه‌ی از عشق و معرفت و بیشترین خشوع و حضور خوانده  شود. چنانچه آفات نماز یعنی (جهل) و (ضعف) و (سهو) و (ریا) به اگاهی ایمان و توجه و اخلاص بدل شود تا زمان موثری خواهد بود. نماز مقبول مادر تمام نیکی‌هاست و نمازگذار را از فحشا و منکر باز می‌دارد. نماز کلید شرعی حل مشکلات است و برای حل مشکلات عمومی عقل عمومی لازم است و عقل عمومی حاصل شور و مشورت است و چه جایی بهتر از مسجد  برای جمع شدن و شور و مشورت و یاری و همکاری یکدیگر؟
مرحوم دولابی می¬گوید: خداوند (یک تار و یک تور و یک تیر دارد) تار خداوند قرآن است که زمزمه  هدایت  و رحمت و محبت است و تور خداوند  همان  مسجد و مکانهای جلسات  نماز و دعا و مراسم‌های دعای کمیل و توسل و توبه و غیره است و تیر خداوند همانا  بلاها و مشکلات و ناراحتی هاست و اکثر بلاها و گرفتاریها و مشکلات و دردها برای محبوب خداست و سبب رشد و نمو و صبر و درجه¬ی الهی خواهد بود.
علاوه بر نماز قرین شدن علم و عبادت در مکان مقدس  مسجد  زیبایی  و لطف ویژه‌ای دارد و تشکیل حوزهای علمیه درکنارمسجد و همکاری مسجد و حوزه و دانشگاه  همه و همه  سبب پیشرفت اسلام و مسلمین و جامه‌ی مسلمین خواهد  شد و این خواسته با تلاش یک یک ما و اراده ی قوی با  توکل به خدا امکان‌پذیر خواهد بود. همان طور که امام عزیزمان امام خمینی(ره) فرمودند: مساجد سنگر دیگری  باشد برای  مبارزه و مقابله با ضد  دین و ضد خداشناس. جوانی که به مسجد روی می آورد خود را در خانه خدا حس می‌کند و می‌داند نظاره‌گر واقعی او خداست پس مشکلات  و درد و دل‌های خود را به جای این که با بیگانه در میان بگذارد با خدا در میان میگذارد و از او یاری طلب می‌کند جوانی که به مسجد روی می‌آورد به خدا اعتماد دارد و با او مشورت می کند و از الهامات الهی بهره‌مند میگردد و از تهدیدات دشمن چه داخلی و چه خارجی هراسی ندارد زیرا وقت خدا با اوست دیگر هیچ قدرتی توان مقابه ندارد.
نماز ساعت ملاقات و راز و نیاز با خالص است میعادگاه حق است و جوانان مسجدی با زوان توانای امام عصر و یاوران امام  زمانند و باید که فرصت‌های طلایی 
 پیدا شده در انقلاب را تشخیص داده و در مقابل هجوم دشمنان سنگر سازی کنید تا انشاء‌الله کشور اسلامی ما به حکومت ولی عصر برسد.
 
عوامل موثر بر حضور نخبگان در نمازهای جماعت و تأثیر آن در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد

سیامک راشد - حدیده معبودی

 نخبگان وجوانان به عنوان آینده‌سازان جامعه اسلامی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های این کشور به شمار می‌روند و تلاش در جهت توسعه آگاهی‌های دینی آنان از اهمیت به سزایی برخوردار است. اگر میزان معرفت نخبگان به آموزه‌های دینی و زلال معارف دین از رشد و نمو مطلوبی بهره‌مند باشد، شخصیت دینی آنان به گونه‌ای شایسته شکل خواهند گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تاثیر به سزایی در جامعه پدید خواهند آورد، اما اگر خدای ناکرده از تربیت لازم برخوردار نباشند زمینه اصلاح جامعه فراهم نخواهند شد. یکی از مکان‌هایی که می‌تواند شخصیت نخبه و جوان را مطابق آموزه‌های دینی بارور سازد و روح خداجویی و عدالت‌خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه دار سازد مسجد می‌باشد که کانون انسان‌سازی است. پس لازم است راهکارهای جذب جوانان هدایت آنان به مساجد از طریق نخبگان شناسایی شود و مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینه‌های حضور فعال‌تر جوانان در مساجد فراهم شود. این مقاله به مهم‌ترین موانع و راهکارهای لازم می‌پردازد.

 
 
مساجد و جوانان، فرصتها و تهدیدها
(جوان، کانون آموزه‌های دینی و مسجد کانون دین است)

سیمین لاچینی

ارتباط میان مسجد و مردم، مثل ارتباط میان اسلام و مسلمانان است. ارتباط مسجد که با مردم کم شود، انگاردهای اسلام به روی مردم بسته شده است. مسجد همان پایگاه و سنگر حفظ و پرورش جوان است. در این مقاله ابتدا به موانع حضور جوانان در مسجد که شامل 1- بحران هویت دینی 2-ناهنجاریها 3-روحیات وخواسته های جوان ومسجد4-تهاجم فرهنگی 5-دین‌گریزی میباشد، پرداخته شده است و سپس به توضیح اجمالی هرکدام اشاره شده است.
مسجد از مهم ترین مفاهیم و موضوعات دینی است که بحران هویت دینی جوان، سبب پایین آمدن اعتقاد به آن و ضعف گرایش به حضور در جمع نمازگزاران می‌شود.
جوانان، روحیات و خواسته‌های دارندکه از ویژگی‌های دوران جوانی است به همین دلیل جوانان در برخی مراسم دینی که شور و هیجان بیشتری دارد حضور چشم‌گیری دارند.
در تهاجم فرهنگی پایگاههای دینی همچون مسجدها مورد حمله قرار می‌گیرند و دشمن با این شیوه می¬کوشد فرهنگ ضدارزشی غرب را در میان جوانان گسترش دهد و آنان را نسبت به مفاهیم و احکام دینی بی‌عقیده کند.
عوامل بسیاری نظیر بیان نامعقول از برخی مفاهیم دینی، عملی نشدن عدالت اجتماعی و... سبب دین‌گریزی در جوان می‌شود. زنگ خطرها و تهدیدهای در رفتار با مساجد و جوان است که باید به آن توجه کرد مانند: مسجد تنها محل تجمع افراد مسن گردیده است. مسجد تنها محل عبور و مرور سرویس‌های بهداشتی‌اش شده است. بسیاری از اوقات صدای موذن و مکبر بسیار ناخوشایند است. احداث بعضی مساجد در کوچه‌های سوت و کور. برخورد نامناسب بعضی از متولیان مساجد با جوانان. و بسیاری موارد دیگر زنگهای خطری است که به صدا درآمده‌اند که باید به آن توجه کرد. در ایجاد فرصتها برای حضور جوانان در مساجد ائمه جماعت رکن اساسی است باید با جوانان دوست باشد از آنان احوالپرسی و دلجویی کند تا جوان او را دوست داشته باشد و به بهانه او به مساجد بیایند.
بار محبت از همه باری گران‌تر است
آن کس کشد که از همه ناتوان‌تر است 
باید در مساجد به جوان بها داد. نباید از جوان توقع داشت فقط در مراسم گریه و زاری شرکت کند. باید با برنامه‌های شاد و تفریحات سالم زمینه حضور هرچه بیشتر جوان را فراهم کرد. 
خانواده و دوستان از مهم‌ترین عوامل تشکیل دهنده شخصیت افراد هستندکه باید به باید به گونه‌ای غیرمستقیم بر جوان نظارت داشته باشند تا با افراد ناباب و دور از  مسجد همنشین نباشند.
امکانات و فعالیت‌های مسجد باید برای جذب جوانان چیزی از موسسات تفریحی کم نداشته باشد و به گونه‌ای صحیح با مدیریت کارآمد از آن بهره‌گیری شود تا هم برای مسجد درآمدزا باشد و هم جوان را ساعاتی در مسجد مشغول و سرگرم کند. مساجد نیز باید مانند سایر مراکز و ارگانها از ابزار تبلیغات و اطلاع‌رسانی بصورت گسترده بهره گیرد.
مسئولین مساجد باید با دعوت از شخصیت‌های مهم و محبوب جوانان، باعث حضور آنها در این اماکن شوند. نظافت و تزیین مسجد در جذب جوانان اثر بسیار زیادی دارد که باید به آن توجه شود. بیان مباحث مورد نیاز جوانان که جنبه آموزشی و معرفتی دارد باعث پربارترشدن مجالس و حضور بیشتر جوانان است.
رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (رحمه ال علیه‌) میفرماید: طبقه‌ای که میخواهند مردم را ارشاد کنند اینها باید، اقوالشان با اعمالشان موافق باشد. آنچه در پایان این خلاصه میتوان گفت این است که ما چگونه برای فروش کالاهایمان و یا خدمات دیگر تبلیغ می¬کنیم  باید برای مسائل فرهنگی مان به خصوص مسائل مربوط به نماز و مسجد تبلیغات گسترده داشته باشیم. اگر مردم به ویژه جوانان بدانند که بعضی از مشکلاتشان در مسجد رفع میشود، طبیعتا به آن روی می‌آورند. باید بدانیم که این کار کار بزرگی است و امیدواریم در تمام زمانها و عصرها دلسوزان واقعی پا پس نکشند.
  
 
اهمیت مجموعه سرویس‌های بهداشتی مساجد

صدیقه عابدینی پاریزی - عبدالحمید میمندی

 النظافةُ من الایمان
مسجد مکانی است که همه مومنان فارغ از تمامی مسائل گرد هم می‌آیند. نظافت و تمیزی مسجد می‌تواند به همه آنها روحیه ببخشد. همه مردم دوست دارند برای نیایش و عبادت، پا به محیطی بگذارند که در آن آرامش برقرار بوده محیطی پاک، معطر و خوشبو باشد. هر سال، دهه آخر شعبان به عنوان دهه بهداشت و نکوداشت مساجد مورد توجه قرار می‌گیرد و طی آن به نظافت و پاکیزگی مساجد پرداخته می‌شود تا مومنان در مکانی آراسته به ضیافت الهی رمضان قدم بگذارند. بی تردید بهداشت مساجد به هیچ وجه نباید منحصر به دهه آخر شعبان باشد. در تمام ایام سال بهداشت مساجد و نظافت بخش‌های مختلف این پایگاه های معنوی و انسان ساز باید مورد توجه بوده و این اماکن همواره از فضایی پاکیزه، شایسته و دلچسب برای حضور پرشور برخوردار باشند.
هرچند بهداشت مساجد از جنبه‌های گوناگون قابل بررسی است. مسجد قسمت‌های مختلفی دارد مانند شبستان، صحن، آبدارخانه، توالت، وضوخانه، آبخوری که هر کدام به بهداشت و پاکیزگی خاص نیاز دارند. اما یکی از قسمت‌های مهم هر مسجد  که بیشتر جلب توجه می‌کند، مجموعه‌ی سرویس‌های بهداشتی آن  شامل توالت و وضوخانه است چون نظافت و طهارت یکی از مقدمات مهم عبادت در مسجد است. گرچه هر یک از قسمتهای مسجد جای بررسی و کنکاش فروان دارد ولی این مقاله بر روی یک قسمت مهم یعنی سرویس‌های بهداشتی متمرکز شده است. به جای پرداختن به همه قسمت‌های مسجد و کلی‌گویی درباره همه چیز فقط به سرویس‌های بهداشتی با جزئیات پرداخته شده است. امید است مورد استفاده برنامه‌ریزان قرار گیرد.
در واقع یکی از نقاط ضعف اکثر مساجد، مجموعه‌ی بهداشتی شامل توالت و وضوخانه است. می‌توان گفت استاندارد قابل قبولی در مجموعه‌های بهداشتی اکثر مساجد رعایت نشده است. اکثر مجموعه‌ها بسیار نا زیبا، بدقواره، دارای سقف‌های کوتاه، بدبو و روشنایی نامناسب می‌باشند. هر کسی با دید و سلیقه خودش و بدون کارشناسی این قسمت از مسجد را ساخته است که متاسفانه کمترین توجه به این قسمت از مسجد معطوف شده است. هفته‌ای یک بار هم بعضی از مجموعه‌های بهداشتی شسته و ضدعفونی نمی‌شوند و بعضی از قسمت‌های آن سالی یک بار و یا چندسال یک بار هم به طور کامل تمیز نمی‌شوند. به همین خاطر بعضی از افراد به خاطر دستشو ئی‌های کثیف رغبت نمی‌کنند که به مسجد بیایند. اگرچه برای وضع مطلوب و ایده آل این مجموعه نظرات و ایده‌های زیادی قابل بیان و تصور است لکن نکات مهمی که به نظر نگارندگان رسیده ذیلا اشاره شده است:
1- این مجموعه همانند سایر قسمت‌های مسجد باید هم دارای زیبایی باشد و هم کاملا بهداشتی. برای این منظور باید در درجه اول از طراحی و مهندسی مناسبی برخوردار باشد که با سایر قسمت‌های مسجد هم خوانی داشته باشد. 2-لازم است بهترین، محکم‌ترین و زیباترین مصالح در مجموعه بهداشتی به کار برده شوند. محکم از این جهت که در مقابل آب، مواد شوینده و مواد ضدعفونی کننده مقاوم باشند و تغییر رنگ ندهند و نیز از سطح کاملا صیقلی برخوردار باشند که اجرام میکروبی و سایر مواد سریع و کامل شسته شوند. همه مصالح باید این خصوصیات را داشته باشند از درب ورودی مجموعه بهداشتی گرفته تا کاشی دیوارها، سرامیک کف، سنگ دستشویی، سنگ و سینک روشویی وضوخانه، شیرآلات ،پنجره‌ها و شیشه‌ها. 3-هر توالت باید دارای یک فلاش تانک مناسب باشد.4- در قسمت وضوخانه حوله‌های یک بار مصرف دست خشک‌کن و یا دست خشک‌کن برقی نصب شود. 5- یک قسمت از وضوخانه با چوب‌کاری شیک برای آویزان نمودن وسایل و البسه‌ی نماز گزاران لازم است. همچنین نصب آینه‌های مناسب. 6- مخازن صابون مایع نیز باید شکل زیبایی داشته باشند. همچنین مایع صابون کاملا بهداشتی و با رایحه‌ی مناسب باشد. 7- نصب حداقل یک توالت فرنگی برای افرادی که مشکل دارند. 8- در بعضی از مساجد این مجموعه در پایین یا زیر زمین قرار دارد که می‌بایست در زمان طراحی برای استفاده افراد پیر و معلول هم چاره‌اندیشی شود. 9- نکته مهم دیگر، تهویه است که اکثر مجموعه‌های بهداشتی مساجد فاقد تهویه مناسب می‌باشند. در زمان طراحی مجموعه‌ها باید به این موضوع توجه شود. هواکشها باید به تعداد کافی نصب شوند که به طور مداوم هوای بدبو و کثیف خارج و به جای آن هوای تمیز وارد شود.10- شاید از همه موارد فوق مهمتر سرویس نمودن مجموعه بهداشتی است. لازم است حداقل روزی یک بار تمام قسمت‌ها شسته و ضد عفونی شود و در مواقعی که تراکم جمعیت زیاد است مانند ماه مبارک رمضان روزی چند بار باید این کار انجام شود.11- از تکنولوژیهای جدید در این مجموعه استفاده شود. تکنولوژیهای جدید معمولا در جذب جوان‌ها بسیار موثر است. همچنین از تکنولوژیهای جدید در جهت صرفه‌جویی در مصرف برق و آب و اصلاح الگوی مصرف می‌توان بهره جست.
 مجموعه سرویس‌های بهداشتی مساجد بسیار مهم است و برای آن باید هزینه کرد. بعضی خرج‌ها که در مساجد می‌شود مانند لوسترهای گران قیمت ضرورت ندارد در حالی که خرج کردن در سرویس‌های بهداشتی یکی از ضروریات است. شایسته است که بخشی از بودجه مسجد فقط برای نگهداری این قسمت در نظر گرفته شود.
امید است که این مسئله‌ی مهم با یک رویکرد جدید و دقت نظر اداره اوقاف، هیات امنای مساجد و سایر متولیان و با کمک مردم به طور شایسته‌ای ساماندهی شود.
 
راهکارهای جذب جوانان به مسجد
طیبه ماهر

«یکی از پایدارترین و قدیمی‌ترین تجلیات روح آدمی و یکی از اصیل‌ترین ابعاد وجودی انسان حس پرستش است» (پرستش آگاهانه،1376،ص 51)
تاریخ آفرینش گونه‌های گوناگونی از عبادت انتخابی انسانها را در خود ثبت نموده است. نیاز انسان به پرستش معبود و دین داری امری روشن وهمگان هر یک به نحوی کم‌وبیش با آن سرخوش‌اند.
«حسن دینی یا تقدیس ارزش‌ها و قبیح ضدارزش‌ها در نوجوانی سر بر می‌آورد وتمامی وجود او را تحت تأثیر قرار می‌دهد به گونه‌ای که دریافت‌ها و ادراک‌های وی بابینش فطری و گرایش به نیکی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد.
توجه دادن نوجوان به این گونه گرایش‌ها و ایجاد روحیه‌ی علاقمندی و تقدیس ارزش‌های اخلاقی زمانی صورت می‌گیرد که غرایز در حد قدرت وچیرگی بر نوجوان مسلط می‌شود و مایل است تمامی وجود او را مالک شود و هنگامه تقابل ارزش‌ها وضد ارزش‌ها فرا می‌رسد.» (دنیای نوجوان،1380، ص240)
لذا با توجه به اهمیت نقش پدر و مادر به عنوان معماران سعادت یا شقاوت فرزندان و مدرسه در جهت‌دهی به این گرایش فطری و وجود آفت‌ها و عوامل انحرافی موجود بر سر راه مذهب، با بیان معضل جهانی بحران هویت  که به مفهوم بیگانگی فرد با هویت جمعی (ساختار اجتماعی، نظام ارزشها، هنجارها، اعتقادات دینی ومذهبی و...) می‌باشد و ذکر نشانه‌ها و معیارهای تشخیص آن از بیماری اضطراب فراگیر جامعه و بررسی بحران هویت در علوم مختلفی چون روان شناسی، جامعه‌شناسی و مردم شناسی به این مهم پرداخته شد و سعی شد با تبیین راه‌کاری عملی جذب جوانان به کارهای نماز تاحد امکان، جامعه اسلامی مورد انتظار حضرت مهدی(ع) را پایه‌ریزی کرد و به این نتیجه رسید که خودشناسی و معرفت نفس موجود در عالم است که به فرد کمک می کند در مسیر خودشناسی و خودباوری گام بردارد و اقدامات لازم را برای مقابله و درمان پیش گیرد.
گزیده‌ای از این راهکارهای عملی:
- تقویت جنبه‌های فطری جوانان و نوجوانان از طریق توصیه‌های سازنده‌ی اخلاقی
- تبیین اثرات دین در زندگی وتقویت روحیه‌ی امید به آینده
- استخراج ومعرفی الگوهای بدیع وجذاب فرهنگ اعتقادی اسلامی
- بیان اهمیت دوست‌یابی و به کارگیری فرهنگ تشویق به جای تنبیه
- شناسایی و حذف گروههای مرجع مولد بحران هویت در جامعه
- آموزش خانواده در نحوه‌ی برخورد با مسائل و احکام بلوغ جوانان و نوجوانان
- ایجاد فضای معنوی کلاس و آکنده نمودن اندیشه وباور جوانان از لذت ایمان و نشئه عرفان وایجاد سدی استوار در برابر انحرافات

کلید واژه‌ها:
بحران هویت، حس پرستش، ایمان دینی، گرایش فطری، مذهب 
 
 
تأثیر نظام آموزش و پرورش بر جذب جوانان به نماز و مسجد

عادل خالقی ثمرین- فرشته کامرانی

نتایج این پژوهش میدانی نشان می‌دهد ارتباط معناداری بین نمادهای تربیت دینی و پیشرفت‌های تحصیلی، عمومی، پایه و مهارتی وجود دارد. یک جوان مذهبی در موقعیت‌های مختلف، توکل بیشتری به خدا داشته و در نتیجه آرامش مطلوبتری از خود نشان می دهد. 
در بررسی میدانی این مقاله، دو پژوهش همسان برای تعیین نقش تربیتی نمازجماعت و تاثیر آن در پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر منطقه‌ی 16 تهران  به شرح زیر انجام گرفته است.
جوامع مورد پژوهش: 
الف) دانش‌آموزان دبیرستان پسرانه‌ی رشد به تعداد 286 نفر و به سرپرستی عادل خالقی ثمرین
ب) دانش‌آموزان دبیرستان دخترانه‌ی پویا به تعداد 345 نفر و به سرپرستی فرشته کامرانی ثمرین
روش پژوهش: پس رویدادی
انتخاب نمونه: شامل گروه آزمایش و گواه 
ابزار پژوهش: پرسش‌نامه، بررسی نتایج مکتسبه توسط گروه گواه و گروه آزمایش
شیوه‌ی پژوهش: شرکت در نماز جماعت به عنوان یک نماد دینی انتخاب شده و شرکت‌کنندگان در نماز جماعت، به عنوان گروه آزمایش در نظر گرفته شده است. آخرین نتایج مکتسبه توسط گروه گواه با نتایج کل جامعه مقایسه شده و مشخص می‌شود که ارتباط مستقیم بین تربیت دینی و پیشرفت تحصیلی وجود دارد. 
نتایج پژوهشی مقاله:
میانگین معدل‌های گروه آزمایش (شرکت کنندگان در نماز جماعت) به صورت معنی‌داری از گروه گواه (کل جامعه) بیشتر است. (09/82 % شرکت کنندگان در نماز جماعت دارای معدل و رتبه‌ی بالاتر از میانگین جامعه‌ی آماری هستند)
میانگین رتبه‌های کسب شده توسط گروه آزمایش از گروه گواه کیفی‌تر است.
میانگین نمرات درس ریاضی گروه آزمایش (به عنوان یک درس پایه) ازمیانگین نمرات ریاضی گروه گواه بیشتر است.
میانگین نمرات درس دین و زندگی (به عنوان یک دروس عمومی) در بین افراد گروه آزمایش از گروه گواه بیشتر است.
میانگین نمرات درس تربیت بدنی (به عنوان یک درس مهارتی) در بین افراد گروه آزمایش از گروه گواه بیشتر است.
توصیه‌های پژوهش
با توجه به تاثیرات عمیق تربیت دینی مثل شرکت در نماز جماعت و حضور در مساجد در ابعاد مختلف زندگی فرد، لازم است دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت توجه ویژه‌ای به جذب جوانان به این امر مهم داشته باشند. 
برای جذب موثرتر جوانان به نماز و مسجد موارد زیر توصیه می‌شود:
1- متناسب بودن وقت نماز .
2- رعایت اختصار در برگزاری نماز جماعت و اجتناب از سخنرانی‌ها و ... در  بین نماز.
3- دعوت از امام جماعت روحانی باظاهری آراسته، متدین، خوش صوت و وقت‌شناس.
4- توجه به فضای مسجد و نمازخانه از جهت نور، بهداشت و امکانات رفاهی(مهر، ‌سجاده‌ی مفرش و تهویه ).
5- استفاده از تبلیغات و بروشورهای مناسب برای بیان فضیلت نماز جماعت.
6- استفاده از روان‌شناسی‌های مختلف، به خصوص روان‌شناسی رنگ‌ها در تزئینات و شاداب نمودن محیط مسجد و نمازخانه.
7- برگزاری جشن عبادت برای دختران در دوره‌ی ابتدایی و پسران در دوره‌ی راهنمایی.
8- اهدای مسئولیت‌های مسجد و نمازخانه به جوانان از قبیل تزئین، تعیین موذن و مکبر و ... .
9- خوشبو کردن مسجد و نمازخانه به وسیله گلاب و عطر و... .
10-  تشکیل انجمن هایی مانند گروه حی علی الصلوة، انجمن دوستداران نماز، و تشکل های مشابه.
11-  برگزاری ورزش و اردوی تشویقی جهت نمازگزاران.
12-  برگزاری اردوهایی با نام اردوی نماز جهت تشریح فضایل شرکت در نماز جماعت و مساجد برای مخاطبین.
13-  استفاده از روش‌های غیر‌مستقیم به جای  روش‌های مستقیم و تحکمی برای جذب حداکثری جوانان.
14-  فرصت دادن به جوانان، تا از زبان خود در خصوص اهمیت نماز جماعت برای همسالان خود توضیح دهند.
15-  ارائه‌ی الگوهای عملی از جوانان نمازگذار و موفق. 
16-  انجام فعالیت‌های فرهنگی و هنری در ارتباط با نماز مثل مقاله‌نویسی، روزنامة دیواری، نقاشی خطاطی، عکس‌های هنری و....
17-  ایجاد ارتباط بین مدرسه و مسجد و حضور جمعی همراه با دانش‌آموزان در نمازهای جماعت مساجد.
18-  ارایه‌ی نتایج پژوهش‌های موثر درخصوص تاثیرات تربیتی حضور در نمازهای جماعت و مساجد. 
 
 
راهکارهای تقویت کارکرد مساجد دانشگاهی

عبدالرضا باقی

این مقاله در صدد است با تکیه بر متون اسلامی به ارایه راهکارهایی برای ارتقاء سطح کارکرد مساجد به طور عام و مساجد دانشگاهی به طور خاص، بپردازد همانگونه که رویکرد حاکم بر دانشگاه با غیر آن متفاوت است، رویکرد رسالتی مسجدی که در دانشگاه است با غیر آن یکسان نمی باشد زبان، مطلب، روش، موضوع و رسالت یک مسجد غیردانشگاهی چیزی است و زبان، ‌مطلب، روش، موضوع و رسالت یک مسجد دانشگاهی نیز چیز دیگری است. اینکه امام جماعت مسجد دانشگاه کیست و رتبه علمی او چیست و آیا واجد شرایط و صلاحیت های لازم جهت هدایت و تربیت دینی در مسجد دانشگاه هست یا نه؟ آیا امام جماعت در فضای دانشگاه زیسته است؟ در این فضا تحصیل نموده است؟ از نزدیک با استاد و دانشجو در ارتباط بوده است یا نه؟ ازجمله سوالاتی است که این مقاله بدان پرداخته است.خلاصه مقاله فوق چنین است:
2- عبادت جاوید تنها عنوانی که در اسلام سبک تشریع آن همیشه و همه جا یکسان است عبادات است. شکل عبادت با وجود پیشرفت و تحولات دامنه دار پایدار و ثابت و جاوید است و هرگز رنگ زمان و ترقیات آن را به خود نمی‌گیرد در اسلام عبادات دارای عنصر شمول هستند یعنی تمام جوانب متنوع و مختلف زندگی را پوشش می‌دهند، جریان و سریان روح عبادت در همه کارهای یک انسان یعنی شمول. اگر روح مسجد با انسان همراه شود انسان در تمام میادین که عملی انجام می‌دهد ،از فضای محدود مادی و شخصی بیرون می‌رود، بر همین اساس است که گفته می‌شود اگر مساجد دانشگاهی نتواند روح مسجد را به دانشگاه بدمد و دانشگاه مسجدی نشود، این مساجد به آنچه مورد انتظار است نرسیده است.
3-آبادانی مسجد: در این جا این پرسش قابل طرح است که، برای تحقق بخشیدن به عنصر شمول در عبادات اسلامی و  انتقال روح عبادت به تمام تار و پود زندگی چه باید کرد؟ باید به عمران مسجد پرداخت و عمران در گرو امور زیر است:
1- مسجد جای مومنان به خدا و جهان آخرت است.2-مسجد جایگاه ادای حق الله و حق الناس است. 3- مسجد جایگاه آنست که انسانها یاد بگیرند از احدی غیر از الله نباید ترسید. 4- مسجد جای منازعه و بالا بردن صدا نیست. 5- مسجد بیت خداست و خدا حق است و در خانه او جز حقیقت نباید عرض اندام کند. 6- مسجد بنگاه معاملات و جایگاه خرید و فروش نیست.7- انسانی که حریم و ادب و آداب مسجد را پاس می‌دارد،  مایه عمران و آبادی مسجد است. پس مسجد می‌تواند راه را به انسان‌ها بنمایاند و انسان‌ها را از آسیب‌های مختلف مصونت بخشد. برای تحقق و رسیدن به مساجد آباد و سازنده‌ی انسان، در این عصر و زمان چه باید کرد؟ به نظر می‌رسد برای پاسخ این پرسش لازم است در نحوه و نوع مدیریت مساجد دست به تاملی دوباره زد و ویژگی‌ها و شرایط گردانندگان مساجد دانشگاهی را، مورد بازخوانی و بازشناسی قرار داد.
 4- ویژگی و شرایط مدیران مساجد دانشگاهی: اگر در انتخاب امام جماعت دانشگاه، در ابعادی که ذیلاً بیان می‌شود شاخص‌ها و صلاحیت‌های لازم لحاظ شود، کارکردهای مساجد به ویژه دانشگاهی، دوچندان می‌شود و بر شادابی و عمران مسجد  به طور واقعی افزوده می‌شود. از این رولازم است در انتخاب امام جماعت به نکات ذیل توجه جدی شود:
1-4 - علمی و دینی: 1-1-4- احاطه علمی به تمام جوانب دین: کسی که داعیه نصرت و ترویج و شناساندن دین را دارد، ابتدا خود باید از دو بعد علمی و دینی، دست پر باشد، جهت علمی‌اش می‌تواند افراد را به خضوع وا دارد و جهت دینی‌اش می‌تواند فضا را نورانی و عناد‌ها و اختلاف‌ها را از بین ببرد.
2-1-4- آموزش دین با استناد به قرآن و سیره معصومین و نه باستناد اشخاص.
امام جماعت باید زمینه و بستر آموزش دین را به گونه‌ای تمهید و مهیا کند که افراد از طریق کتاب و سنت علاقمند به دین شوند نه از طریق اشخاص که در معرض زوال و تغییرند. 
3-1-4- ارایه تصویری دلپذیر و محبوب از خداوند: معرفی چهره رحمانی خداوند به نحو صحیح و ضابطه‌مند در جذب افراد به دین بسیار کارساز است، اگر دین چیزی جز حب نیست آیا در راس این حب نباید خدا قرار داشته باشد.
4-1-4- ترویج زیبائیهای گفتار اهل بیت: کلام زیبا حاکی از روح زیبا است، حکایت از کمالات صاحب سخن دارد، با انعکاس صحیح سخنان زیبای اهل‌بیت می‌توان روح تعالی یافته و شخصیت کمال یافته ایشان را، بهتر معرفی کرد.  
5-1-4- مستند و مستدل سخن گفتن: در مساجد دانشگاه به ویژه باید عالمانه و محققانه سخن گفت. از این رو تشخیص صحیح معیارها و مرزهای معارف اسلامی، در گرو شناخت و تسلط کافی بر مبانی و منابع اصیل اسلامی است.
 2-4- اخلاقی و عملی: 
1-2-4- نگاه غیر انتفاعی به دین: اگر کسی با دغدغه سود شخصی، به امر هدایت دینی انسانها بپردازد،  مخاطب می‌پندارد این دین است که به ما محتاج است، در حالیکه در امر هدایت دینی نیاز است برای مخاطب این تلقی واقعاً ایجاد شود، آنکه محتاج به دین است مائیم زیرا دین عامل مصونیت است نه محدودیت 
2-2-4- یکسانی دل و زبان: هرگاه سخنی از دل برآید لاجرم بر دل نشیند و هرگاه از زبان بیرون آید از مرز گوش‌ها فراتر نرود.
 3-2-4- عملگرایی اخلاق مدارانه: هنگامی که دل و زبان یکی شود بیش و پیش از آنکه زبان بجنبد و سر صاحب‌خانه را بر ملا کند فرد با عمل خود از باور قبلی خود خبر می‌دهد.
 3-4- روشی: 
1-3-4- بلاغت و فصاحت: رسایی و شیوایی در گفتار و بیان. حضرت علی (ع) فرمودند: بلاغت آنست که گفتار روان و فهم آن آسان باشد.
2-3-4- مخاطب شناسی: بلاغت در کلام اقتضا می‌کند، گوینده مخاطب خود را بشناسد و بداند او در چه سطح و جایگاه و مرتبه علمی قرار دارد، وضعیت روانی و عاطفی او چگونه است؟ نیاز او چیست؟  او در چه زمانه‌ای به سر می‌برد؟
 5- برخی دیگر ازعوامل موثر در ارتقاء کارکرد مساجد دانشگاه: دیگر عوامل موثر در ارتقای کارکرد و ظرفیت و رسالت مساجد دانشگاه را می‌توان در چهار عامل زیر فهرست نمود: 1-عامل فیزیکی2- عامل آموزشی و فرهنگی3- عوامل انسانی 4-عوامل اجرایی
6- کلام آخر:
بر حیات روانی انسان قوانینی حاکم است که یکی از این قوانین این اصل است: هرگاه رفتاری را با یک محرک مطلوب و خوشایند همراه کنیم احتمال بروز مجدد آن افزایش می‌یابد و تقویت می‌شود، ‌این قانون در همه جنبه‌های روانی و ذهنی انسان حاکم است. (تفصیل نکاتی فوق در اصل مقاله آمده است)  
راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مسجد و نماز جماعت

عبداله عزیزی  - کاوه قادرنژاد

جهانی که ما امروز در آن زندگی می‌کنیم، به شدّت در مادیات و جاذبه‌های دنیوی و نفسانی غرق گردیده و به وسیله فساد، بی‌عدالتی، جنگ، مشکلات اخلاقی و روانی تهدید می‌گردد. در این میان هدایت نسل جوان به سوی معنویت و ارزش‌های والای اسلامی و انسانی، با توجّه به این که این دوره زمان پایه‌گذاری است، می‌تواند خیلی مهم و تأثیرگذار باشد.
تنها داروی شفابخش و نجات دهنده انسان از ناملایمات که می‌توان تجویز نمود، ارتباط با ذات لایزال الهی و پیوستن به چشمه‌های رحمت وی می‌باشد. این نماز است که جوانان را در برابر حوادث و طوفان‌های زندگی و جزر و مدهای آن بیمه و ایمان آنان را کامل و اراده‌شان را پولادین می‌نماید.
این نوشتار به بررسی راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مسجد، تبیین اهمیّت و فضیلت نماز جماعت و مسجد، اصول لازم در جذب جوانان به مسجد و عوامل مؤثّر در جذب جوانان به مسجد می‌پردازد. امید است که راهکارها و پیشنهادهای آن مورد توجّه مخاطبان و به ویژه مسئولان امر قرار بگیرد تا همگی با یاری هم بتوانیم در رسیدن به جامعه اسلامی و آرمانی متشکّل از جوانانی با ایمان و اراده آهنین موفّق شویم.
واژگان کلیدی: نماز، نماز جماعت، جوانان، مسجد
وحدت و نمایش قدرت امّت اسلامی از جمله شعایر و مسایلی است که اسلام به آن اهمیت بسیار داده است و برای حفظ و ادامه آن، برنامه‌های ویژه‌ای از قبیل نیایش‌های دسته جمعی، نماز جمعه، نماز عیدین و... دارد.
از جمله این برنامه‌های ویژه نماز جماعت است که روزانه پنج نوبت وحدت و قدرت امّت مسلمان در هزاران مسجد در سراسر دنیا به نمایش گذاشته می‌شود. از این رو نماز جماعت، نمایش عظمت و قدرت اسلام بوده و آن قدر اهمیّت دارد که وقتی در صدر اسلام عدّه‌ای در نماز جماعت شرکت نمی‌کردند، پیامبر خدا(ص) به دیگر مسلمانان دستور دادند که با آن‌ها همنشینی و رفت و آمد نداشته باشند تا این که تنبیه شده به سوی مسجد و جماعت روی آورند (همان منبع، ص141).
راهکارهای جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد 
1- همدلی با جوانان به جای نصیحت و موعظه
2- پرهیز از پرگویی، درازگویی و مکرّرگویی‌های کسالت آور
3- جوان‌گرایی و آراستگی ظاهری امام جماعت
4- بهره‌گیری از زمان مناسب برای ارتباط عاطفی میان امام جماعت و جوانان
5- آراستگی، پاکیزگی و جوان پسند بودن مساجد
 

پیشنهادات
1. برای جذب جوانان به مسجد باید به جهان احساسی، عاطفی و روانی جوان نزدیک شد و با آنان ارتباط پیدا کرد و مشکلات آنان را بفهمیم و با آنان همدل و همراه شویم.
2. تشریح فلسفه، آثار و اسرار نماز جماعت و اهمیت مسجد در جامعه اسلامی برای جوانان.
3. تکریم شخصیت جوانان و تشویق آنان به شرکت در نماز جماعت.
4. ارتقای بینش مذهبی جوانان.
5. توجّه مداوم مسئولان امر تعلیم و تربیت، مدیران، معلّمان و مربّیان پرورشی پیرامون مسائل اعتقادی، مذهبی نوجوانان و جوانان.
6. ائّمه جماعت محترم با حضور به موقع خود برای اقامه نماز جماعت و با گفتار و رفتار مناسب می‌توانند جوانان را به سوی مسجد و نماز جماعت جذب نمایند. 
7. آموزش و تربیت ائمه جماعت و آشنایی آنان با مخاطبان و گزینش ائمه جوان.     
 
جایگاه قرآن کریم در مواد درسی آموزش و پرورش

عزت¬رضی اردکانی - محمود ابوالقاسمی

مقام معظم رهبری: «آن چیزهایی که لازم است، آن مطالبی که مفید است و ما را به فهم قرآن نزدیکتر می‌کند آنها را به این کودکان یاد بدهید تا مثل نقشی که در سنگ می‌ماند، تا آخر عمر در ذهنشان باقی بماند و مایه برکت شود، جامعه اسلامی ما از این طریق رشد می‌کند و استحکام می‌یابد و با این روش استقلال خود را تضمین و توجه مسلمانان دنیا را جلب می‌کند تا راه هدایت خود را در اسلام پیدا کند.» 
قرآن کریم کلام جاوید یگانه‌ای بی‌همتا است که از طریق وحی، بر قلب مبارک خاتم نبوت، جوهره‌ی هدایت، رسول رحمت و منجی بشریت محمد ‌بن ‌عبدالله نازل و پیام‌‌بخش‌ رهایی انسانها از تباهی و شقاوت، به رستگاری و هدایت است، هر کجا و هر زمان در طول تاریخ حیات بشر خاکی به این عصاره افلاکی دست یافت، به فلاح و رستگاری رهنمون و به صراط مستقیم هدایت یافت.
تاریخ در طول زمان چرخید و در گردش ایام به دوران کنونی رسید، به قرنی کهن آنرا عصر تکنولوژی و فن‌آوری نام نهاده و از شواهد چنین برمی‌آید که بشر در این قرن، پیش از هر زمانی نیازمند آموزشهای الهی است تا ارتباط خود را با خالق هستی‌بخش مستحکم نموده و از آسیب‌های ناشی از نابسامانیهای روحی و روانی مصون بماند، پس باید بیاموزد که چگونه از این کتاب آسمانی و خوان نعمت الهی بهره‌مند گردیده و دستوراتش را سرلوحه برنامه زندگی خود قرار دهد. این‌ها نیازمند آموزش است، آموزشی متناسب و با این عصر و دوران.
آموزش و پرورش که نظامی است هدفمند و پایبند به حبل‌المتین و متولی امور آموزش قشر جوان کشور است. باید بتواند به‌مکتب وحی الهی تمسک جسته و خوشه‌چین دستورات و قوانین الهی که در این کتاب فناناپذیر آورده است، باشد و جایگاه خاصی در آموزش و پرورش به آن اختصاص دهد که این کتاب می‌فرماید: «این کتابی که بر تو نازل کردیم کتاب مبارکی است که مؤمنان در آیاتش تدبر کنند.»
نظام آموزشی هر کشوری متأثر از مکتب فلسفی و فلسفه‌ی آموزش و پرورش آن کشور است. در این نظام دولتمردان اهداف کلی را تعیین می‌کنند و برنامه‌ریزان در قالب آن اهداف راهبردها و روش وصول به آنها را مشخص می‌نمایند. یکی از اهداف مهم نظام آموزشی، تربیت دینی کودکان و نوجوانان است، که از اهداف مهم  و استراتژیک به شمار می‌رود. در جهان معاصر که ویژگی بارز آن کمرنگ شدن ارزش‌های معنوی و شدت بحران هویت انسانی است اهتمام به امور نوجوانان و جوانان که آموزش و پرورش متولی آموزش آنهاست باید پاسخگویی به نیازها و سؤال‌های آنان باشد. برای آن که بتوانند نیازها و احتیاجات دینی آنها را برآورده نماید باید در آن تدبر کرد. با توجه به عصر و تکنولوژی جدید از روشهای فن‌آورانه استفاده نماید تا  فراگیران ما به اسرار و قعر و عمق آیات الهی آشنا گردند.
 

کلیدواژه: قران، آموزش و پرورش، تدبر، تفکر، انسان‌ساز، تکنولوژی، آموزش.

 
بررسی نقش مؤلفه‌های آموزشی و عوامل تأثیرگذار در زمینه  آثار 
فردی و اجتماعی نماز در جذب بیشتر جوانان به سمت نماز و مساجد

علی آهنگر - سمانه صفارانی

 مقدمه و هدف: یکی از پایدارترین و قدیمی‌ترین تجلیات روح آدمی و یکی از اصیل‌ترین ابعاد وجود آدمی، حس نیایش و پرستش است، مطالعات آثار زندگی بشر نشان می‌دهد هر زمان و هر جا که بشر وجود داشته، نیایش و پرستش هم وجود داشته است هرچند شکل آن و معبود آنها متفاوت بوده است. در حقیقت پرستش پاسخ به بسیاری از نیازهای آدمی است. عبادت و پرستش خداوند یکتا و ترک پرستش هر موجود دیگر، یکی از اصول تعلیمات پیامبران الهی است، تعلیمات هیچ پیامبری از عبادت خالی نبوده است. عبادت راز آفرینش است چراکه خدا انسان را آفرید که تنها او را بپرستد و فرمان او را بپذیرد. ریشه‌ی همه آثار معنوی اخلاقی و اجتماعی که در عبادت است در یک چیز است: یاد حق و غیر او را از یاد بردن. ذکر خدا و یاد او دل را جلا می‌دهد. عبادت در سرلوحه برنامه پرورشی و تربیتی اسلامی قرار گرفته است و در رأس همه عبادت‌ها نماز است. نماز از مهمترین سفارش‌های انبیا بوده و از بارزترین مصادیق عبادت است. هدف از ارائه‌ی مقاله حاضر ارائه تعیین نقش مؤلفه‌های آموزشی و عوامل تأثیرگذار در زمینه  آثار فردی و اجتماعی نماز در جذب بیشتر جوانان به سمت نماز و مساجد می‌باشد.
روش پژوهش: مقاله حاضر بصورت مروری - توصیفی بوده و از منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی برای گردآوری داده‌های آن استفاده شده است.
یافته‌ها: نماز، وسیله تشکر از خداوند بر نعمتهای بیکرانی  است که برایمان فراهم کرده است. نماز گناهان را از بین می‌برد. نماز اهرم استعانت در غم‌ها و مشکلات است. نماز راه پیروزی بر مشکلات، برنامه‌ای برای انظباط، عامل پیشگیری از کبر و غرور، عامل خود شکوفایی و خودسازی و وحدت جهت، تسکین دهنده‌ی دردها، موثر بر حافظه و تمرکز حواس، درمان اخلاقی و بازدارنده، عامل تحصیل طهارت ظاهری و باطنی،  جلوگیری از افراط و تفریط و عامل رستگاری است، بعلاوه هنگام برپاداشتن نماز رعایت نکاتی که به آداب آن مربوط است (همچون مسواک، نظافت، توجه به خدا و...) در کمال این عبادت مؤثر است. هر کدام از اجزای نماز دارای رموزی‌اند که خیلی از آنها بر ما پوشیده‌اند اما با پیشرفت علم و آگاهی ما به برخی از اسرار آن می‌بریم. علاوه بر آثار روحی و معنوی، نماز در درمان و پیشگیری خیلی از بیماریهای جسمی، مشکلات روانی و مسائل مختلف یک جامعه کمک شایانی می‌کند و مردم و جامعه را به سوی زندگی بهتر، راحتترو پربارتر هم در این دنیا و هم در آخرت سوق می‌دهد چیزی که هریک از ما به نوعی خواهان آن هستیم.
بحث و نتیجه‌گیری: در حقیقت می¬بایست نماز را سرود توحید و یکتاپرستی، سرود حفظ شخصیت انسان، سرود پاکی و فضیلت و سرود صلح و صفا با همه‌ی 
 بندگان نیکوکار خدا نامید. سرودی که همه‌ی مسلمانان روزی ۵ بار باید بخوانند تا: 
یاد خدا و ملکات عالی انسان همواره در آن‌ها زنده بماند. 
1. از انحراف از راه راست، مصون بمانند.
2. از آلودگی به شرک در امان باشند.
3. از خود باختگی در برابر زیبایی‌ها مصون باشند.
4. از مرعوب شدن در برابر قدر‌ های خودکامه مصون باشند.
5. از ناسازگاری با بندگان نیکوکار خدا جدا باشند و از مفاسد دیگر روحی مصون بمانند.
6. نماز به آدمی نشاط معنوی خاص می‌دهد و از پژمردگی و افسردگی جلوگیری می‌کند. 
درست مانند سرودی که سربازان، صبح و شام می‌خوانند تا روح سلحشوری در آنان زنده بماند، یا سرودی که پیشاهنگان می‌خوانند تا روح نیکوکاری در آنان تقویت شود.
«اقم الصلوة ان الصلوة تنهی عن الفحشاء والمنکر و لذکر الله اکبر و الله یعلم ما تصنعون. عنکبوت/۴5»
علاوه بر آثار روحی و معنوی که برای نماز گفته شد دیدیم که علم بسیاری از آثار جسمی آن را نیز برای ما ثابت کرده و هرچه بر علم و دانش ما افزوده می‌شود بیشتر به آثار خوب آن پی می‌بریم بخصوص به آثاری که خیلی از کشورهای قدرتمند جهان بدنبال آن‌اند مثل افزایش روحیه‌ی مردم هم برای کار و حضور در جامعه، هم برای زندگی سالمتر، افزایش سلامتی مردم که یکی از بزرگترین دغدغه‌های جوامع امروزیست و... که همگی اینها هم از نظر اقتصادی، هم اجتماعی، هم معنوی و دنیوی و اخروی به نفع ما می‌باشند چون کسی که سالم زندگی کند بهترین خدمت را به دیگران و خود کرده است و مهمتر اینکه خدا از او راضی خواهد بود، بنابراین یک انسان عاقل و دانا خود را از این همه بهره بی‌نصیب نمی‌سازد، چنین انسانی می‌تواند پلکان کمال را یکی پس از دیگری بسرعت بالا رود و به اوج خوشبختی برسد. 
این بود بیان اجمالی از آثار و نتایج اقامه نماز برای نمازگزاران، نه تنها جوانان بلکه همه با دانستن چنین اطلاعاتی درباره نماز به سمت آن جذب می‌شوند، هرچه از طرق مختلف آموزشی بیشتر آموزش داده شود گرایش جوانان هم بیشتر خواهد شد و آموزش در جهتی یاشد که برای جوان جذاب باشد مانند مسایل مربوط به آرامش و... بنابراین با دانستن بیشتر درباره نماز کمتر کسی از آن روی برمی‌گرداند و یا آن را سبک می‌شمارد.
کلید واژه‌ها: مؤلفه های آموزشی، آثار فردی و اجتماعی نماز،  جذب جوانان،  نماز و مسجد.
بارالها! 
به حق محمد و آل محمد صلوات الله علیهم اجمعین توفیق درک حقیقت نماز و گرایش بیشتر یسمت آن را به ما عطا بفرما.                                                   
 
نماز جماعت و تربیت اجتماعی دانش¬آموزان

علی اصغر اصغری - اشرف بای

نماز از اولی¬ترین و مهمترین واجبات شریعت مقدس اسلام و پایه¬ی اساسی از برای سایر عبادات است، همان¬گونه که در احادیث و روایات آمده، بدون آن هیچ عملی پذیرفته نیست.
از طرفی نماز جماعت به عنوان یکی از مناسکی که جلوه اجتماعی دارد در فرآیند رشد اجتماعی نوجوانان مؤثر است. نماز جماعت می¬تواند در حداقل تأثیرگذاری خود فرآیند رشد اجتماعی را تسریع و تسهیل کند.
از این‌رو ابتدا یک تصویر کلی از این فریضه¬ی الهی بدست می¬آوریم و از سویی با علم به اینکه نماز در ابعاد گوناگون تأثیرات مثبتی دارد صرفاً به تحلیل تأثیر اجتماعی نماز جماعت که نوعی از نماز مسلمین است، در غایت همبستگی و اخوت مسلمین را تضمین می¬کند، بر رشد اجتماعی مطالعه¬ای نظام یافته را انجام دهیم. بر این اساس جامعه-ی مورد مطالعه کلیه دانش آموزان دختر و پسر پایه¬های دوم و سوم نظری شهرستان آزادشهر که 672 نفر به عنوان نمونه انتخاب و بصورت پیمایشی انجام گردید.
از جمله نتایج نیز می¬توان گفت که تأثیر نماز جماعت بر رشد و تربیت اجتماعی دانش آموزان دختر بیشتر از پسران است همچنین سن و افزایش آنها می¬تواند در تأثیرگذاری نماز در رشد و تربیت اجتماعی مؤثر باشد.
حال هدف از نوشتار حاضر این است که «آیا شرکت دانش آموزان در نماز جماعت می¬تواند بر رشد و تربیت اجتماعی آنان تأثیر داشته باشد؟»
لذا نویسندگان جهت پاسخ به مسئله محوری اقدام به یک مطالعه¬ی منظم و سیستماتیک می¬نمایند.
کلید واژه¬ها: نماز جماعت، تربیت اجتماعی، رشد اجتماعی، دانش آموزان، شهرستان آزادشهر
 
مدیریت فرهنگی مسجد
باز مهندسی مدیریت کلان مسجد با رویکرد مردم و با محوریت جذب جوانان به مسجد
علی باقری سولا

با بعثت رسول مکرم اسلام فصل جدیدی در نوع نگرش و تلقی انسان نسبت به زندگی ایجاد شد که برگرفته از شیوه¬های تربیتی حضرت ختمی مرتبت در مسجد بود. به طوری که این محل مقدس در حیات با برکت آخرین فرستاده خدا پایگاه مردمی برای حل مشکلات و تعلیم و تربیت اسلامی(وزارت آموزش و پرورش) و تأمین نیازهای دینی و دنیوی مردم(وزارت کشور) محل قضاوت و اجرای حدود(قوه قضاییه) تشکیل بسیج عمومی و اعزام به جبهه(وزارت دفاع)، جایگاه وعظ و ادبیات و مسابقه فرهنگی(وزارت ارشاد) گردید. بعد از رحلت پیامبر عظیم الشأن ائمه معصومین علیهم السلام و در غیبت کبری امام زمان(عجل الله فی فرجه) مساجد به عنوان گسترده ترین و فراگیرترین تشکیلات به وسیله مراجع عظام تقلید و علما در چهارده قرن گذشته محفل آموزش و انتقال معارف اسلامی و انسانی و تجربی و تجارت گردید تا مردم در سایه دین زندگی شرافتمدانه داشته باشند.
معماری مساجد در طول قرون گذشته جلوه‌گاه زیباترین ذوق و هنر هنرمندان گردید و آثار ماندگار آن امروز هر بیننده را به تجلیل وا می¬دارد. در نهضت حضرت امام خمینی(رحمه‌الله علیه) و در هشت سال دفاع مقدس نبض حیات انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن در زمینه‌های علمی،‌ تربیتی، اجتماعی در صفوف نماز جماعت به صدا درآمد. چنانچه مساجد امروز هم می¬تواند برای مقابله با تهاجم رهنگی فعالیتهای خویش را با مدیریت کلان فرهنگی(که عبارت است از فرایند برنامه‌ریزی،‌ سازماندهی، هدایت و رهبری و نظارت بر مجموعه‌ای از فعالیتها در راستای انتقال،‌ تثبیت و ترویج و تکامل فرهنگی می¬باشد) با رویکرد مردمی دنبال کند و برای تامین نیازها و کارکردهای فرهنگی و اجتماعی که باعث تعالی، آرامش روحی و روانی و معنوی جوانان است با استفاده از ظرفیتها و قابلیت‌های موجود زمینه‌ساز حضور جوانان عزیز در مساجد باشد.
در این مقاله به کلیاتی درباره وریکرهای مردمی و جذب جوانان به مسجد پرداخته شده است مانند:
الف- ترغیب هیئت امناء‌ مساجد به سمتی که علاوه بر کارهای اجرایی به کارهای فرهنگی نیز بپردازند زیرا معنای واقعی فعالیت در مساجد در بعد فرهنگی آن است.
ب- همکاری و همراهی روحانی و امام جماعت مسجد به عنوان محور فعالیتها با هیئت امناء مسجد، پایگاه بسیج، کانون‌های هنری و فرهنگی، موسسات عام المنفعه و...

ج- شناسایی و ارتباط با فرهیختگان (اساتید دانشگاه، حوزه علمیه، پزشکان، دبیران، هنرمندان اعم از آقا و خانم و بقیه) که در محله اطراف مسجد زندگی می¬کنند و جلب مشارکت آنان در برگزاری مراسم.
د- مشورت با جوانان همانطور که خداوند به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) دستور می¬دهد که با مردم درباره مسائل سیاسی، اقتصادی، خدماتی و غیره مشورت کند.
به هر پدیده¬ای که مایه تباهی و فساد چیزی می¬شود آفت یا آسیب گفته می¬شود و در این خصوص در مقاله حول این موارد بحث شده است:
الف- بحران در مدیریت فرهنگی مساجد
ب- عوامل بحران ساز در مدیریت فرهنگی مساجد کدامند؟
ج-روشهای مقابله با بحران با استفاده از تعالیم اسلامی

رفتارهای فرهنگی
مدل فعالیت فرهنگی در مساجد براساس نظر شهید مطهری
(تخلیه انسان‌ها از فرهنگ‌هایی که دارند ونباید داشته باشند و تحلیه آنها به آنچه ندارند و باید داشته باشند و تثبیت آنها در آنچه دارند و باید داشته باشند)
مدیریت فرهنگی می¬تواند دو بخش مهارتی و معرفتی داشته باشد و نیز، مدیریت فرهنگی مساجد بر اساس مفاهیم کاربردی و وظایف و شیوه¬های مدیریت فرهنگی در این مقاله مورد بحث واقع شده¬است.
در این مقاله سعی گردیده است تلفیقی از مفاهیم موجود درباره فرهنگ و مدیریت و فعالیتهای فرهنگی که در مساجد انجام می¬شود صورت گیرد و راهکاری برای مدیریت فرهنگی مساجد به منظور جذب جوانان به این وسیله تجربه شود. توجه به ابزارها و یافته های علمی و کاربردی علم مدیریت می¬تواند بر اثربخشی و کارایی مدیریت کلان بیش از 70 هزار مسجد در سراسر کشور و در ارتباط با میلیونها مسجد در دنیا مفید و موثر باشد ان شاء‌الله
 
بررسی رابطه عوامل درون دانشگاهی با میزان مشارکت دانشجویان در نماز جماعت دانشگاه آزاد اسلامی تویسرکان

علیرضا ذوالفقاری

پژوهش حاضر به بررسی تأثیر عوامل درون دانشگاهی بر میزان مشارکت دانشجویان در نماز جماعت دانشگاه می‌پردازد. جامعه آماری این پژوهش 3400 نفر بودند که از بین آنها 300 نفر به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای انتخاب شدند تا به سئوالات پرسشنامه محقق ساخته از نوع بسته پاسخ جواب دهند، که نتایج آن به شرح زیر است: 
الف: بین مشارکت کارکنان دانشگاه و آموزش دانشکده مسائل نماز با میزان حضور دانشجویان در نماز رابطه مستقیمی وجود دارد. 
ب: بین مکان، زمان و امکانات فیزیکی مناسب با میزان مشارکت دانشجویان رابطه مستقیم وجود دارد. 
ج: بین روحانی بودن امام جماعت و تشویق دانشجویان به نماز با میزان مشارکت آنها رابطه مستقیم وجود دارد.

واژگان کلیدی: 
عوامل درون دانشگاهی، مشارکت دانشجویان در نماز جماعت.
 

 
تأثیر نظام آموزش وپرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد
غلامرضا جلالی

جوانان به عنوان آینده‌سازان جامعه اسلامی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های این کشور به شمار می‌روند و تلاش در جهت توسعه آگاهی‌های دینی آنان از اهمیت بسزایی برخوردار است. اگر میزان معرفت جوانان به آموزه‌های دینی و زلال معارف دین از رشد و نمو مطلوبی بهره‌مند باشد، شخصیت دینی آنان به گونه‌ای شایسته شکل خواهد گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تاثیر به سزایی در آن جامعه پدید خواهند آورد، اما اگر خدای ناکرده از تربیت لازم برخوردار نباشند زمینه اصلاح جامعه فراهم نخواهد شد. یکی از مکان‌هایی که می‌تواند شخصیت جوان را مطابق آموزه های دینی بارور سازد و روح خداجویی و عدالت خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه‌دار سازد، مسجد کانون انسان‌سازی است. آنچه در مسیر جذب جوانان به مساجد بیش از هر چیز دیگر حائز اهمیت می‌باشد، شناخت روحیات جوانان و سنجش نیازهای آنان است. خانواده یکی از مهترین عوامل تربیت است. در خانواده، کودک نخستین چشم‌انداز را از جهان می‌آموزد و احساس وجود می‌کند. به آداب ورسوم ملی، مراسم دینی، وظایف فردی و حدود اختیارات و مسئولیت‌ها پی می‌برد. وقتی کودک در خانه زمزمه نغمه الهی را در پنج نوبت از والدین خود می‌شنود و حرکاتی را که در نماز به صورت رکوع و سجود انجام می‌دهند باعث می شود که روح کودک لذت ببرد. در مدرسه و جامعه، حضور فعال سازمان‌ها و نهادهای مؤثر در امر تعلیم و تربیت برای هدایت نسل جوان به سوی نماز و مسجد بسیار مؤثر می‌باشد. رسانه‌ها به خصوص صدا و سیما  در تنویر افکار عمومی نقش بسزایی دارند، این نهاد با ساخت فیلم، کارتون، انیمیشن، سرود، نماهنگ، مصاحبه، جلسه پرسمان و... می‌توانند فضای فرهنگی و عمومی را به ترویج نماز گسترش دهند. محصولات فرهنگی که تولید می‌شود با توجه به سنین مختلف به صورت زیبا و مؤثر می‌باشد. رفتار ائمه جماعات و مساجد و خادمین و نماز گزاران برای جلب بیشتر جوانان به مسجد و شرکت در نماز جماعت بسیار مؤثر می‌باشد. غالباً خانواده‌ها آن چنان در مسائل روزمره و مشکلات زندگی غرق شده‌اند که کمتر فرصت می‌نمایند به مسائل روحی واخلاقی و تربیتی فرزندان بپردازند. لذا فرزندان، سن بیداری مذهبی را در مدرسه سپری می‌نمایند، به همین علت معلمان و مربیان ودیگر مسؤلان مدرسه الگوی تمام عیار برای دانش¬آموزان نوجوان و جوان می‌باشند. برنامه‌ریزان فرهنگی مخصوصاً در حوزه  فرهنگ دینی باید به تناسب شرایط محلی هر استان روحیات جوانان را مورد مطالعه قرار داده و با اعزام کارشناسان، نیازهای آنان را در حوزه فرهنگ دینی مورد عنایت جدی قرار دهند. انتظارات آنان را به منظور مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی مساجد با جدیت هرچه تمام‌تر دنبال کنند. از آنان بخواهند درباره مسجد هرچه می دانند عنوان کنند و علت حضور یا عدم حضورشان در مساجد را بازگو کنند. در این صورت بسیاری از واقعیت‌ها که در ذهن آنها نقش بسته است آشکار خواهد شد و با این تمهیدات و مقدمه چینی‌ها می‌توان اقدام‌های بعدی را پیگیری کرد. آموزش و پرورش به عنوان اولین نهاد پس از خانواده در جهت پرورش دینی و مذهبی کودکان ونوجوانان وجوانان نقش موثری دارد. امام جماعت مسجد و یا مدرسه یکی از ارکان اساسی جهت برپایی نماز به شمار می‌رود. جوانان امام جماعت را به عنوان آیینه تمام نمای خوبی‌ها و مکرمت‌های انسانی و سمبل پاکی، صداقت، صفا، شجاعت، مروت، انسانیت، شکیبایی، ایثار و گذشت می‌شناسند.  برای جذب جوانان به مسجد، امام جماعت باید با جوانان دوست شده با آنان بجوشد، در غم و شادی آنان شریک شود، از آنان احوالپرسی کند، با آنان به اردو رود، حتی‌الامکان در میادین ورزشی آنان حضور یافته و آنان را مورد تشویق قرار دهد. اگر امام جماعت چنین کند جوانان او را دوست خواهند داشت و هیچ گاه او را فراموش نکرده و در صف‌های جماعت حاضر شده و در فعالیت‌های فرهنگی مسجد تعامل و همکاری خواهند داشت. از جمله راهها و روشهایی که نظام آموزش وپرورش می‌تواند در ایجاد انگیزه و انس به نماز و مسجد در جوانان و نوجوانان نقش موثری  داشته باشد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: 
معرفی الگو و نمونه‌های مطرح جامعه و مردان وزنانی که قله‌های سلوک را پیموده‌اند.
معرفی آثار تربیتی نماز و بیان اهمیت و فلسفه نماز و جایگاه نماز به عنوان برترین عبادت در جذب نوجوان و جوان به نماز.
معرفی نقش و جایگاه و اثرپذیری امر به معروف و نهی از منکر با ظرافت خاص در ایجاد انگیزه و انس به نماز در بین جوانان و نوجوانان جامعه.
تعریف داستانهای عرفانی در خصوص سیر و سلوک در نماز و پخش سیره بزرگان در مورد نماز توسط مربیان و نمایش فیلم زندگی بزرگان در نماز. 
آشنا نمودن مخاطبان با مفاهیم اولیه واهداف و مسائل تکلیف و اسرار و آثار نماز و ایجاد الگوی رفتاری در بین جوانان و نوجوانان. 
 
 
بررسی راه‌های تقویت ارتباط جوانان به سوی نماز جماعت و مسجد

غلامرضا میردوستی

اصولاً ایجاد هر رفتاری نیاز به زمینه‌هایی دارد و ارتباط جوانان با مساجد نیز از این قاعده مستثنی نیست. همچون بسیاری رفتارهای دیگر باید زیرساخت‌های چنین رفتاری در خانواده پی‌ریزی شود. درواقع هر جا سخن از مسائل تربیتی است اولین و مهمترین پایگاهی که باید مورد توجه قرار گیرد خانواده است و در تربیت کودک خانواده، آنچنان اهمیتی دارد که گروهی از روانشناسان معتقدند که شخصیت بچه‌ها در 5 سال اول زندگی شکل می‌گیرد و ریشه تمامی مسائل و مشکلات را باید در این دوره جستجو نمود. والدین با رفتار کلامی و غیرکلامی خود می‌توا نند باعث تقویت گرایش مثبت به سمت نماز شده و این رفتار را در فرزندان نهادینه کنند و در تحکیم این آموزش‌ها، باید مدرسه، رسانه‌ها، و سایر عوامل تاثیرگذار  با خانواده همراه باشند و نتیجه همسو بودن عوامل اثرگذار در تربیت تقویت و تثبیت رفتار است.
یکی از جنبه‌های مهم یادگیری که در خانه اتفاق می‌افتد  یادگیری مشاهده¬ای است که بنا به این نظریه روان شناسان رفتارگرا معتقدند: ما انسان‌ها با دیدن رفتار دیگران یاد می‌گیریم به گونه‌ای خاص عمل کنیم. فرزندان نیز با دیدن رفتارهای والدین یاد میگیرند که اعمال خاصی را انجام دهند تقلید رفتار والدین در دوران بیش عملیاتی (7-2سالگی) به وضوح دیده می‌شود مثلا دختر خانمی با انداختن چادر بر سر؛ به تقلید نماز خواندن مادر می‌پردازد. در چنین موارد وا لدین با تشویق مناسب می‌توانند نگرش مثبت نسبت به نماز در ذهن کودک ایجاد نمایند مثلا لبخند مادر و گفتن جملاتی شیرین به او. عامل مهم دیگر که مورد تاکید روان شناسان است اینکه تقویت در تثبیت و شکل‌گیری رفتار بسیار اثرگذار است. هر رفتاری که تقویت شود فراوانی آن افزایش می‌یابد و هر رفتاری که تقویت نشود تضعیف و نهایتا خاموش می‌گردد پس ضروری است رفتار مناسب تقویت گردد
مسئله مهم دیگر در تربیت؛ الگوپذیری است. ما انسانها به الگو نیازمندیم در خانواده الگوی بچه‌ها می‌تواند پدر و مادر باشد و در شکل‌گیری رفتارآنها بسیار اثرگذار هستند. بچه‌هائی که شاهد حرکت سپندگونه والدین در وقت نماز هستند قطعاً بر این مهم توجه بیشتری خواهند داشت. البته هر چه پدر و مادر رابطه عاطفی بهتری با فرزندان برقرار نمایند اثر گذاری آنها بیشتر است. هرچند پند و نصیحت هم اثراتی دارد اما رفتار الگو اثرگذاری بیشتری دارد که گفته‌اند صدای عمل بلندتر است در روش الگوئی اصل بر این است که مربی با عمل خود و یا نشان دادن راه و رسم مورد قبول بخواهد که متربی همان راه و رسم را پیروی کند این روش عینی، محسوس، زود اثر، دارای جنبه کارائی و دارای صورت عملی است.
از کارهای مثبتی که والدین می‌توانند انجام دهند همراه بردن فرزندان برای شرکت در نماز جماعت و سایر مراسم است که می‌توانند مزایای بسیاری داشته باشد که از جمله آنها گرایش مثبت به مسجد و مناسک دینی، تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس و همچنین ارتقاء سطح ارتباطات اجتماعی است. البته شایسته است که همراه بردن فرزند به مسجد با بار عاطفی مثبت همراه باشد و خاطرات خوشایندی در ذهن او ایجاد کند.
سایر عوامل اثرگذار در تربیت هم باید همخوان با والدین باشند، در مدرسه بهتر است مدیر و کارکنان مدرسه و معلمین بزرگوار الگوی خوبی برای شاگردان باشند. حضور معلمین محبوب در نماز جماعت گرایش به سمت نماز را در دانش آموزان تقویت می‌کند. فضای مسجد هم در ترغیب جوانان به سمت نماز بسیار موثر است و جا دارد به نکاتی مهم در این باره توجه کرد:
روحانی نقش مهم در ترغیب جوانان دارد. روحانی ضمن توجه به آراستگی و پاکیزگی، باید با روان‌شناسی نوجوانی و جوانی آشنا باشد تا بتواند ارتباط بهتری با آنها برقرار کند و او را در این دوره بحرانی و پر تلاطم راهنمائی کند و مهم است که مسجد تمیز و مرتب و برنامه‌های آن در مناسبت‌های مختلف بر انگیزاننده باشد. با بررسی وضعیت یکی از مساجد شهرمان که در ماه مبارک رمضان حضور پرشکوه جوانان در مسجد را شاهد بودیم در یافتیم که روحانی جوان مسجد، ظاهری آراسته و جذاب داشته و آنچنان فضای ارتباطی را با جوانان دلپذیر ساخته که رابطه‌اش با آنان بی‌شباهت به رابطه مراد و مرید نیست.از جوانان در کارهای مختلف استفاده شده بود. برنامه‌های تفریحی و زیارتی متعدد با شرکت جوانان و نوجوانان تدارک دیده شده بود و مسابقات جذاب در مناسبتها برگزار می‌شد و حتی زیرزمین مسجد را به نوباوگان اختصاص داده بودند تا در سایه مربیان دلسوز به آموزش قران , نقاشی و یا به بازی‌های مورد علاقه و جذاب بپردازند و نتیجه این اقدام تقویت گرایش به سمت مسجد، آموزش سودمند و ایجاد خاطرات مثبت در ذهن آنهاست. نتیجه صحبت اینکه اگر شرایط را آماده سازیم جوان حقیقت‌جو است و دنبال حقیقت و دل آماده آنها پذیرا خواهد بود.

 
 
چگونگی‌ها در جذب نسل جوان در گسترش اقامه نماز

فاطمه الیاسی

پس از حمد آن ذات لایزال که دوام و بقا وابسته به اراده¬ی لایتناهی است بحث در مورد نماز و چگونگی ترغیب جوانان به نماز مطرح  می¬گردد. در این مقاله سعی بر آن است که نماز به عنوان یک نیاز برای زندگی در تمامی شرایط، اعصار و موقعیت‌ها مورد بررسی قرار گیرد؛ چرا که فلسفه¬ی وجودی نماز عشق به آن ذات لایتناهی است، باید اذعان داشت در قرن فرامدرن دنیا دارای یک خلا بزرگ است که با تجویزهای دانشمندان وپزشکان این دوران قابل توصیف و درمان نیست و هرچه به جامعه¬ی صنعتی و فراصنعتی به پیش می¬تازیم متوجه می¬شویم این خلا عاطفی بیشتر نمود می‌یابد.
جوانان ما از یک خودبیگانگی (الیناسیون) در رنج هستند و هر روز که می¬گذرد خلا عاطفی بیشتر و گودال به سوی منجلاب بزرگتر می¬گردد. نماز در شخصیت جوانان تاثیر به‌سزایی دارد. جوان دراین برهه‌ی حساس زمانی درحال چالش با خود است و این مبارزه با نفس بسیار پیچیده‌تر از دوران‌های ماقبل می‌باشد.
اهمیت و فلسفه و چرایی نماز در این آیه از کلام وحی تشریح گردیده است: خدا را؛ خدا را در نظر بگیرید در توجه به نماز، که پایداری دینتان به نماز می‌باشد.
نماز در شخصیت جوان؛ موجد چه آثاری بوده و نقش و تاثیر آن تا چه حدّی است؟ نخست حقیقت و روح نماز است و دیگری اهمیت دوران نوجوانی و جوانی و نیز روحیه‌ی انفعالی و تاثیرپذیری این نسل (نسل جوان ) در مقابل عوامل خارجی است.
روح و حقیقت نماز حقیقت و روح نماز در باطن آن نهفته شده که این قالب وصورت را پذیرا شده است؛ هرگاه آن حقیقت بخواهد در عالم خارج تحقق یابد، قطعاً مسئولیت و همت رهبران دین و... را می¬طلبد.
نیازهای غریزی و فطری جوانان و پاسخ آن: فلسفه¬ی همه¬ی عبادات دینی آن است که متاثرترین قشر یعنی جوانان را رهنمون سازد چون احساس به یک تکیه گاه و دژ محکم باعث می‌شود جوان از اضطرابات درونی و تشویشات ذهنی رها شود.
نقش نماز و تعالیم دینی در شخصیت جوانان جان و جوهر پاسخ اسلامی به دنیای متجدد در جهات دینی و معنوی و فکری زندگی بشر نهفته است؛ همین جهات است که کردار بشر و نحوه¬ی تلقی او را از جهان پیرامون رقم می¬زند که جوان باید قوت ایمان خود را حفظ نماید و اعتمادش را به صدق و اعتبار وحی اسلامی از دست ندهد. 
یاد خدا و ذکر خدا مایه‌ی آرامش دلها: انسان موجودی است که زندگی او با انواع اضطرابات و نگرانی‌ها رو به روست؛ گاهی این نگرانی‌ها برای برخی محدود به مسائل مادی است و گاهی جنبه‌ی غیرمادی و معنوی هم پیدا می‌کند که برخی افراد خاص با تدبیری خاص جلوی این حالات درونی خود را گرفته و ناآرامی درونی خود را آرامش می‌بخشد. عامل این آرامش همان یاد و ذکر خداست.
نماز بارزترین مصداق ذکر خدا: در قرآن مراد از ذکر الهی نماز است. «نماز را بپادار تا به یاد من باشی».
آیا نماز انسان را از زشتی باز می‌دارد؟ نماز تنها عامل بازدارنده از همه‌ی لغزشها و تنها تکیه گاه و ما من مستحکم برای انسانها خصوصا جوانان است.

آفات و موانع آثار نماز:
الف: اکتفا به صورت و ظاهر نماز: نماز علاوه بر صورت و ظاهر دارای سیرت و باطن نیز هست و حقیقت نماز بسی گسترده‌تر از تصور عده‌ای است که آن راز در حرکات ظاهری محدود دانسته‌اند و حقیقت و روحی دارد.
ب: عدم اخلاص و حضور قلب: ملاک و میزان هر عملی در خلوص و حضور است] حضور قلب یعنی فارغ ساختن دل از همه برای عملی که به آن مشغول است تا این که بداند به چه مشغول است؛ چه می‌گوید و...
پیشنهادها:
توجه بیشترمسئولین مدارس به جنبه‌ی عملی نماز و مقیدبودن به آن در حضور دانش‌آموزان، عدم اجبار و تحکّم برای دانش‌آموزان در خصوص شرکت در نماز و توجه بیشتر اولیا به انجام این فریضه و توصیه آن به فرزندان خود، برگزاری نماز در وقت شرعی و ساعت رسمی آموزشگاه؛ وجود نمازخانه مناسب در مدارس؛ دقت در طولانی نشدن برگزاری نماز؛ پخش اذان با صوت زیبا؛ شرکت افراد مختلف در نماز مدارس از قبیل کارمندان اداره؛ اهمیت دادن به مساله‌ی نماز در اردوهای علمی و تفریحی از اهم موارد پیشنهادی درخصوص افزایش رغبت دانش‌آموزان و جوانان به نماز این نور چشم پیامبر(ص) می‌باشد.
بارالها به حق محمد و آل محمد(ص) توفیق درک حقیقت نماز را به ما عطا بفرما.
 
 
راهبردها و راهکارهای جذب جوانان به مسجد

فاطمه قدس¬نیا

از زمانی که بشر پا به عرصه وجود گذاشت و خداوند برای هدایت او انبیا را فرستاد تمام تلاش پیامبران الهی آن بود تا کجروی‌های بشر را برطرف کرده، افکار و اندیشه‌هایشان را ترقی داده و خدای حقیقی را به او معرفی کنند و با توجه به اینکه انسان فطرتاً خداجوست لازم است که با تذکر روش‌های صحیح این فطرت را در وجود جوانان بیدار کنیم و به طرف پذیرش دین سوق دهیم و در این روش بهتر است جوانان را به دینداری مجبور نکنیم بلکه بنا بر اصل میانه روی در آموزش مسائل دینی با آنها برخورد شود تا باعث تثبیت و تکرار عمل عبادی در آنها گردد و هیچ عامل و شرایطی نتواند موجبات انحراف او را فراهم سازد. 
بنابراین در این مقاله کوشش شده است تا شیوه‌ها و عوامل جذب جوانان به مساجد بررسی گردد. 
شیوه‌ها و عوامل جذب جوانان به مساجد:
برای جذب جوانان مسجد و نماز جماعت و شرکت در سایر برنامه‌های فرهنگی آن شیوه‌ها و عواملی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف) کانون خانواده اسلام سفارش می‌کند فرزندان را از کودکی به نماز و روزه عادت دهیم تا تقید به فرایض در بزرگسالی بر آنان دشوار نگردد. 
ب) امام جماعت: امام جماعت چنانچه دارای شرایط ذیل باشد تاثیر به سزا در تغییرات مثبت در جوانان و در نتیجه گرایش آنان به مسجد را خواهد داشت و مزین به صفات ذیل باشد:
- ثابت بودن - توانایی علمی - نظم- بیان ساده و شیوا - دوستی با جوان - احترام و تواضع - توانایی جسمی 
ج) مسجد:
ویژگی‌های مسجد می‌تواند از عوامل جذابی برای نوجوانان و جوانان باشد که عبارتند از: 
فضای مناسب و ظواهر خوب آن 2-  نظافت 3- تصمیم‌گیری متمرکز (امور مسجد را با صلابت و برنامه‌ریزی اداره کردن) 4- ایجاد امکانات فرهنگی و ورزشی (تا جایی که حرمت مسجد به طور کامل محفوظ بماند)5- استفاده از افراد خوش صدا و خوش برخورد 
کارکردهای مسجد: کارکردهایی که می‌توانند در جهت جذب جوانان موثر باشند از این قرار است: 
1) کارکرد عبادی (اولین و بنیادی‌ترین نقش این مکان مقدس) 2) کارکرد تربیتی (که شامل تربیت دینی، تربیت عملی و تربیت الگویی است) 3) کارکرد آموزشی 4) کارکرد فرهنگی 5) کارکرد اجتماعی 6) کارکرد سیاسی 7) کارکرد دفاعی 
ج) هیات امنای مسجد: در پیشبرد امور مسجد همت والای هیات امناء براساس سن و تخصص و علاقه و همفکری و همدلی به نیت قرب الی ا... نیز باعث جذب جوانان می‌گردد. 
د) برخورد نمازگزاران: برخورد خوب و گرم نمازگزاران و برخورد با گروه گرایی و تفاخر و ایجاد محیط انس و محبت از موجبات پیوند دو زیبایی به نام مسجد و جوانان است.
نتیجه‌گیری: 
فرهنگ انس گرفتن با مسجد و در راس آن نماز به عنوان یک حرکت ارادی، آگاهانه و مستمر باید از آغاز دوران کودکی در نظام تربیتی خانه و مسجد به عنوان یک اصل مهم تربیتی مد نظر قرار بگیرد تا فطرت خداجویی کودک به گونه‌ای رشد و پرورش یابد که هیچ عامل و شرایطی نتواند موجبات انحراف او را فراهم سازد.
امامان جماعت نیز با در نظر گرفتن اصل آسان‌گیری در آموزش باید طوری برخورد کنند که جوانان تصور نکنند دینداری مشکل است و آنها را از رفت و آمد به مسجد فراری دهند بلکه امامان جماعت با به روز کردن اطلاعات خود در سخنرانی‌ها می‌توانند از تکرار مسائل کسالت‌آور و نامانوس بپرهیزند و با ابتکار و خلاقیت و رعایت نکات روانشناسی جوان به گونه‌ای زیبا و جذاب‌تر مطالب علمی خود را عرضه کنند. 
پیشنهادات: 
از آنجایی که داشتن آگاهی و مراتب علمی امامان جماعت یکی از مهمترین راه‌های جذب جوانان به مسجد است و از آنجایی که جوامع بشری روبه پیشرفت بر پایه علم دارند، امامان جماعت باید بر سطح علمی خود بیافزایند و این در صورتی  امکان‌پذیر است که مسئولین ذیربط از امامان جماعت بخواهند در ظرف مدت معینی تحصیلات دانشگاهی و حوزوی خود را بالا ببرند تا محتوای سخنرانی‌های آنها بر پایه علم استوار باشد. 
یکی از راهکارهای پیشنهادی این است که در رسانه‌های جمعی، در مورد اهمیت نماز و خواندن آن در مساجد تبلیغات کرده تا خواندن نماز جماعت به صورت یک فرهنگ در آمده، تا از بزهکاری‌ها و انحراف جوانان در جامعه جلوگیری شود. 
امامان جماعت می‌توانند همراه هیات امنای مسجد با دعوت از جوانان در برنامه‌هایی مثل: کوهنوردی، رفتن به اردوهای زیارتی و یا غبارروبی مساجد دوشادوش آنان باشند، تا برخورد امام جماعت و هیات امنای مسجد با جوانان منحصر به خواندن نماز و یا پرسش احکام و سخنرانی‌ها نباشد.
 
 
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد
فاطمه کلانتری

در این نوشتار به  «تاثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نمازجماعت و مسجد» پرداخته شده و شامل درد دل‌ها و پیشنهادهای یکی از دانش‌آموزان جوان این سرزمین بوده که دلسردی دوستان و همسالانش به نماز و سبک شمردن آن دغدغه خاطر اوست، زیرا در دنیای امروز برای نجات بشریت و بخصوص جوانان از غوطه‌ور شدن در گرداب بی‌دینی و هجوم فرهنگی تنها نمازی شدن آن‌ها می‌تواند راه‌گشا باشد. بنابراین پژوهشگران و دل سوختگان دینی باید در فکر پیدا کردن راه های جدید برای جذب جوانان به نماز باشند. آنچه در گرایش آنان به نماز مهم است وجود انگیزه می‌باشد و آنچه در تربیت و آموزش نماز اهمیت دارد رسوخ روح معنوی نماز به قلب آن‌هاست، نه تحمیل فرم و قالب. 
در چند سال اخیر به تهیه امکانات و تجهیز نمازخانه مدارس توجه عمده‌ای شده است اما با این وجود پایین بودن درصد گرایش و مشارکت دانش آموزان به نماز باعث نگرانی می‌باشد، گویی جامعه صنعتی و علم زده و مادیگرای عصر حاضر جا را برای خدا پرستی و دین‌داری در قلب کودکان و نوجوانان معصوم تنگ کرده، در تایید این امر رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند‌: «حقیقت آن است که در کار معرفی نماز کوتاهی‌های زیادی شده است و نتیجه آن که نماز هنوز جایگاه شایسته خود را حتی در نظام اسلامی ما بدست نیاورده». برای تعلیم و تربیت نماز زمینه‌سازی و فضاسازی مناسب در خانواده لازم است زیرا گام‌های نخستین ارتباط با خدا و کسب تعالیم مذهبی در خانواده برداشته می‌شود. پس از خانواده آموزش وپرورش متولی تربیت مذهبی دانش‌آموز است و در شکل‌گیری شخصیت و ایجاد عادات سازنده و پیشگیری از بروز مشکلات، مسئولیت بسیار سنگینی را به عهده دارد لذا بایستی شیوه‌های مناسب و روش‌های علمی و عملی برای هدایت رفتارهای جوانان بیندیشد چرا که رفتارهای ناهنجار دینی و مذهبی از مسایل حاد و عمده جامعه اسلامی گردیده و همواره مشکلات عظیم و غیر قابل جبرانی را به وجود می‌آورد. این دو مکان آنچنان به هم مربوط هستند که نمی توان یکی را بدون در نظر گرفتن دیگری عامل گرایش به نماز دانست. بعد از خانواده و آموزش و پرورش رسانه‌ها نقش مهمی را در جذب جوان به نماز ایفا می‌کنند زیرا اساس تبلیغ زمینه‌ساز تحریک است. تبلیغ درست، توانایی دارد تا جوانان بی‌حال را از جا برخیزاند، آنان را جلب و جذب کند و بی تفاوت‌ها را به حرکت وادارد. بنابراین با توجه به معجزه تبلیغات و رسانه‌ها، نتیجه می‌گیریم که در این حوزه نیز کاری درست و اساسی برای پیوند جوانان با مسجد انجام نشده است، در غیر این صورت تا این اندازه شاهدسست شدن پایه‌های ایمان و له‌شدن عقل در جوانان نمی‌بودیم. همان طور که از آیات و روایات بر می‌آید مرز بین دین‌داری و بی‌دینی نماز می‌باشد. بر همین اساس، مسجد هم که محل برپایی نماز است جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده تا آن جا که اولین اقدام پیامبر اسلام(ص) پس از ورود به مدینه و قبل از تاسیس رسمی حکومت اسلامی، ساختن مسجد بود، با این اوصاف باید در مسیر آشتی دادن این نسل با مسجد نهایت تلاش به عمل آید. تقویت احساس مذهبی و آشتی دادن جوانان با مسجد به چند دلیل اهمیت دارد: اول آن که گسترش آلودگی در جهان امروز به بیماری مسری قرن مبدل شده و مساجد می‌توانند مکان‌های مطمئنی برای جمع شدن جوانان به دور از آلودگی‌ها باشند. دوم آن که برای سرکوبی اسلام در عرصه جهانی تبلیغات زهرآگینی توسعه یافته است و مساجد پایگاه‌های اصلی برای مقابله با این تبلیغات محسوب می‌شوند. سوم آن که از مذهب‌پذیری جوانان ساده دل سوءاستفاده می‌کنند و مذهب را وارونه جلوه می‌دهند و با ایسم‌های موجود در جهان بنای شک و تردید را در ذهن جوانان پی‌ریزی می‌کنند، که به دنبال آن تمایل به بی‌قیدی و احساس رهایی از تمام آن چه انسان را محدود می‌کند ایجاد می شود و مساجد می توانند سنگر های محکمی در مقاوم سازی ایمان جوانان و آگاهی آنان باشند. کشوری که اکثرجمعیت آن را جوانان زیر سی سال تشکیل می‌دهند، برای ادامه حیات معنوی و فرهنگی جامعه نیازمند پرورش روحی و روانی این قشر گسترده و آینده‌ساز می‌باشد، تا نسل جوان را برای شرکت در عرصه‌های فرهنگی جهان آماده ساخته و بتواند در جریان برخوردهای فرهنگی که روز به روز بر دامنه آن افزوده می‌شود در مقابل از خود باختگی و جذب شدن به جریانات فرهنگی بیگانه در امان بماند، زیرا دشمن به خوبی می‌داند تنها راه غلبه بر مسلمین، سست کردن نماز که ستون اصلی عمارت دین است می‌باشد و برای خارج کردن نیروهای فعال و جوان جامعه از صحنه رویارویی با کفر، تمامی تلاش خود را برای کاستن از حساسیت آن‌ها در قبال نماز به کار می‌بندد و به دنبال شکستن این سد تقوا است تا هر منکر و فحشایی امکان ورود به جامعه مسلمین را پیدا کند. ساده‌انگاری در مورد مسئله نماز خسارات جبران‌ناپذیری را به بدنه اسلام وارد خواهد ساخت و تاریخ گویای این حقیقت است که هر زمان اسلام ضربه های کاری خورده، از بی‌خیالی و ساده‌اندیشی مسلمین بوده است. با توجه به این که در کشور ما دانش آموزان بهترین و مفیدترین ساعات عمر خود را در مدارس می‌گذرانند، مدارس در پیوند آن‌ها با نماز و مسجد نقش بسزایی را بازی می‌کنند. معلم و مربی علاقه مند و دلسوز، برنامه مناسب آموزنده، آگاهی از خواسته‌ها و شرایط خاص نسل حاضر، دانستن خصایص روانشناسی و عاطفی نوجوانان، آموزش های سازنده و جذاب، فضای دلپذیر و شاداب مساجد، آراسته بودن و بیان شیوا و جذاب مبلغ و آگاهی وی از زمان از جمله عواملی هستند که در ایجاد انگیزه و بر پایی نماز جماعت در مدارس موثر می‌باشند. در مقابل بی توجهی به تاریخ اسلام، ناآگاهی از فلسفه نیایش و نماز و اهمیت مساله، عدم درک تعالیم مذهبی و ارزش آنها، ناآشنایی به وظیفه و تکلیف، تن پروری و تنبلی، مسامحه کاری، رخوت و بی‌حوصلگی که نشانه عدم درک لذت ارتباط با خداست، احساس گناه از لغزش گذشته، عدم عادت به عبادت و در نتیجه نداشتن روحیه لازم برای نماز، برخورد نادرست و استفاده از راه‌های کهنه و قدیمی در تبلیغ و گروه همسالان نامناسب عواملی هستند که زمینه دوری جوانان را از مساجد فراهم می‌سازند. این نوشتار سعی در ارائه راه‌کارهایی دارد تا آموخته‌های دینی با تجارب و احساسات خوشایند، در جوانان شکل گیرد. 
 

 
راهبردهای جذب جوانان به مسجد
فتاح ربیعی

در این تحقیق برای تقویت فرهنگ مسجد و راهبردهای جذب جوانان به مسجد باید از یک الگوی روان شناختی و جامعه‌شناسی استفاده شده است تا دید منفی علیه مسجد و اهل مسجد ایجاد نشود؛ زیرا بازتاب آن بی‌تفاوتی عمومی نسبت به مسجد خواهد بود. فیلم سازان می‌توانند الگوهای مطلوبی از مسجد و اهل مسجد ارائه دهند:
1- مسجد را با شغلهای مطلوب و مقبول اجتماعی مرتبط کنند.
2-هیئت امنا مسجد از میان افراد با تحصیلات بالا انتخاب شوند تا معلوم شود که علم و دین با هم تضاد ندارد.
3- اهل مسجد از افرادی با سلامت روانی مناسب باشند.
4-جذب، به گونه‌ای باشد که مخاطبان را فقط در موقع گرفتاری به مسجد هدایت نکند.
5- مسجد‌ها را منظم و مرتب نشان دهند.
در ابتدا بیان میشود مسجد نمونه اسلام و
عهده‌دار نقش‌های مهمی در عرصه‌های عبادی، تربیتی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و نظامی است. اکنون در چند فراز در این مقاله به بررسی این شاخصها و سازمان‌های تقویت‌کننده مسجد وجذب جوانان می‌پردازیم.
شاخصهای مؤثر بر تبلیغات:
- نصب پوستر و پلاکارت با موضوع مسجد در قسمت‌های پر رفت و آمد شهر و پلها و متروها:
فرد با دیدن تابلو، بدون اینکه مورد خطاب قرار گیرد، ذهنش با موضوع مسجد درگیر می‌شود.
2- استفاده از هنر در تبلیغات: استفاده از هنر در تبلیغات دینی، اثرگذار بوده است و استفاده از شیوه‌های سنتی تبلیغ به صورت خطاب مستقیم و بدون توجه به زمینه‌های روانی و فرهنگی مفید نیست. استفاده از هنر مثل: استفاده از تابلو یا برچسب زیبا، قابل نصب در خانه  و معرق و منبت و تهذیب وتشعیر و اثرات خوشنویسی می‌توان مؤثر باشد.
3- تأمین نیرو :
یکی از ارکان مهم مسجد درجذب جوانان، امام جماعت است که در جهت دادن فعالیتها مؤثر می‌باشد. اما در سراسر کشور در مسجدها روحانی ثابت و همیشگی وجود ندارد و این یک نقطه ضعف مسجد است. سازمان تبلیغات با همکاری حوزه علمیه می‌تواند با تأمین امام جماعت، مسجدها را تقویت کند. مثلاً در نزدیکی هر مسجد وسایل زندگی و معیشتی را برای روحانی فراهم آورد تا همیشه وی در آن مسجد باقی بماند. 
4- پژوهش:
پژوهش، یکی از راههای تبلیغات است که با ساختار سازمان تبلیغات کاملاً تناسب دارد. تهیه کتاب، جزوه، بروشور، مجله درباره آثار و اهمیت مسجد در مقاطع سنی گوناگون و ارسال آن به مدارس و مهد کودکها و مراکز پژوهشی در تقویت جایگاه مسجد در نظام دینی بسیار مؤثر است. در پژوهش، باید نیازها و ملاکهای مخاطب به خوبی در نظر باشد. برای مثال، در پژوهش برای ارسال به مهد کودک، استفاده از نقاشی با رنگ‌های شاد و گوناگون در قالب شعر و داستان کودکانه مفید است
5- فعالیت فرهنگی:
برای گسترش یک فرهنگ مثل فرهنگ مسجد، علاوه بر پژوهش و تبلیغ، برخی فعالیت‌های فرهنگی لازم است مثل:
- برگزاری نمایشگاه عکس، نقاشی، خطاطی، فیلم‌های آموزشی از تاریخ اسلام و کتاب و.... با موضوع مسجد. که در داخل یا خارج مسجد و یا در مکان‌هایی مثل پارک و دانشگاه و... می‌توان آن را برگزار کرد.. نوشتن دعاها مانند دعاى امام رضا(ع) بعد از نمازهاى واجب
از آن حضرت روایت شده است که فرمود: براى روزى خواستن، بعد از هر نماز بگو: ای کسی که نیازهاى نیازمندان در اختیار اوست!
- مسابقه نقاشی، خطاطی، داستان‌نویسی در مورد مسجد. در برگزاری می‌بایست موقعیت زمان، مکان، سن، روحیات افراد در نظر گرفته شود برای مسابقه نقاشی از کودکان و مسابقه خاطره‌نویسی از بزرگسالان می‌توان استفاده کرد. 
6- سمینار (کنگره): برگزاری کنگره در یک موضوع، نشان‌دهنده اهمیت آن است. سازمان تبلیغات می‌تواند کنگره‌ای درباره جنبه‌های گوناگون مسجد مانند نقش ماهواره در متلاشی کردن باورهای دینی مردم و خانواده‌ها با فراخوان گسترده مقاله از سراسر کشور برگزار کند و نتایج آن را به صورت کتابی چاپ کند.
 
اعجازهای علمی قرآن کریم

فروزنده خادمی - فرانک خادمی

بهترین معجزه، معجزه‌ای است که مشابه صنعت و فن رایج در زمان خود باشد. زیرا دانشمندان هر فن با اشراف و احاطه‌ای که به رموز و جزئیات و اصول کار خویش دارند بهتر از دیگران قادر به تشخیص و تصدیق معجزات پیامبران خواهند بود. به همین دلیل با توجه به اوضاع محیطی هر پیامبر، حکمت الهی ایجاب نموده است که هر پیامبری به معجزه‌ای خاص نظیر آنچه در عصر خویش رایج است مجهز گردد.
در زمان حضرت موسی(ع) که دوران رواج جادوگری بود، خداوند معجزه¬ای چون «عصا» و «ید بیضا» به او می¬دهد و در عصر حضرت مسیح(ع) به علت رواج طبابت اعجاب‌انگیز در میان یونانیان، معجزه آن حضرت بینا نمودن کوران و درمان امراض ناعلاج و بلکه احیای مردگان است.
در عصر ظهور اسلام، آنگاه که فنون ادب در میان عرب به اوج خود می¬رسد و خطیبان و ادیبانی که از فصاحت و بلاغت بیشتری برخوردارند، به عنوان خداوندان سخن مورد تشویق  قرار می‌گیرند و تقدیر از آنان تا بدان جا می¬رسد که هفت قصیده از بهترین اشعار آنان که با آب طلا نوشته شده است بر خانه کعبه آویزان می‌گردد. پیامبراکرم با سلاحی قدم در این کارزار می‌گذارد که همه اربابان سخن را به حیرت وامی‌دارد، آنچه اوعرضه می‌کند به همان هیأت و قابلی است که خود را در آن، سرآمد روزگار می‌دانستند. آری عظیم‌ترین معجزه پیامبر اسلام(ص) قرآن است. قرآن نوری است که خاموشی ندارد، شفادهنده‌ای است که بیماریهای وحشت‌انگیز را بزداید. قدرتی است که یاورانش شکست ندارند، قرآن معدن ایمان واصل است چشمه‌های دانش و دریای علوم است و ما در این غوص قرآن به دنبال اعجازهای شگفت انگیزش باشیم تا از آن بهره‌ای ببریم.
اعجاز علمی قرآن:
به مطالب و اسرار علمی گفته می‌شود که در قرآن کریم ذکر شده است و در عصر نزول قرآن برای انسانها ناشناخته بوده و پس از پیشرفت علوم در قرنهای اخیر اکتشاف شده است، هرچند تفسیر علمی قرآن کریم سابقه‌ای 1400 ساله دارد ولی ادعای اعجاز الهی قرآن در دو قرن اخیر مطرح شده است:
- چون پیدابش هستی، که در چند مرحله صورت گرفته است. جهان در آغاز به شکل توده گازی ابرمانند فشردهای بود که بر اثر گردش به دور خود، پاره‌های از آن جدا شده و به اطراف پراکنده گشته است و این پاره‌ها تدریجا سرد شده و به شکل مایع و در موارد زیادی به صورت جامد در آمده، وتشکیل کرات مسکونی و غیرمسکونی را داده است و این انبساط جهان به قدری شدید رخ داده است که از اندازه کوچکتر از یک هسته اتم در یک لحظه به اندازه کره زمین بزرگ می‌شده یعنی انبساط و تورم بعد از بینگ بنگ شروع شده بود اما هنوز کهکشان‌ها به وجود نیامده بودند. نور 
 آغاز کائنات بود بعد از نور، ماده ایجاد شد و شاید بعد از دو میلیارد سال از انفجار بزرگ کهکشان‌ها شکل گرفتند و خورشید ما یکی از ذرات کوچک آنها است. فرضیات دانشمندان نجوم در مورد سحابی‌ها این مسئله را تائید می‌نمایند.
دوگانگی یا دو قطبی بودن همه چیز، اعتقاد بر این است که زوجیت تنها در میان انسانها و حیوانات وجود دارد، علم جدید ثابت کرده است که نری و مادگی در نباتات و جمادات حتی کوچکترین جرم و برق هم وجود دارد.
-علم ثابت کرده است که جنین در رحم مادر محاط به سه پرده است این پرده‌ها تنها با تشریح دقیق علمی قابل درک میشود که درقرآن در سوره زمر از آن یاد نموده است، این پرده‌ها را خالق یکتا طوری آفریده که مانع رسیدن نور وروشنی به جنین می‌شود.
- ژن‌های زنده در منی: طب امروزی کشف کرده است که منی دارای زنده جانهای کوچکی است که آن را به نام ژن یاد می‌کنند (سوره علق) بیانگر این ادعا است.
- نطفه‌گذاری در درختان به واسطه باد: علم ثابت کرده است، باد نطفه‌های مذکر را به مونث در درختان میوه‌دار منتقل می‌کند و بدین واسطه درختان بارور می‌شوند که قرآن کریم به دقت از آن حکایت کرده است.
تجزیه اتم: تا اواخر قرن نوزدهم اعتقاد بر این بود که کوچکترین ماده هستی اتم است که در یکی از عناصر وجود دارد و اتم غیرقابل تجزیه است، این نظریه چندین قرن وجودداشت و در چندین دهه گذشته دانشمندان توجه بیشترشان بر اتم بود تا اینکه موفق به تجزیه آن شدند. در قرآن کریم اشاره به همین امکان (تجزیه اتم) شده اند.
-کمبود اکسیژن: از زمانی که انسانها توانستند در آسمان‌ها به پرواز در آیند دانشمندان به یک پدیده طبیعی پی بردند که عبارت از کمبود اکسیژن در طبقات بالای فضاست وقتی فردی در فضا قرار میگیرد احساس خفگی می‌کند. قرآن کریم در چهارده قرن قبل و قبل از کشف عملیه پرواز به این امر اشاره کرده است. 
-تاثیر نماز در بدن نمازگزار: نماز پل ارتباطی قوی بین خداوند و نماز گزار ایجاد می‌کند. در هنگام نماز انسان با حالتی تمنا گونه درخواست خود را ابراز میدارد. با بررسی چندین مورد مشخص شده است که نماز و دعا بر روی پایایی مغز و نحوه کارکرد آن تاثیر بسزایی دارد و همچنین مشخص شده است که تاثیراتی بر روی بدن می‌گذارد. در بین این تاثیرات اثر تنظیمی خون در بعضی قسمت‌های مغز است. 
-سیستم خود دفاعی مورچه کشف معجزه‌ای جدید در قرآن کریم: قرآن کریم در برگیرنده معجزات علمی زیادی است که خداوند برای محمد(ص) آنها را بیش از هزار سال پیش آشکار کرد. این معجزات امروزه کشف شده‌اند که باعث تقویت ایمان آورندگان شده است. در سوره نمل آیه 18 نحوه‌ی ارتباط مورچه‌ها با یکدیگر کشف گردیده است خصوصاً هنگامی که محل زندگی آنها در خطر باشد.
-حقایقی جدید در مورد مگس: از اوایل قرن بیستم جهت استفاده از پادزهر حشرات آغاز شد خانم دکتر (جوان کلارک) در استرالیا به این مساله اهتمام ورزید و در اثر تجزیه فهمید که در سطح خارجی مگس پادزهر وجود دارد که برخی از امراض را درمان می‌کند. چنانکه پیامبراسلام می‌فرماید در بال‌های مگس درد و هم درمان وجود دارد.
مراحل شکل‌گیری تگرگ و رعد: که در سوره نور به آن اشاره شده است.
-مناطق ریزش آبها: جای که دو دریای شور وشیرین به هم می‌رسند آب آنها به طور عمودی درجه به درجه در هم مخلوط می‌شوند که خداوندفرموده: (مرج البحرین) بیانگرحاجز و یا مانع دو دریا می‌باشد.
قرآن معجزه‌ای که مرزهای زمان و مکان را درهم شکسته و تا روز واپسین ماندگار است.

 
 
بررسی ویژگی‌های مساجد موفق موجود درجذب جوانان به نمازجماعت و مسجد
فریبا شایگان

مقاله حاضر نتیجه تحقیقی است که از بعد جامعه‌شناختی به مطالعه رابطه مساجد و جوانان می‌پردازد. این تحقیق از دیدگاه کارکردگرایی به مطالعه این رابطه پرداخته است و براساس این رویکرد، مسجد به‌عنوان یک سازمان اجتماعی که بیش از 1400سال در جامعه اسلامی پابرجا و برقرار می‌باشد، کارکردهای ‌ویژه‌ای را ایفاء می‌نماید که یا از عهده سازمان‌های‌ دیگر برنمی‌آید و یا انتظار انجام آن از سوی دیگر سازمانها نمی‌رود و همین کارکردهاست که موجبات بقاء و دوام چند صد ساله آن را فراهم نموده است؛ ولی از آنجا که کارکردهای مساجد در ارتباط با مردم می‌باشد، جهت موفقیت، نیاز به حضور مردم و مشارکت آنان در امور مسجد دارد.
در این زمینه نظریات بسیاری بیان شده است. از جمله می‌توان به نظر هاری آلپرت اشاره کرد که چهار کارکرد عمده دین را از نظر دورکیم به‌عنوان نیروهای اجتماعی انضباط بخش، انسجام ‌بخش، حیات‌ بخش و خوشبختی ‌بخش طبقه‌بندی کرده است. درسلر نیز کارکردهای دین را به دو دسته کارکردهای روان‌شناختی (کمک به پذیرش نامطلوب‌هایی مثل فقر، نابرابری و ایجاد نوعی وجدان جمعی) و کارکردهای جامعه‌شناختی (کند نمودن تغییرات اجتماعی، انسجام و همبستگی گروهی و کمک به جامعه‌پذیر نمودن) تقسیم کرده است. 
مساجد به ‌عنوان یک سازمان ‌اجتماعی مذهبی از بدو تأسیس در صدر اسلام تاکنون یکسری عملکردهای‌ اصلی و جانبی داشته است. عملکرد اصلی مسجد همانگونه که از نام آن پیداست (محل سجده) عبادت و راز و نیاز با پروردگار است ولی مساجد در اسلام کارکردهای دیگری را نیز ارائه می‌کنند. در صدر اسلام مساجد چهار کارکرد اساسی را ایفاء می‌نمودند: نقش عبادی، فرهنگی و آموزشی، اجتماعی- سیاسی و نقش نظامی. در زمان انقلاب‌اسلامی مساجد تبدیل به پایگاه و سنگر مبارزه برعلیه رژیم ستم‌شاهی شده بودند و بعد از انقلاب بسیاری از وظایف و عملکردهای سیاسی- اجتماعی جامعه را مساجد انجام می‌دادند. بعد از پایان جنگ تحمیلی با سامان‌یابی سازمان‌ها و افزایش تقسیم کار اجتماعی، بسیاری‌از وظایف و عملکردهای مساجد به سازمانهای مربوطه واگذار گردید. درحال حاضر مساجد علاوه ‌بر انجام عملکردهای اصلی، عملکردهای جانبی چون تشکیل پایگاه بسیج، کلاس‌های گوناگون آموزش علمی و هنری، برگزاری اردوهای سیاحتی- زیارتی و فعالیت‌هایی جهت پرکردن اوقات ‌فراغت جوانان انجام می‌دهند.
این تحقیق با توجه به مبانی‌ نظری دارای چهارفرضیه می‌باشد که در آن میزان حضور و مشارکت جوانان در مساجد را با کم و کیف عملکردهای اصلی مسجد، کمیت عملکردهای‌جانبی مسجد، مقبولیت امام‌جماعت و سطح فنی مسجد می‌سنجد. روش  این تحقیق پیمایشی است که بصورت «تصادفی طبقه‌بندی شده نامتناسب» به تکمیل پرسشنامه‌ها از افرادی که در شعاع 250 متری مساجدی بودند که برای مطالعه انتخاب شده‌اند، پرداخت. ملاک انتخاب مساجد، میزان فعالیت آنها بود که با توجه به دسته‌بندی سازمان رسیدگی به امور مساجد به فعال و غیرفعال تقسیم می‌شدند.
نتایج تحقیق بطور کلی نشان می‌دهد که 7/40 درصد ساکنین اطراف مساجد غیرفعال در یک ماه گذشته اصلاً حضور و مشارکتی در مسجد محل خود نداشته‌اند، در حالیکه این رقم در بین ساکنین اطراف مساجد فعال 26 درصد می‌باشد.
فرضیه اول تحقیق به رابطه بین میزان حضور و مشارکت در مسجد و کم و کیف عملکردهای اصلی مسجد می‌پرداخت که آمارها حاکی از همبستگی نسبتاً قوی 62 درصد بین این دو متغیر است؛ یعنی که عملکردهای اصلی مسجد بیشتر، مشارکت مردم در آنها بیشتر می‌شود. فرضیه دوم تحقیق نشان می‌دهد با همبستگی60/0 هرچه عملکردهای‌جانبی مسجد بیشتر باشد، میزان حضور و مشارکت مردم نیز در مسجد بیشتر خواهد بود. همچنین نتایج نشان داد که میزان مقبولیت امام‌جماعت در بین مردم و میزان حضور و مشارکت‌آنان در مسجد رابطه ‌نسبتاً قوی 63/0وجود دارد. فرضیه چهارم نیز نشان داد که همبستگی سطحی بین‌ میزان حضور و مشارکت ‌در مسجد و ویژگی سطح‌فنی آنها وجود دارد. در جمع بندی کلی با توجه به نتایج حاصل از تحقیق مساجدی در جلب حضور و مشارکت جوانان موفق‌تر هستند که علاوه ‌بر کیفیت بالای عملکردهای‌ اصلی، عملکردهای‌ جانبی و خدمات اجتماعی دیگری نیز در دستور کار خود قرار دهند و امام جماعت هم ویژگی‌های قابل قبولی برای جوانان داشته باشد و از مقبولیت بالایی برخوردار باشد؛ لذا توصیه می‌شود که مساجد علاوه‌بر عملکردهای اصلی با انجام کارهای جانبی چون پایگاه بسیج، کلاس‌های آموزشی، تفریحی و.... به جذب جوانان بپردازند. 
 
 
تعامل مسجد و دانشگاه
فریبرز منصوری

مسجد اولین پایگاه تعلیمات دینی در اسلام است. پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص)که صرف نظر از اتصال به منبع فیض ربوبی از نبوغ سیاسی و درایت اجتماعی بالایی برخوردار بود؛ بعد از هجرت به مدینه و تأسیس دولت اسلامی در اولین اقدام به بنای مسجدی همت گماشت که در انسجام و وحدت امت اسلام و تربیت دینی مسلمانان کانونی منحصر به فرد بود. اگر چه در ابتدا مسجد برای اقامه¬ی نماز وانجام فرائض دینی احداث شد اما در اندک زمانی به یک جایگاه عمومی برای حل وفصل امور مبدل گردید، پیامبر اسلام(ص) در این مکان مقدس علاوه بر ابلاغ آیات قرآن وتعلیم احکام دین، به صدور احکام قضایی ،تقسیم بیت المال و اتخاذ تصمیمات حکومتی مبادرت ورزید. بنابراین مسجد مهمترین کانون فعالیتهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در اسلام بود. مسجد در دوران پیامبر(ص) بنائی ساده و منحصر به شهر مدینه بود که با گسترش فتوحات در دوران خلفای راشدین و گرایش اقوام و ملتهای ممالک مفتوحه به اسلام و ضرورت آشنائی نومسلمانان با احکام و تعالیم اسلامی مساجد متعددی برای ترویج آئین جدید در شهرهای تازه تأسیس و ولایات فتح شده  ساخته شد.
مسجد تا پایان قرن اول هجری مکانی برای تشکیل مجالس وعظ و ارشاد وادای نماز و دیگر فرائض دینی واحیاناً حل وفصل مسائل سیاسی درجامعه بود. اما در آغاز قرن دوم هجری تحولات جدیدی در حیات علمی مساجد به وجود آمد. این تحولات نتیجه¬ی حوادث متعددی بود که به دنبال فتوحات گسترده ی دهه¬های آغازین طلوع اسلام اتفاق افتاد. در اثر آمیزش اعراب با مسلمانان غیر عرب زبان فصیح عربی دستخوش تغییر ودگرگونی شد. در بین اعراب گروهی پدید آمد که زبان عربی را به خوبی ندانستند و در میان مسلمانان غیر عرب خصوصاً ایرانیان کسانی پیدا شدند که با جدیت و رغبت برای فهم آئین جدید یا با انگیزه‌ی رسیدن به مقامات سیاسی  به فراگیری زبان عربی پرداختند. مجموعه¬ی عادات، افکار وضرب‌المثل‌های کهن عربی که با ظهور اسلام کم رنگ شده بود با پوشش اسلامی اما با انگیزه‌ی جاهلی در زندگی اعراب مسلمان اثر گذاشت. این مشکلات آثار خود را در امر آموزش اسلامی برجای نهاد. دیری نپائید که مطالعات لغوی مانند قواعد صرفی و نحوی مانند سایر علوم اسلامی در مسجد آغاز شد. شکل گیری فرق و مذاهب اسلامی و اختلاف در مبانی و فروع دین منجر به پیدایش علم کلام شد. با ظهور هر پدیده ی جدید علمی در جامعه ی اسلامی زمینه‌ی آموزش و اشاعه‌ی آن در مسجد به عنوان کانون اصلی تعلیمات اسلامی فراهم شد.
در قرن دوم هجری مسجد در حکم دانشگاه عمومی وظیفه‌ی پاسداری از علوم عربی واشاعه‌ی فرهنگ اصیل اسلامی را برعهده گرفته و علی‌رغم اختلافات فکری و گرایشات متعدد عقیدتی در عالم اسلام مرکز تجمع افکار و اندیشه های دینی و علمی گردید. اوایل قرن دوم تا پایان قرن سوم هجری را می‌توان درخشانترین دوره‌ی پویائی و شکوفایی آموزش مسجدی یا به عبادت دیگر فعالیت دانشگاه‌های عمومی دانست هر چند خواجه نظام الملک طوسی وزیر نامدار سلجوقیان برای تقویت مذهب شافعی و مقابله با شیعه‌ی اسماعیلیه مدرسه نظامیه بغداد را تأسیس کرد و از این زمان به بعد تعلیم وتربیت دولتی شد و دیگر امراء نیز در مقابله با اقدام نظام الملک مدارس جدیدی را برای تقویت مذهب خود احداث کردند. با این وجود مراکز آموزشی راه خود را از مساجد جدا کردند البته تخصصی شدن علوم و تقسیم‌بندی آموزش به سطوح مختلف در عصر حاضر، وجود نهادهای آموزشی مانند آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی عالی را ضرورت بخشیده است اما با توجه به اینکه مقوله‌ی تعلیم و تربیت انفکاک‌ناپذیر بوده وسعادت وتعالی جامعه‌ی اسلامی در گرو توجه عمیق به هر دو بعد قضیه است؛ رسیدن به این هدف مستلزم تعامل بین دانشگاه و مسجد به عنوان دو نهاد فرهنگ ساز است. این تعامل در برگیرنده ی ابعاد آموزشی و تربیتی است. دانشگاه‌ها و مساجد می‌توانند با برنامه‌ریزی درست و کارشناسانه اهداف آموزشی و تربیتی خود را همسو و هماهنگ در مسیر تحقق جامعه آرمانی و ترویج فرهنگ اسلامی طراحی کنند. 
 
 
نقش امام جماعت در جذب جوانان به مسجد

فریده موحدی

این مقاله با عنوان نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت به‌طور مختصر به بررسی نقش امام جماعت در جذب و علاقه‌مند‌ کردن جوانان به شرکت در صفوف به ‌هم فشرده‌ی نماز جماعت‌ پرداخته است‌. نماز جماعت علاوه بر محقق کردن اهداف عالی و مقدس نماز، آثار و برکات دنیوی و اخروی زیادی به همراه دارد که از جمله می‌توان به ظاهر شدن اخلاص، توحید، اسلام و عبادت در جامعه، اتمام حجت بر مردم، امکان گواهی به صلاحیت یا عدم صلاحیت افراد، شکسته شدن دیوار تفاخرها و تکبرها به سبب قرار گرفتن غنی و فقیر و وضیع و شریف، در یک صف واحد و در کنار هم، بهره برداری مثبت اجتماعی و سیاسی از نماز جماعت و تأثیر آن در سیاستهای‌ جهانی و بر هم زدن معادلات سیاسی دشمنان اسلام و... اشاره کرد. پیامبر اکرم(ص) در اهمیت شرکت در نماز جماعت فرمودند: «به یهود و نصاری سلام کنید ولی به یهود امت من سلام نکنید.» سؤال شد یهود امت تو کیست؟ فرمود: کسی که صدای اذان و اقامه را بشنود و در نماز جماعت حاضر نگردد (مجموعة الاخبار، ص226 ).
در جذب جوانان به نماز جماعت عوامل متعددی دست به دست هم می‌دهند تا بستری را مهیا کنند که جوانان با علاقه‌مندی و میل باطنی به شرکت در نماز جماعت روی آورند. این عوامل را باید در خانواده، دوستان، اجتماع، محل زندگی، کتاب و... جستجو کرد. اما به یقین در بین این عوامل امام جماعت نیز نقش مؤثری دارد. امام  جماعت اگر بخواهد مسؤولیت خود را به بهترین نحو انجام دهد باید بتواند رابطه‌ای صمیمانه با جوانان برقرار کند تا بتواند آنها را به هدف مورد نظر سوق دهد. برای این کار باید به سه عنصر زیر مجهز باشد:
1) مقبولیت  2) محبوبیت  3) موفقیت 
1) مقبولیت: گاهی ما فردی را ارزیابی می‌کنیم از نظر عقلی نقص عمده‌ای در او تشخیص نمی‌دهیم و او را می‌پذیریم و حاضر می‌شویم پشت سر او نماز بخوانیم. از جمله عوامل مؤثر در مقبولیت امام جماعت این است که روشنفکر، آگاه و برخوردار از مراتب علمی بوده و مهربان و خوش برخورد باشد.
2) محبوبیت: گاهی نیز علاوه بر پذیرش فرد، احساس می‌کنیم که قلباً با او ارتباط برقرار می‌کنیم و او را دوست داریم. در این موقع می‌گوییم که او محبوبیت دارد. آری، جوانان به آن اندازه از درک و فهم رسیده‌اند که امتیازات روحی فرد را درک کنند و می‌بینیم امامان جماعتی را که بدون نیاز به تبلیغ دیگران در بین مردم محبوب و ممتاز تلقی می‌شوند. از جمله عوامل مهم ایجاد محبوبیت عبارتند از: دوری از خودخواهی، تکبر و خشک و متحجر بودن و جایگزین کردن صداقت، محبت، صمیمیت، انعطاف‌پذیری و شوخ طبعی و فروتنی به جای آنها.
3) موفقیت: در این عنصر امام جماعت باید ابتدا به قوانین حاکم بر روح جوان که خود موضوع مبحث روانشناسی است آگاه باشد تا توانایی برقرار کردن ارتباط و همزبانی و همدلی با آنها را داشته باشد و دوم اینکه با تکنیک‌های آموزشی و تربیتی آشنا باشد و بتواند با استفاده صحیح، آنان را به مقاصد مورد نظر راهنمایی کند. امام (ره) فرمودند: «این تأثیر قلبی و حضور باطنی در ایام جوانی بهتر حاصل می‌شود، زیرا که قلب جوان لطیف و ساده است و صفایش بیشتر است و واردات آن کمتر و تزاحمات و تراکمات در آن کمتر است، پس شدید الانفعال و کثیرالقبول است. بلکه هر خلق زشت و زیبایی در قلب جوان بهتر داخل شود و شدیدتر و زودتر از آن متأثر و منفعل گردد. بسیار اتفاق افتد که حق یا باطل یا زشت یا زیبا را به مجرد معاشرت با اهل آن بدون دلیل و حجت قبول نماید (تبیان موضوعی، دفتر شانزدهم، 1378، ص10)». 
به امید روزی که جوانان ما همانطور که به رفتن به سینما، ورزشگاهها و... علاقه‌مندند و حاضرند ساعات زیادی را برای قدم گذاشتن در این مکانها و دیدن برنامه‌هایشان به انتظار بنشینند، با عشق و علاقه و پرشکوه منتظر شروع نماز جماعت بخصوص در مساجد بشوند و راه اصلی غلبه بر مشکلات، سختی‌ها و غصه‌هایشان را شرکت در نماز جماعت بدانند. 
 
 
بررسی گرایش و عدم گرایش جوانان به نماز، مسجد

فهیمه باوندی
مومنان را روز و شب چون پله¬های نردبان
می‌برد هر رکعتش یک رتبه بالاتر نماز
شور عشق و حال تسلیم خضوع و خشوع
نور چشم احمد است و آل پیغمبر نماز
شد از آن اجر علی وقت شهادت بیشمار
    کشته در محراب شد، می‌خواند چون حیدر نماز

نماز بهترین و عالی‌ترین اعمال دینی است که دین اسلام به آن توجه زیادی کرده است و همینطور یک نیاز حقیقی و ضروری انسان است به میزان ضرورتی که برای افراد و اجتماع دارد دارای فواید و آثار فردی و جمعی است و همان نسبت که وجود آن منشاء خیرات و برکات است و فقدان آن نیز زیان بار است. 
اگرچه عبادت در تمام ادیان الهی وجود دارد ولیکن بهترین نماز و زیباترین نوع عبادت نماز است که در اسلام آمده است و همینطور اکمل عبادت خدای تعالی نماز است.
از آنجایی که امروزه در حوزه نظام دینی کشور ما پس از 30 سال پیروزی انقلاب اسلامی کم توجهی به نماز و نماز جماعت مخصوصاً در بین قشر جوان، از مسائل مهم کشور ما می‌باشد. 
این نوشتار با طرح اهمیت این مسئله در زندگی فردی و اجتماعی در ابتدا به دوره جوانی و نوجوانی پرداخته و آن را مهم ترین فصول مربوط به حیات انسان می‌داند و آن را بهار زندگی و روزگار، ارزندگی معرفی کرده است و از این رو ارزش و جایگاه جوان در آیات و روایات نیز چنین آمده است:
این خداوند بزرگ است که شما را از نطفه ضعیف آفریده و در شرایط ضعیف و ناتوانی دوران کودکی پرورش داده است پس از دوران ضعف به شما قوت و نیروی جوانی بخشیده و سپس برای شما روزگار ضعف و پیری مقدر فرموده است. 
یا علی(ع) فرموده‌اند:
دو چیز است که قدر قیمت شان را انسان نمی‌شناسد مگر کسی که آن دو را از دست داده باشد یکی جوانی و دیگری تندرستی و عافیت است. 
با توجه به اهمیت دوران جوانی، و ضرورت توجه به نماز در نوجوانان و جوانان که قشر تکیه‌گاه جامعه هستند عوامل مختلفی در بی‌رغبتی به آن، دخالت دارد که این عوامل عبارتند از:
1- عوامل فردی بی‌رغبتی به نماز که خود دارای علل مختلفی می‌باشد از جمله:
عدم آشنایی به فلسفه نماز، و همینطور احساس اینکه مذهب و دین از زندگی جداست و دین را عامل عقب ماندگی می‌دانند و دیگری عدم توجه به نماز تنبلی و تن‌پروری می‌باشد. و علل دیگر مسامحه و غفلت و همینطور عادت به ترک نماز می‌باشد. 
2- از عوامل دیگر، خانواده می‌باشد که خود ریشه متعددی دارد که عبارت است از:
نبودن الگوی مناسب در منزل، نبودن جو معنوی در منزل، اعمال روش نادرست معنویات می‌باشد.
3- از عوامل دیگر بی‌توجهی به نماز در نوجوانان و جوانان دوستان و همسالان می‌باشد که خود دلایل گوناگونی دارد که عبارت است از:
دوست فاسد و بی‌نماز، دوستی با افراد متضاد می‌باشد. 
4- از عوامل دیگر بی توجهی به نماز جوانان و نوجوانان مربوط به اجتماع و محیط زندگی می‌باشد که عبارت است از:
اجتماع فاسد و محیط آلوده، محیط اثرگذار و جو غالب، وجود الگوهای نامناسب دینی و جامعه است.
با توجه به علل عدم گرایش جوانان به نماز، برای جذب آنها باید چه کرد. و چه اقداماتی را باید انجام داد که در اینجا نقش والدین در گرایش جوانان به نماز بسیار حائز اهمیت می‌باشد و به جای موعظه تکراری به اهمیت آن توجه داشته باشند و بعد نقش مربیان و مدیران مدارس که در آموزش و پرورش نقش زیادی را در این زمینه به طرز مستقیم یا غیرمستقیم دارند و بعد وظایف الگوهای دینی و مبلغان شریعت و بعد نقش معاشران (دوستان) می‌باشد چون نوجوان و جوان اسیر رفاقت است و این حالت در نوجوانی بسیار شدید است. 
و بعد هم توجه به اصلاح جو و شرایط محیطی می‌باشد چون شرایط و محیط فاسد و مسموم، زمینه ساز فساد است و محیط صالح و شایسته، زمینه ساز اصلاح و سعادت است. 
پس چرا جوانان نسبت به نماز و مسجد بی‌رغبتی نشان می‌دهند دلایل مختلفی دارد که این دلایل بر می‌گردد به خود نوجوانان و جوانان دوستان و اجتماع و جامعه که هر کدامشان در این امر نقش موثری را ایفا می‌کنند که پیشنهاد می‌شود برای جلوگیری از چنین مسئله‌ای، انس عادت به نماز در دوران کودکی به او داده شود، خانواده‌ها به برنامه مذهبی مانند اذان، دعا و تلاوت قرآن توجه نمایند ایجاد هماهنگی بین خانواده، مدرسه و اجتماع در این امر وجود داشته باشد و از مبلغان دینی که بین مردم بسیار محبوب هستند استفاده شود و همینطور بهترین مکان‌ها برای برپایی نماز و دعا در نظر گرفته شود. 
روش تحقیق در این مقاله روش اسنادی و کتابخانه‌ای بوده است 
به امید آن روز که، گام‌های موثری در این راه برداشته شود.  
 
 
نقش نهادهای فرهنگی و اجتماعی در جذب جوانان و نوجوانان به نماز جماعت و مساجد
گودرز محمدی

یکی از نهادهای اندیشه‌ورز که در تلاشند تا با اجرای برنامه‌هایی راهبردی و جذاب به جوانان و افراد جامعه انگیزه‌ی معنوی همراه با آرامش جسم و فکر را با نماز حاصل نمایند، دست‌اندرکاران برگزاری سمینار نماز هستند اما همه آنچه که امروز جامعه نیازمند آن است، برپایی سمینار نیست، چرا که از یک دست صدایی مطلوب انعکاس نمی‌یابد. بنابراین جامعه و جوانان و نوجوانان نیازمند همتی جهادی از طرف همه نهادها و مسئولین هستند تا دوباره اخلاص‌ها و ایثارها را به میدان عمل کشند و دست نیاز به درگاه بی‌نیاز بلند کنند و پیچ و خم‌ها را یکی بعد از دیگری برای تربیت دینی جوانان در بعد عبادت هموار نمایند.
می‌طلبد در عصری که کانون صمیمیت خانواده‌ها و جوامع بشری به دلیل دوری از فضایل ارزشی متزلزل شده، الگوها و ارزش‌ها را با توجه به شرایط زمانی و مکانی هنرمندانه به صحنه کشند و در باور جوانان و نوجوانان و والدین در فضایی حرکت‌زا با جوشش فطری و تنوع بخشی و نشاط آفرین ایجاد نمایند و حماسه‌های معنوی، بکر و دست نخورده و رغبت آفرین به وجود آورند.
راهبرد اول :یکی از راهبردهای محوری و ضروری والدین برای نزدیک شدن به فرزندان برقراری ارتباط صمیمی استفاده از نهضت قرآنی محبت است، امواجی که امروز در میان پدران و مادران دچار پارزیت  شده و حوصله استفاده از این کیمیای شفابخش را یا ندارند و یا به فراموشی سپرده‌اند و با تحکم امر و نهی، پند و نصیحت‌های تکراری را مبنا قرار داده‌اند. 
راهبر دوم: نقش مسئولین نهادهای فرهنگی و دست اندرکاران نسبت به والدین، نوجوانان و جوانان و نونهالان در مدارس، مساجد و خانواده هاست، حضور عملی در مدارس، مساجد با داشتن برنامه‌های قابل درک و ممکن و مسرت بخش و الگو دهنده براساس اعتقاد و باورهای مورد پذیرش و جلوه‌های زیبای دینی، و این موضوع را جهت آگاهی‌دهی به عنوان یک نیاز اورژانسی در وجود آنان روشن نمایند تا منورهای بی‌فروغ هجمه فرهنگ فریبنده، داشته‌های معنوی و درخشان فرزندان اسلام و انقلاب را به یغما نبرد.
راهبرد سوم: مسئولین و دست اندرکاران وزارت آموزش و پرورش، مدیران اجرایی در آموزش و پرورش استانها و مناطق است. اگرچه هر انقلابی در سالهای اولیه سرشار از موج‌ها و حرکت‌های اعتقادی و ارزش آفرین است و شیب عزت بخشی و ایثارگری و ظهور اخلاص‌ها به سرعت مصونیت می‌آفریند، اما باید از وزرای آموزش و پرورش، مدیران کل، مسئولین، مدیران و مربیان و معلمین پرسید که آن اخلاصها، ایثارها و خستگی ناپذیری در دهه اول انقلاب در کدام تور مسافرتی یا فقر مادی به دام افتاد که هر سال بنیان اعتقادی و معنوی فرزندان معصوم و بی‌گناه انقلاب مورد دست برد دشمن قرار می‌گیرد و یغمای هویت جسمی و روحی آنان را دچار شک و شبهه می‌کنند.
راهبرد چهارم: نقش رسانه‌ها در تجزیه و تحلیل و اطلاع رسانی و طرح شیوه های انگیزشی دینی و معنوی در جامعه و باور همه آحاد ملت است، چرا که هیچ روزنه ای امروز از تیررس رسانه های ارتباط جمعی از طریق ماهواره، اینترنت و.... مصون نمانده چه بخواهیم و چه نخواهیم امواج فضا شکن بی‌اجازه وارد فرهنگ جامعه و خانواده و فکر افراد شده، لذا مسئولیت رسانه‌های داخلی در ارائه الگوسازی و الگودهی و معرفی آنان و پرکردن خلاء‌ها چند برابر شده و نیاز به بر جسته نمودن صحنه‌های زیبای معنوی جوانان و نوجوانان و نونهالان در جامعه با استفاده از شگردهای مختلف، حضور در مدارس، مساجد، خیابان‌ها و تهیه سوژه‌های معنوی و الگوسازی و پخش و ثبت در رسانه‌ها و جامعه از اولویت خاص برخوردار دارد.
راهبرد پنجم: همگانی کردن حضور خبرنگاران بدون تشریفات و برنامه زمان بندی در دانشگاهها، مدارس، ادارات، سازمانها و نهادهاست، همچنین خلق ابتکارات جدید، حضور مستمر امام جمعه، فرماندار و مسئولین شهر در بین دانشجویان، دانش‌آموزان و ادارات به دور از تشریفات با برنامه‌های مدوّن و به تصویر کشیدن صحنه‌های زیبای معنوی افراد و نشر آن در جامعه  ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
راهبرد ششم: همتی همه جانبه را از اهالی نظام آموزش و پرورش می‌طلبد آنانکه مسئول تغذیه فکری، اعتقادی و سیاسی و اجتماعی دانش‌آموزان را به عهده دارند، نیازمند نهضتی مقدس، حماسه‌ای حسینی، و جاذبه ای علوی و روحیه انقلابی، عالمانه و عاقلانه منطبق بر شرایط زمان و عصر کنونی دارد تا اعتقادهای غبار گرفته و مغفول مانده در پس لذتهای کاذب را گردگیری نمایند، اگرچه جوانان و ملت خدا اندیش ایران اسلامی اوج فتنه‌ها و موج توطئه‌ها و ترفندهای بدخواهان را رسوا نمودند اما هیچ ملتی نباید ساده انگاری کند و فکر نماید که قابل شکست و نفوذ نیست لذا باید دستگاه تعلیم و تربیت راههای نفوذ و هجمه‌های پنهان و آشکار را که در لفافه‌ای دلسوزانه و لذات چشم‌نواز  و آنی را کشف و برای مردم تجزیه و تحلیل کرده و  بصیرت و آگاهی آنان را آنچنان بالا ببرد تا در دام فریب بد خواهان نیفتد. همچنین معاونت پرورشی به تغذیه فکری، ذهنی و احساسی مربیان بپردازد و این خمودی و خموشی پنهان را که در وجودشان لانه کرده به عزت، حماسه، مسئولیت پذیری، خلاقیت و نوآوری تبدیل نماید چون در حقیقت موتور  متحرکه و جریان روح بخش، نشاط آفرین و عزت بخشی در مدارس مربیان تربیتی هستند.چون مربیان تنها مانده‌اند و از ناحیه معاونت‌های مختلف حمایت نشده اند انگیزه ی جهادی و حماسی و ایثارگری آنان دچار تزلزل گردیده  لذا بی‌توجهی به مربیان تربیتی که پایگاه، تکیه گاه و سنگ صبور جوانان  و نوجوانان و نونهالان هستند اگر همچنان ادامه پیدا کند  در دراز  مدت خسارت‌های جبران ناپذیری وارد خواهد شد.
راهبرد هفتم: مسئولیت مضاعف دست‌اندرکاران و برگزار کنندگان سمینار سالانه نماز است. آنانکه در برگیرنده افکار، نظرات، اندیشه‌ها، ابتکارات و خلاقیت‌ها و نو آوری‌هایی هستند که می‌توانند براساس داشته‌ها و الگوهای مختلف ارائه شده یک سازماندهی قابل قبول و مورد پذیرش همگان  را به نسل‌های متفاوت آینده منتقل نمایند و جاذبه‌های نماز، مساجد، دعا و تمام ساعات عمر بشری را به نمایش بگذارند. تحقیقی انگیزشی، رغبت‌آور، حال‌آفرین منطبق بر فطرت الهی را با استفاده از دستگاههای ارتباط جمعی به میدان عمل بکشانند.
نمایندگان خود در شهرهای کوچک و بزرگ را انگیزه ببخشند تا در تشکل‌های مساجد، پایگاه‌های مقاومت، نماز جماعت‌ها، دعاها ، نماز جمعه‌ها با دست پر و فکر و اندیشه‌ای ناب و خلاق  و تعامل و هماهنگی با سایر نهادها میدان‌داری کنند و به توانمندسازی جوانان و نوجوانان و نونهالان در تمام میادین آموزشی، درسی، ورزشی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی عزت بخشی نمایند و تحسین و تقدیر کنند، انس و الفت و صمیمیت برقرار کنند که نقطه‌ی  سرخ در جمهوری اسلامی امروز و عصرهای آینده تأسی به سیره پیامبران، امامان معصوم و علمای دین است، اما نه شکل و شیوه‌های کلیشه‌ای و کانالیزه گذشته بلکه امروز برای تربیت دینی و ظهور ارزش‌های معنوی در جامعه و بین آحاد مردم و خانواده‌ها، داشتن برنامه‌ریزی، رفع نقصیه‌ها و موانع و نشاط بخشی بر دل فرزندان انقلاب و امید آفرینی در آنان برای آینده و نظارت سرور بخش و مخلصانه‌ی دست‌اندرکاران در همراهی با جوانان و نوجوانان و نونهالان در مساجد و مدارس و.... با باوری حقیقی و تکلیف مدارانه را طلب می‌کند.
همچنین برآیند نقش شهدا، امام شهدا، جانبازان، آزادگان، رزمندگان، نخبگان، دلسوزان و همه کسانی که از افتخار شیعه بودن و ایرانی بودن خود معجونی ساخته اند که تاریخ تاریک ستم گذشته را درخشان و  به نمایش گذارند و تابلو هزار بعدی از فضیلتها، رشادتها، ایثارها و گذشت‌های آنان را به جهان عرضه نمایند تا تاریخ آینده و آیندگان گواهی دهند که به فرموده‌ی  ستاره درخشان انقلاب، امام خمینی(ره): امتی که شهادت دارد اسارت ندارد. 
 
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نمازجماعت و مسجد

مجید سوار

آئین اسلام، از بعد اجتماعى مهمى برخوردار است و با عنایت ‏به ‏برکات آثار وحدت و تجمع و یکپارچگى، در بسیارى از برنامه‏هایش ‏بر این بعد، تکیه و تاکید کرده است. برگزارى نمازهاى روزانه واجب نیز به صورت جماعت و گروهى، یکى از این برنامه‏هاست. در اینجا به اهمیت ‏«نماز جماعت‏» و آثار گوناگون آن اشاره‏ مى‏کنیم: 
اهمیت نماز جماعت: غیر از آثار فردى و اجتماعى نماز جماعت (که به آنها اشاره خواهد شد) پاداش‏هاى عظیمى براى آن بیان شده که در اینجا به بعضى ازروایات، اشاره مى‏شود. از رسول خدا(ص) نقل شده که: «من سمع النداء فلم یجبه من غیرعلة فلا صلاة له‏» (1)
آثار نماز جماعت: برپایى فریضه‏هاى دینى به صورت دسته جمعتى، غیر از پاداش‏هاى فراوانى که یاد شد، در زندگى فردى و اجتماعى امت مسلمان نیز، آثارمثبت و فراوانى دارد که به برخى اشاره مى‏شود: 
1- آثار معنوى: 
بزرگترین اثر معنوى نماز جماعت، همان پاداش‏هاى الهى است که گفته شد. روایت است که شبى، على علیه السلام تا سحر به عبادت مشغول بود. چون صبح شد، نماز صبح را به تنهائى خواند و استراحت ‏کرد. رسول خدا(ص)که آنحضرت را در جماعت صبح ندید، به خانه او رفت. حضرت فاطمه(ع) از شب زنده‏دارى على(ع) و عذر او از نیامدن به ‏مسجد سخن گفت. پیامبر فرمود: پاداشى که بخاطر شرکت نکردن در نماز جماعت صبح، از دست على(ع) رفت، بیش از پاداش عبادت تمام‏ شب است. (14) رسول خدا(ص) فرموده است: لان اصلى الصبح فى جماعة احب الى من ان اصلى لیلتى‏حتى اصبح (15)
 اگر نماز صبح را به جماعت ‏بخوانم، در نظرم محبوب‏تر از عبادت و شب زنده‏دارى تا صبح است.
آثار اخلاقى، تربیتى: در نماز جماعت، افراد در یک صف قرار مى‏گیرند و امتیازات موهوم صنفى، نژادى، زبانى، مالى و... کنار مى‏رود و صفا و صمیمیت و نوعدوستى در دلها زنده مى‏شود و مؤمنان، با دیدار یکدیگر در صف‏ عبادت، احساس دلگرمى و قدرت و امید مى‏کنند. نماز جماعت، عامل نظم و انضباط، صف‏بندى و وقت‏شناسى‏است. روحیه فردگرایى و انزوا و گوشه‏گیرى را از بین مى‏برد و نوعى مبارزه‏ با غرور و خودخواهى را در بردارد. نماز جماعت، «وحدت‏» در فتار، جهت، هدف و امام را مى‏آموزد و از آنجا که باید پرهیزکارترین و لایق‏ترین اشخاص، به امامت نماز بایستد، نوعى آموزش و الهام دهنده علم و تقوا و عدالت است.
امام جماعت:
 

در نماز جماعت، آنکه جلو مى‏ایستد و مردم به او اقتدا مى‏کنند، «امام‏» نام دارد. بعضى نیز به او«پیشوا» مى‏گویند. در نظام اجتماعى‏ سیاسى اسلام، آنکه پیشوایى جمعى را به عهده دارد، باید از یک سرى‏فضیلت‏ها و برترى‏ها برخوردار باشد، تا فضایل او، الهام‏بخش دیگران نیز باشد. در نماز جماعت نیز، پیشنماز، باید در علم و عمل و تقوا و عدالت، برتر از دیگران باشد. 
در حدیث مى‏خوانیم: «فقدموا افضلکم‏» (22) و «فقدموا خیارکم‏»، (23) یعنى با فضیلت‏ترین و بهترین خودتان را جلو بیندازید و به او اقتدا کنید. 
عدالت را در کتب فقهى تعریف کرده‏اند. فقهاى گرانقدر، از جمله‏ حضرت امام خمینى(قدس سره) مى‏فرمایند: عدالت، یک حالت درونى است که انسان را از ارتکاب گناهان‏ کبیره، و تکرار و اصرار نسبت‏ به گناهان صغیره باز دارد. (37) پاکى، تقوا، دورى از گناه، از نشانه‏هاى عدالت است. بنا به ‏اهمیت این صفت، در نظام اسلامى یکى از امتیازات به حساب آمده و در فقه اسلامى و قانونى اساسى، داشتن آن براى مسئولان بلند پایه و مشاغل حساس، شرط است و کارهاى مهم کشور و امور مردم، باید به دست افراد عادل انجام گیرد. 
راه شناخت عدالت: گرچه برخوردارى از عدالت، و داشتن ملکه ترک گناه، از اموردرونى افراد است، ولى با علائم و نشانه‏هایى که در زندگى و عمل افراد بروز مى‏کند، مى‏توان به بود و نبود آن در افراد، پى برد. در روایات، برخى از این علائم به چشم مى‏خورد و بعضى ملاک‏ها بیان شده که با وجود آنها، مى‏توان کسى را عادل شمرد. 
از امام صادق(ع) سؤال شد: عدالت انسان را از کجا بشناسیم؟ 
فرمود: همین که کسى اهل حیا و عفت‏ باشد و در خوراک و گفتار و شهوت، خود را به گناه نیالاید، و از گناهان بزرگى مثل زنا، ربا، شراب، فرار از جنگ،...(که مورد تهدید قرآن است) بپرهیزد، و جز در مواردى ‏که عذر دارد، از شرکت در جماعت مسلمین دورى نکند، چنین انسانى‏عادل است و تفتیش از عیوب او و غیبت او بر مردم حرام است... (40) در روایات دیگرى مى‏خوانیم: 
به آنکس که نمازهاى پنجگانه را به جماعت ‏بخواند، خوشبین باشید و گواهى او را بپذیرید. (41) شاید آنچه را که فقهاء، به عنوان‏ «حسن ظاهرى‏» در عدالت ‏بیان‏ مى‏کنند، همین باشد که با حضورش در مراسم و جماعت مسلمین و نبودنش در مراکز فساد و گناه، مایه اعتماد مردم شود و او را از این‏ طریق، انسان عادل و درست کارى بشناسند. 
چرا بعضى به جماعت نمى‏روند؟ 
با همه پاداشها و آثارى که براى نماز جماعت وجود دارد، برخى از این فیض بزرگ محرومند و با تاسف، شاهدیم که بسیارى، به آن ‏بى‌اعتنا و کم رغبت‏اند و حتى در همسایگى مسجد به سر مى‏برند، ولى‏در جماعت مسلمین حاضر نمى‏شوند و مسجدها، گاهى به صورت ‏ناراحت کننده و دردآورى خلوت است. 
علت‏ شرکت نکردن افراد در نمازهاى جماعت، گوناگون است. بعضى واقعا عذر دارند و دلیلشان پذیرفتنى است، ولى در بسیارى موارد، بهانه‏هایى پوچ، بیشتر نیست. مرورى به اینگونه دلایل و بهانه‏ها مى‏کنیم: 
بعضى، از پاداشهاى نماز جماعت، غافلند. 
برخى، از بدرفتارى برخى نمازگزاران در مسجد، به نماز جماعت‏ بى‌رغبت مى‏شوند. 
بعضى، تنها بداخلاقى امام جماعت را، بهانه عدم شرکت ‏خود قرار مى‏دهند و آنرا منافى با عدالت او به حساب مى‏آورند. 
بعضى، بخاطر همفکر نبودن امام جماعت، با دیدگاههاى سیاسى آنان ‏نسبت ‏به موضوعات و اشخاص و... از شرکت در جماعت، دورى ‏مى‏کنند. 
البته، صلاحیت‏هاى علمى و اخلاقى پیشنماز، و محیط گرم و آموزنده بودن مساجد، و برخورد شایسته و احترام‏آمیز با شرکت کنندگان در نماز، به خصوص با جوانان و نوجوانان، مى‏تواند سهم عمده‏اى در جذب‏آنان به مسجد، این کانون وحدت و معنویت داشته باشد. سهم مسئولان فرهنگى، تبلیغى و تربیتى کشور نیز در این زمینه، مهم ‏است. اگر مربیان محترم و معلمان و پدران و مادران، خود در جماعت‏ها شرکت کنند و در برابر شاگردان و فرزندان به نماز بایستند، یا به مساجد بروند، الهام بخش دیگران نیز خواهد بود. اگر مدارس، در کنار مساجد ساخته شود، براى حضور دانش‏آموزان‏ در نمازهاى جماعت، تسهیلى به حساب مى‏آید.
 
 
بررسی راه‌های تقویت ارتباط و تعامل عوامل انسانی مسجد در جذب جوانان به مساجد و نمازجماعت
محبوبه صدیقی

به طور کلی همه مذاهب الهی و آسمانی و بسیاری از مکتب‌های بشری که تکیه گاه اجتماعی داشته‌اند، انتخاب و تعیین مکانی را به عنوان یک پایگاه خاص جهت نیایش در انجام برنامه‌ها و مراسم مخصوص خود لازم دانسته و وجود آن را برای پیروان خود یک امرمسلم و ضروری تلقی  کرده و جزء اولین برنامه‌های خود  دانسته‌اند. درصورت نداشتن چنین پایگاهی خود را ضعیف و بی‌تکیه گاه و شکست خورده و پیروان خود را بدون تکیه گاه و پراکنده پنداشته‌اند. مسیحیان به کلیسا یا کلیسه و یهودیان به کنیسه یا کنیسا و زرتشتیان به آتشکده که پرستشگاه آنان است، می¬رفتند و گوشه گیران و زاهدان نصاری (راهبان) به صومعه و دراویش و متصوفه درمکانی به نام خانقاه یاخانقه گردهم جمع می‌شدند.
در مساجد صدر اسلام  نیز، علاوه بر کتابت قرآن کریم که با نظارت پیامبر(ص) انجام می‌گرفت، احادیث تفسیری و تأویلی  و همچنین احادیثی که در موارد گوناگون برای احکام فقهی، اجتماعی، سیاسی، نظامی و تاریخی و...بیان می‌شد زیر نظر ایشان کتابت می‌گردید. 
بنابراین پیامبر(ص) در مسجد النبی، علوم اسلامی وقرآنی را همراه با علوم روز در حد توان ودانش آن روز مسلمین ارائه می‌نمودند وبا این اقدام رسماً مسجد را به عنوان اوّلین دانشگاه اسلام معرّفی نمودند و مسجد همچنان هم در بعضی نقاط جهان در حد دانشگاه باقی مانده ویا دانشگاهی را در دل خود جای داده است.
نماز( نیایش) عامل مؤثری در معنویت بخشیدن به انسان در اجتماعات می‌باشد. وی نیاز دارد در اجتماع به گونه‌ای باشد که در مقابل ناهنجاریها توان ایستادگی را داشته باشد، چیزی که برای آینده به عنوان یک چالش و آسیب مطرح شده، یعنی نمی توان با تکیه بر اصل پرهیز و دور بودن از ناهنجاریها سالم ماند؛ زیرا در جهان قدرت تکنولوژی و ارتباطات رسانه‌ای به سرعت در حال جهانی شدن فرهنگها پیش می‌رود و انسانها در چنین فضایی عزت و هویت خویش را خواهند داشت که به جای پرهیز، در خود، توانمندی و قدرتی را فراهم سازند که بتوانند مصون بمانند و نماز چنین جایگاهی را برای انسان فراهم می‌سازد و نیز باید بپذیریم که دین یک نظام به هم پیوسته و مرتبط با یکدیگر است و لازم است برای تربیت انسان به همه جنبه‌های دینی پرداخته شود. همچنان که ایمان مجموعه‌ای از علم، عمل و اخلاقیات است و در زندگی انسان عینیت پیدا کرده و باعث هویت دینی میگردد و این هویت رابطه میان آدمی و دین را تبیین می‌کند که پیامد آن، احساس تعهد در قبال ارزش‌ها و باورهای آن مکتب است.
اختلال در هویت دینی، سبب می‌شود فرد نه بتواند ارزش‌های دینی گذشته خود را ارزیابی کند و نه صاحب ارزش‌هایی شود که به کمک آنها بتواند آزادانه برای آینده طرح‌ریزی کند تا انگیزه‌ای برای گرایش به آن داشته باشد. بنابراین، دچار دلزدگی و بی‌تفاوتی و در نتیجه مسئولیت‌گریزی می‌گردد که هر کدام آثاری هستند که سبب تضعیف باورهای دینی، اختلال نظام ارزشی در عرصه دینی و در قالب‌های بی توجهی به فرمان‌های الهی، بی‌علاقگی نسبت به ارزش‌ها، اماکن مذهبی، مراسم‌ها و نمادهای دینی بروز می‌کند.
برخی عوامل ظهور ناهنجاری‌‌ و ناسازگاری‌های جوانان در جامعه و خانواده عبارتند از:  درک نکردن روحیه آنان، وجود الگوی نامناسب، تضاد در روش تربیتی، فاصله طبقاتی، کم توجهی خانواده‌ها، ناکارآمدی کانون‌های دینی، استفاده ابزاری از دین، کم توجهی به مشکلات آنان، تساهل و تسامح می‌باشند  به جهت وجود روح بی‌آلایش در جوانان، گرایش به عبادت و ارضاء نیاز فطری پرستش و از سوی دیگر به جهت انرژی و پتانسیل جسمی فراوان خواهان تحرک و جنب و جوش در آنان که باید از این ناحیه دین سیراب شوند. بنابراین، برخی از آسیب‌ها از جمله وجود تعارض بین گفتار و رفتار انسانهایی که عهده‌دار ترویج مسائل فرهنگی و یا عهده‌دار مدیریت یک جامعه می‌باشند، بیان نامعقول از برخی مفاهیم دینی، عملی نشدن عدالت اجتماعی در سطح جامعه، توجه نکردن به نیازهای اساسی جوانان، استفاده ابزاری از دین به دست برخی سیاست بازان، بی‌توجهی به چهره‌های علمی، ادبی و هنری جوانان و عدم توجه در ایجاد رابطه بین تحوّلات درعرصه  فن آوری و اطّلاعات (دانش روز) و مساجد و کانون‌های دینی بطوریکه حس کنجکاوی و تنوع خواهی جوانان را سیراب نکند، این موارد موانعی هستند که می‌توانند آسیب‌های جدی برای ایجاد فاصله بین جوانان و مساجد  باشند.
کلید واژه: فطرت جوانان، مساجد، تمایلات جوانان، ارزشها، آسیبها
 
 
پرورش اخلاق و اخلاص در پرتو نماز

محبوبه میری جهرمی
                                                                                         
نماز سبب پرورش فضایل اخلاقی و تکامل روحی و معنوی انسان است. محراب نماز نردبان صعود نمازگزار به آسمان پاکیها و پاک شدن از آلودگی های خاکی است، خروج از دنیای عناصر مادی و علائق خاکی و اولین گام در جهت عروج به آسمان پاکی‌ها و فضیلت‌ها می‌باشد و نمازگزاران بدون نیاز به هیچ واسطه و ابزاری خود را در برابر خدا می‌بیند.
نماز تکیه گاه معنوی انسان در بحران‌های زندگی است.
نماز چکیده مکتب و نمودار اسلام و سرلوحه عبادت است.
نماز واسطه محکمی است که تمام هستی انسان را به ملکوت هستی پیوند می‌دهد.
تدبر و اندیشه در اسرار نماز، همانند غواصی در اقیانوس ژرف و بیکرانی است که حاصل آن گوهره‌ای بی‌بدیل اخلاص در تسلیم و فروتنی است. و پرورش روحیه مذهبی مناسب برای انتقال فرهنگ نماز را باید از خانواده شروع کرد. بدون تردید همه انسانها بطور فطری استعداد گرایش به نیایش دارند. اما آنچه بخصوص درباره نوجوانان مهم است. چگونگی روش‌های آموزش و نحوه ارائه انتقال این ارزشهاست. که باید با استفاده از اصل الگوپذیری و همانندسازی (مانند همانندسازی با ستاره‌های تلویزیونی و ورزشی) این اصل را در کودکان و نوجوانان و جوانان القاء کنیم. و اشکالات چگونگی کار خود در گذشته را جبران کنیم؛ و چالش‌های بوجود آمده را پر کنیم.

واژگان کلیدی: تربیت دینی، تعلیم وتربیت، هویت ملی و دینی، ناهنجاریهای اجتماعی، نماز
 
تأثیر آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد

محسن موحدی

نظام آموزش و پرورش با در اختیار داشتن نیروی عظیم جامعه اعم از دانش آموزان، اولیاء و معلمان تاثیری به سزا در ایجاد گرایش جوانان به نماز ومسجد دارد. این پژوهش بصورت پیمایشی در جامعه 3000 نفری فرهنگیان شهر نجف آباد ودر نمونه ای به حجم 340 نفر در سال تحصیلی 1387-1386برای بررسی تاثیر نظام آموزش و پرورش و بویژه معلمان در گرایش جوانان به نماز و مسجد، انجام گرفته است. براین اساس سوالات مطرح شده در این تحقیق عبارتند از:
1- تاثیر فرهنگی نظام آموزش وپرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد چیست؟
در این سوال اثرات زیر مورد بررسی قرار گرفته‌اند: معرفی و شناساندن آثار نماز و حضور در مسجد و ترک آن به نسل جوان، شناسائی احساس روحیه ایثار وانفاق ناشی از نماز و حضور در مسجد در دانش‌آموزان، ارائه و معرفی جلوه‌های زیبای نماز و مسجد در دفاع مقدس به دانش آموزان، بررسی وتوضیح دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در مورد نماز و حضور در مسجد برای دانش آموزان، تشریح و توضیح نقش نماز و مسجد در حوادث تاریخی مانند عاشورا برای دانش آموزان.
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد تاثیر بررسی و توضیح دیدگاه حضرت امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری در مورد نماز و حضور در مسجد برای دانش آموزان، مهم‌ترین اثر فرهنگی آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد به حساب می‌آید و در مجموع 84 درصد اعضای نمونه تاثیر فرهنگی آموزش و پرورش را در گرایش جوانان به نماز و مسجد، مهم و موثر می‌دانند.
2- تاثیر آموزشی نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد چیست؟
در این سوال اثرات زیر مورد بررسی قرار گرفته‌اند: تشویق و دعوت دانش آموزان به تحقیق وبررسی در کتب و مقالات مربوط به نماز و مسجد، تحلیل و بررسی فرهنگ نماز و مسجد در طول تاریخ برای دانش آموزان، آموزش راه‌های رسیدن به ملاک‌ها و معیارهای نماز با حضور قلب، آموزش و معرفی عوامل گرایش به نماز و مسجد، برگزاری دوره‌های آموزشی فوق برنامه در جهت معرفی موانع گرایش به نماز و مسجد.
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد تاثیر برگزاری دوره‌های آموزشی فوق برنامه در جهت معرفی موانع گرایش به نماز و مسجد، مهم‌ترین اثر آموزشی آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد به حساب می‌آید و در مجموع 78 درصد اعضای نمونه تاثیر آموزشی آموزش و پرورش را در گرایش جوانان به نماز و مسجد، مهم و موثر می‌دانند.
 

3- تاثیر اجتماعی نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد چیست؟
در این سوال اثرات زیر مورد بررسی قرار گرفته‌اند: ارائه دیدگاه جامعه شناختی از تاثیر فرهنگ نماز و مسجد به دانش آموزان، مواجه نمودن دانش آموزان با روحانیت و افراد موثر در اقامه نماز به عنوان نمادهای فرهنگ نماز و مسجد، بازدید و حضور در مساجد تاریخی کشور از نظر بعد مکانی فرهنگ نماز و مسجد، استفاده از هنرهای تجسمی و نمایشی در ترویج فرهنگ نماز و مسجد، تبیین آثار نماز ومسجد در زندگی فردی واجتماعی حال و آینده دانش آموزان
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد تاثیر مواجه نمودن دانش آموزان با روحانیت و افراد موثر در اقامه نماز به عنوان نمادهای فرهنگ نماز و مسجد، مهم‌ترین اثر اجتماعی آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز و مسجد به حساب می‌آید و در مجموع 69 درصد اعضای نمونه تاثیر اجتماعی آموزش و پرورش را در گرایش جوانان به نماز و مسجد، مهم و موثر می‌دانند.
بر این اساس در راستای یافته‌های این تحقیق پیشنهاد می‌گردد:
معرفی و شناساندن آثار نماز و حضور در مسجد و ترک آن به نسل جوان به طرق مختلف اعم از کتب درسی، فعالیت‌های فوق برنامه و اجرای نمایش و...، شناسائی احساس روحیه ایثار و انفاق ناشی از نماز و حضور در مسجد در دانش آموزان با بکارگیری روش‌های علمی اعم از مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و...، ارائه و معرفی جلوه‌های زیبای نماز ومسجد در دفاع مقدس به دانش آموزان با استفاده از: خاطرات رزمندگان و فرماندهان دفاع مقدس، مقالات و کتب نوشته شده در مورد دفاع مقدس، یادنامه‌های شهدا، وصیتنامه‌های شهدا، بررسی و توضیح دیدگاه حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری در مورد نماز و حضور در مسجد برای دانش آموزان با برگزاری مسابقات کتابخوانی، مقاله نویسی و...، تشریح نقش نماز و مسجد در حوادث تاریخی مانند عاشورا برای دانش آموزان جهت اطلاع از اهمیت بالای نماز در سیره پیامبر اعظم(ص) و ائمه اطهار(ع)، برگزاری دوره‌های آموزشی فوق برنامه در جهت معرفی موانع گرایش به نماز و مسجد بر اساس مبانی مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری در مورد مسئله تهاجم فرهنگی، تشویق ودعوت دانش آموزان به تحقیق و بررسی در کتب و مقالات مربوط به نماز و مسجد به واسطه غنی سازی کتابخانه‌های مدارس ومراکز تحقیقاتی وابسته به وزارت آموزش و پرورش در زمینه نماز و مسجد و.....

 
 
جلوه‌ای از ظاهر و باطن نماز
محمد امین¬فرد

الفاظ، پدیده¬های طبیعی و افعال انسانی از دیدگاه قرآن و روایات دارای ظاهر و باطن هستند. برای مثال پیامبر اعظم(ص) در مورد قرآن فرموده¬اند: ظاهرش زیبا و باطنش عمیق است.
معنای ظاهری در الفاظ عبارت است از: معنای غیر غامض، دلالت مستقیم و مطابقی الفاظ. معنای باطنی الفاظ عبارت است از:معنای غامض و پوشیده در سطوح مختلف دلالت¬های لفظی؛ اعم از معناهای دوم مطرح شده در علم معانی، لوازم عقلی کلام، اهداف سخن، مفاهیم موافق و مخالف، تنقیح مناط قطعی، معنایی که از الغاء خصوصیت از کلام به دست می‌آید و...
بحث از معنای ظاهری و باطنی الفاظ، یک بحث زبان¬شناسی و معناشناسی است و جایگاه آن در قسمت مباحث الفاظ درعلم اصول فقه است. 
معنای باطنی هرگز متناقض با ظاهر نیست؛ بلکه عمده راه دست¬یابی به باطن الفاظ، همان ظاهر الفاظ و گذر کردن قاعده¬مند از آن است. بشر عادی توانایی دستیابی به حداقل بخشی از معنای باطنی الفاظ را دارد هر چند که در مورد متون مذهبی از جمله قرآن، سطوح عمیق‌تر از معانی باطنی، حتماً در اختیار پیامبر اعظم(ص) و ائمه اطهار(ع) است.
برخی منحرفان در طول تاریخ، از وجود معنای باطنی الفاظ و ادعای فهم آنها به¬ویژه در حوزه قرآن و شریعت سوءاستفاده‌های زیادی کرده‌اند.
پدیده¬های عالم نیز می¬توانند باطن داشته باشند برای مثال گاهی پدیده‌ی باران بصورت سیل ویرانگر ظاهر می¬شود در حالی که ممکن است باطن آن رحمت و خیر باشد یا ممکن است باطن آن عذاب الهی باشد؛ و همینطور سایر پدیده‌های عالم... 
بخشی از پدیده¬های عالم، افعال انسانی است که به تعبیر قرآن مجید دارای ظاهر و باطن است. اهداف، آثار، ملاکات و...، می‌توانند از جمله باطن¬های یک فعل محسوب شوند. برای مثال: قرآن باطن غیبت کردن را خوردن گوشت مرده دانسته و باطن خوردن غیرمجاز و به ناحق ِمال یتیم و کتمان ما انزل الله را خوردن آتش معرفی کرده و در انعام 33 می¬فرماید: ای پیامبر آنهایی که ترا تکذیب می¬کنند، از آنها ناراحت نباش (زیرا باطن کار آنها این است که) آنها در واقع خدا را انکار می¬کنند.
ظاهر و باطن در هر سه حوزه‌ی الفاظ، پدیده‌های طبیعی و افعال انسانی باهم متناسب هستند یعنی در مبحث الفاظ، باطن از جنس معناست؛ ولی در پدیده¬ها و افعال، باطن از جنس موجودات خارجی است (نه معنا). در ضمن معنای باطنی، در الفاظ نباید در داخل کلام مذکور باشد ولی باطن افعال می¬تواند، در کلام مذکور افتد؛ برای مثال در زیارت جامعه آمده است که: من اطاعکم فقد اطاع الله و من عصاکم فقد عصی‌الله و... و در این فقرات، جوابهای شرط در حکم باطن جملات شرط هستند. (یعنی باطن اطاعت از شما ائمه اطهار(ع)، اطاعت از الله است.)
نکته مهم دیگر این است که معناهای باطنی در الفاظ هرگز به مثابه¬ی مشترک لفظی نیستند که شبهه امتناع استعمال یک لفظ مفرد در آن واحد در چند معنا مطرح شود؛ زیرا معناهای باطنی و معنای ظاهری سطوح ذات تشکیک دلالت لفظ هستند و اراده همه یا اکثر آنها در آن واحد و در یک استعمال ممکن است.
پس از آشنایی اجمالی با معنا، وجود و اقسام باطن در الفاظ، پدیده¬ها و افعال آدمی، از باب تطبیق مفهوم عام بر مصادیق، به بیان جلوه¬ای از ظاهر و باطن نماز می¬پردازیم. همچنانکه می‌توان این کار را در مورد حج، صوم، زکات، امر به معروف و نهی از منکر و... نیز انجام داد.
نمازگزار در اقامه نماز الفاظ و جملاتی بیان می¬کند که همه¬ی آن جملات نورانی، دارای معنای ظاهری و معانی باطنی و به عبارت دیگر دارای لایه¬ها و سطوح مختلف معنایی هستند که در تفاسیر مختلف قرآن به برخی از آنها اشاراتی رفته است که این مختصر گنجایش بیان آن را ندارد و بخش مهمی از این معانی باطنی نماز در اختیار حضرات معصومین(ع) است.
   نماز به عنوان یک پدیده خارجی و فعل انسانی دارای ظاهرهایی است از جمله: زدودن لباس و بدن از نجاسات، مواجهه با قبله، ایستادن در محضر الهی، ذکر برخی اسماء و صفات خداوند، شهادت به یگانگی خدا و رسالت پیامبر، حمد و تسبیح الهی، یاد قیامت، هماهنگی ظاهری و پیروی از امام (در نماز جماعت) و...
و همین فعل بسیار مهم انسانی (نماز) باطن¬هایی نیز دارد از جمله: بازداشتن انسان از فحشا و منکر، مخالفت با شیطان، مبارزه با بت¬پرستی، عدم فراموشی فقرا، معراج و احساس حضور ویژه در محضر الهی، خوش برخوردی با دیگران، طهارت و پاکی معنوی، پوشاندن عورات باطنی و...
کلمات کلید¬ی: ظاهر، باطن، الفاظ، افعال، نماز.
 
 
مساجد جوان (مساجد نمونه کشور)
محمد بیستونی

1 ـ مساجد، مراکزى هستند که مى‏توان از آنها به عنوان بهترین اماکن مقدس براى جذب مردم عموما و جذب جوانان خصوصاً استفاده کرد.
درباره اهمیت مسجد احادیث فراوانى از طرق اهل بیت و اهل سنت رسیده است که اهمیت فوق‏العاده این‏کار را نشان مى‏دهد. از جمله در حدیثى از پیامبر نقل شده: (مَنْ اَسْرَجَ فى مَسْجِدَ سِراجا لَمْ تَزِلِ ‏الْمَلائِکَةُ وَ حَمَلَةِ ‏الْعَرْشِ یَسْتَغْفِرُونَ لَهُ مادام فى ذلک المسجد ضوئُهُ: (کسى که چراغى در مسجدى برافروزد، فرشتگان و حاملان عرش الهى مادام که نور آن چراغ در مسجد مى‏تابد براى او استغفار مى‏کنند).
ولى امروز آن‏چه بیشتر اهمیّت دارد، عمران و آبادى معنوى مساجد است و به تعبیر دیگر بیش از آن‏چه به ساختن مسجد اهمیّــت مى‏دهیم باید به ساختن افرادى ‏که اهل مسجـد و پاسداران مسجد و حافظان آنند اهمیت بدهیم.
چه افتخارى بالاتر از «خادم فرهنگى مساجــد بودن»، مگر نه این است حضــرت ابراهیم علیه‏السلام اولین خادم واقعى مسجد بود و حضـرت مریــم مقــدس «علیهاالسلام» شرافــت و عــزّت خود را با خدمت در مسجد رقم زد.
مخصوصاً باید توجه داشت، مسجد مرکزى براى جوانان باایمان گردد، نه این‏که مرکز بازنشستگان و از کارافتادگان شود. مسجد باید کانونى براى فعّال‏ترین قشرهاى اجتماع باشد، نه مرکز افراد بیکاره و بى‏حال و خواب‏آلوده‏ها.
اگر نظام مقدس اسلامى بخواهد به جُز مساجد، جوانان را در مکانهاى دیگرى سازماندهى‏کند، باید هزینه‏هاى ایجادى فراوانى را صرف کند، اما بهره‏بردارى بهینه از مساجد براى‏ جذب جوانان ‏با هزینه بسیار جزئى، کاملا عملى ‏مى‏باشد، زیرا اولا مکــان و فضاى فعالیتهــاى ورزشــى، فرهنگــى، آموزشى و هنرى نوعا وجود دارد، ثانیا عده قابل توجهى فقط با فراخوان اذان و بــدون صـرف هیچگونه هزینــه‏اى حداقل روزى یکبار بــراى اقامه نمـاز جماعت در حدود /000/60 مسجد کشور، حضور مى‏یابند.
«مساجد جوان» مساجدى هستند که به دلیل اجراى طرح‏هاى جوان‏پسند که نمونه‏هایى از آن تحت عنوان برنامه‏هاى 24 گانه در همین مقاله مورد بررسى قرار گرفته، مى‏توانند عامل جذب و سازماندهى و بکارگیرى جوانان عزیز در فعالیت‏هاى مسجد و متعاقبا به عنوان مرکز معرفى ‏نیروهاى صالح، پل ارتباطى براى جذب این‏ عزیزان در مشاغل اجتماعى، اقتصادى، فرهنگى و... باشند.
از طرف دیگر طرح مذکور کاملاً مردمى بوده و با ترکیبى از امکانات مراکز رسمى (نظیر مرکز رسیدگى به مساجد و...)، کمکهــاى مردمى، نظیر شهردارى‏ها و کمک‏هاى مالى افراد خیّر شهرداریها، اداره ارشاد اسلامى، سازمان تبلیغات و اوقــاف، قابل اجـرا مى‏باشد.
2 ـ فهرست برنامه‏هاى 24 گانه جهت اجرا در مساجد جوان:
1/2 ـ توجه جدى به کتابخانه و نوارخانه مساجد مورد نظر و برگزارى دوره‏هاى سیر مطالعاتى با استفاده از کتابهاى تفسیربیان، تفسیر جوان، کتب‏ برگزیده و احکام‏شرعى موردنیاز، نهج‏البلاغه و مجموعه‏آثار شهید آیة‏ اللّه‏ مطهرى(ره) و سایر کتب مصوب شورایعالى طرح. 
2/2 ـ تشکیل گروههاى ورزشى از جوانان اصحاب مسجد و برگزارى مستمر مسابقات ورزشى.
3/2 ـ تنظیم سیستــم نور و صداى مسجــد موردنظر، براســاس استانداردهـاى علمى موجود.
4/2 ـ نصب تراکتها و پیامهاى تبلیغاتى و فرهنگى که دو روز قبـل از اعیاد و وفیات و ایام اللّه‏ نصب مى‏شود و بلافاصله روز بعد جمع‏آورى مى‏گردد. 
5/2 ـ تعییــن مؤذّن و تعقیب خــوان خوش صـدا، و در صــورت فقدان چنین افرادى استفاده‏از نوارهاى کاست اذان.
6/2 ـ ساخــت کفشدارى خارج از شبستــان، از جنس سنگ و استخدام کفشدار خوش خلق و خوش سیما جهت خدمــت به نمــازگـزاران.
7/2 ـ استفـاده از سجاده سراسرى از جنس پارچه جیر سبز و شستشوى آن در هرسه ماه یکبار.
8/2 ـ استفاده از اسپرى‏هاى خوشبوکننده هوا قبل از شروع نمازهاى جماعت و مراسم مذهبى در فضاى صحن مسجد.
9/2 ـ تهیه ‏مُهر کربلاى مُعَلّى در جامُهـرى امین به تعداد کافى و تعویض آن در هر سال یکبار.
10/2 ـ غبارروبى و شستشوى سالیانه فرش‌هاى مسجـد مورد نظر در آغاز ماه رجب هر سال، جهت آمادگى هرچه بیشتــر مسجد براى برگــزارى ایام ویــژه سه ماه مبــارک رجب، شعبــان و رمضـان الکریم.
11/2 ـ قراردادن تعدادى دمپایى ‏با رنگ‏روشن به ‏منظور استفاده‏ نمازگزاران جهت تجدید وضو. 
12/2 ـ توزیــع روزانــه شکــلات و اهــداء ماهیانــه جایــزه در میان کودکان و نوجوانان زیر سن تکلیف که در مسجــد نمــاز مى‏خوانند.
13/2 ـ رعایــت اصول بهداشتــى خصوصا در آبــدارخانه مسجــد و نظافت مستمــر وضوخانــه و سرویسهاى بهداشتى و نصب جاى مایع دستشویى و خشک‏کن برقى.
14/2 ـ جلوگیـرى از ورود مُتکـدّیان یا افـراد پریشان و نامرتب به صحـن مسجد به منظور پیشگیرى از آلودگى فرشها و فضاى مقدس‏مسجد و اختصاص محلى خارج از شبستان براى اقامه نماز این قبیل افراد.
15/2 ـ ایجاد مکانى متناسب با امکانات مسجد تحت‏عنوان «کلبه بازى مسجد» براى ورزش و بازى بچه‏ها در زمانى که والدیــن آنها مشغـول خوانــدن نمـاز مى‏باشنــد و همچنیــن براى پُر کــردن اوقات فراغت نوجوانان محله مسجد.
16/2 ـ طراحــى و اجراى فضــاى سبز و گلکــارى با استفــاده از گیاهــان چهارفصــل. 
17/2 ـ اختصاص فضاى مناسبــى در بیرون مسجــد جهت پارک موتورسیکلــت و دوچرخه نمــازگزاران جــوان. 
18/2 - تعییـن شهردار مسجد از میان نوجوانان نمازگـزار جهت اجراى شـرح وظایف مقرر.
19/2 ـ روش نظافت سقف و دیوارهاى بلند مساجد.
20/2 ـ ایجــاد موزه و نمایشگــاه دایمى نمــاز در یکى از سالن‏هــا یا کتابخانــه مسجد. 
21/2 ـ تشکیــل گروههاى ســرود، تواشیــح، قرائت و حفــظ و تفسیر قــرآن در مسجد. 
22/2 ـ قرار دادن نام مسجــد و فعالیت‌هــاى آن در شبکــه جهانى اینترنــت جهت ایجاد ارتباطات متقابل مسجد مذکـور با مساجد معتبر دنیا. 
23/2 ـ راه‏انــدازى مرکز خدمــات آموزشــى و رفاهــى مسجد (ویژه اصحاب مسجد).
24/2 ـ تأمین خانه عالِم براى امام جماعت مسجــد.
24/2 ـ روش نظافت سقف و دیوارهاى بلند مساجد.
3 - روش اجـراى طرح:
1/3 ـ اجراى طرح براساس قراردادى بین «شهردارى تهران» با مؤسسه خیریه مساجد جوان» با تأمین اعتبار از سوى شهردارى‏هــا به عهــده مؤسسه یــاد شــده مـى‏باشد. 
2/3 ـ اطلاعــات اولیه در خصوص مساجــد از مبادى ذیربــط جمــع‏آورى خواهـد شد.
3/3 ـ مساجد مورد نظر بر اساس دستورالعمل «شرایط احراز مساجد جوان» که توسط مؤسسه مساجد جوان تهیه مى‏شود، شناسایى خواهند شد.
4/3 ـ تثبیت نمودار تشکیلاتى مسجد و تعیین مسؤولین ذیربط خصوصا مسؤول آموزش مسجد، به منظور آموزش کلیه دست‏اندرکاران روش انس جوانان با مساجد براساس سرفصل‏هاى آموزشى و طرح درس مصوّب. 
سه پاداش ویژه اهل مسجد در کلام امام صادق علیه‏السلام 
قال امام صادق: «لا یَرْجَعُ صاحِبُ الْمَسْجِدِ بِاَقَلٍّ مِنْ اِحْدى ثَلاثِ خِصالٍ: اِمّادُعاءً یَدْعُوبِــهِ فَیَصْـرِفُ اللّهُ عَنْهُ بِـهِ بَلاءَ الدّنیا وَ اِمّا اَخٌ یَسْتَفیدُهُ فِى اللّهِ » 
(یکى از توفیقات زیر نصیب اهل مسجد مى‏شود: یا این‏که موفق به دعایى مى‏شود که خداوند به برکت همان دعا او را به بهشت مى‏برد، یا این‏که دعایى مى‏کند که خداوند به سبب آن بلاى دنیا را از وى دور کند و یا این‏که دوست و برادرى پیدا مى‏کند که از او در مسیر خدا استفاده مى‏کند).

بهداشت مساجد 
«یا بَنى آدَمَ خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ » (اى فرزندان آدم ! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارد).
بهترین برداشتى که مى‏توان از آیه فوق کرد این است که زیبایى و بهداشت مساجد از اهمیت ویژه‏اى برخوردار است.
در روایــات وارد شده است که به هنگــام رفتــن به نمــاز لباسهــاى نو و زیباى خود را بپوشید.
و همچنین روایت شده است که امام حسن وقتى به نماز برمى‏خاست بهترین لباسهاى خود را مى‏پوشید، علت را جویا شدند، آن حضرت فرمود: « اِنَّ اللّهَ جَمیلٌ یُحِبُّ الْجَمالَ فَاَتَجَمَّلُ‏ لِرَبّى وَ هُوَ یَقُولُ: خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ، فَاُحِبُّ اَنْ اَلْبَسَ اَجْوَدَ ثِیابى» (خدا زیباست و زیبایى را دوست دارد. من براى خدایم خود را آراسته مى‏کنم، چون او مى‏گوید: زینت خود را نزد هر نمـازى به تن کنیــد و مـــن دوســت دارم کــه بهتــرین لبــاسم را بپوشــم). 
منافع هشتگانه حضور در مساجد 
در روایــات براى رفتـن به مسجد منافـع و برکاتى ذکر شده‏است از جمله: مولى امیرالمؤمنین على مى‏فرماید: «مَنِ اخْتَلَفَ اِلَى الْمَسْجِدِ أصابَ اِحْدَى الثَّمانِ: اَخَا مُسْتَفادا فِى اللّهِ، اَوْ عِلْما مُسْتَطْرِفا اَوْ آیةً محْکَمَةً، اَوْ یَسْمَعُ کَلِمَةً تَدُلُّ عَلى هُـدىً، اَوْ رَحْمَةً مُنْتَظِرَةً، اَوْ کَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ رَدى، اَوْ یَتْرُکُ ذَنْبا خَشْیَةً اَوْ حَیاءً»   (کسى که پیوسته به مسجد برود یکى از منافع هشتگانه نصیبش خواهد شد: برادران مفید و با ارزشى پیدا مى‏کند، با علم و دانش تازه آشنا مى‏گردد، عقاید خود را با دلیل و برهان محکم و استوار مى‏سازد، کلمات و سخنانى که موجب هدایتش شود مى‏شنود، رحمت الهى شامل حالش مى‏گردد، پندهایى که او را از فساد و گناه باز دارد مى‏شنود، به خاطر حیاء و آبروى خویش ترک گناه مى‏نماید، به خاطرترس الهى مرتکب خلافى نمى‏شود).
تعمیر مساجد 
«اِنّماَ یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ ءَامَنَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الاْخِرِ وَ أَقَامَ الصَّلَوةَ وَ ءَاتَى‏الزَّکَوةَ وَ لَمْ‏یَخْشَ اِلاَّ اللّهَ فَعَسی اُولئِکَ اَن یَکُونُــوا مِنَ الْمُهْتَدیــنَ»  (همانا مساجــد خدا را کسى آباد و تعمیــر مى‏کند که به خــدا و روز جزا ایمان آورده و نمــاز بپا دارد و زکــات بدهد و جز از خــدا نترسد، چنیــن گروهى ممکــن است هدایــت یابنــد).
ولى امروز آن‏چه بیشتر اهمیّت دارد، عمران و آبادى معنوى مساجد است و به تعبیر دیگر بیش از آن‏چه به ساختن مسجد اهمیّــت مى‏دهیم باید به ساختن افرادى که اهل مسجد و پاسداران مسجد و حافظـان آنند اهمیت بدهیم.
 
 
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد از منظر امام خمینی (ره)
محمد ثمنی

  با بررسی فرمایشات و سخنرانی‌های حضرت امام خمینی(ره) که  از صحیفه بیست و یک جلدی ایشان برداشت گردیده، راهکارهای مناسبی برای هرچه بهتر و موثر کردن نقش امام جماعت در جذب جوانان به مسجد و نماز جماعت را، از دیدگاه امام را به استحضار می‌رسانیم. باشد که انشاءالله مساجدی را شاهد باشیم، با حضور پررنگ جوانان پاک و باایمان که از انفاس قدسی امامان جماعت وارسته و پرهیزگار جذب گشته‌اند.
مسجد مکان مقدسی است که، دین مبین اسلام به آن ارزش فوق‌العاده‌ای گذاشته و دارای جایگاه خاصی است. آنچه از بررسی نقش مسجد در صدر اسلام بدست می‌آید، جامعیت مسجد در همه زمینه‌های عبادی سیاسی، فرهنگی، آموزشی، نظامی، قضایی و... بوده است؛ در این باره حضرت امام می‌فرمایند: مسجد وقتى نماز در آن بر پا مى‏شده است تکلیف معین مى‏کرده‏اند؛ جنگها از آنجا شالوده‏اش ریخته مى‏شده است؛ تدبیر ممالک از آنجا، از مسجد شالوده‏اش ریخته مى‏شده است.... مسجد مسلمین در زمان رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله و سلم و در زمان خلفایى که بودند- هر جور بودند- مسجد مرکز سیاست اسلام بوده است. 
محور همه برنامه‌های مسجد امامت و پیشوایی در آن است که، به عنوان مهم‌ترین مسئله در ساختار و پیکره این مکان مقدس مطرح است. اهمیت این موضوع در ساختار مسجد به اندازه‌ای است که در زمان حضور پیامبر(ص) در مدینه، شخص ایشان عهده‌دار اداره مسجدالنبی (صلی‌الله علیه و آله) بود و در غیاب حضرت(ص) امامت مسجدالنبی بر عهده کسی بود که توسط آن بزرگوار معین می‌شد. نظر به نقش مهم مسجد در ابعاد عبادی، سیاسی، نظامی و اجتماعی، چه بسا وظیفه امام جماعت بسیار گسترده‌تر از یک نماز جماعت می‌باشد. لذا لزوم  و احراز شایستگی امام جماعت در تمامی مراحل مورد تأکید حضرت امام خمینی(ره) قرار داشت. تا جایی که حتی در مواردی شخصاً امام جماعت برخی از مساجد را انتخاب و معرفی می‌کردند.
از طرف دیگر جوانان و دانشگاهیان که باید در آینده مقدرات کشور را بر عهده بگیرند، باید تحت تربیت اسلام ناب محمدی قرار گیرند. و بهترین مکان برای این امر مسجد است. در حالی که دشمن سعی بر جدایی روحانیت از جوانان داشته است.  لذا حضرت امام نصیحت به روحانیون نموده‌اند که،  قدرت دانشگاهى و طبقه جوان را حفظ نمایند.  و در راستای این امر امام(ره) به بعضی نکات اشاره نموده‌اند.
یکی از مسئولیت های مهم امام جماعت، تبلیغ دین است که، اگر به نحوی شایسته انجام شود باعث پیشرفت اسلام و جامعه می‌شود. ولی اگر به روش تبلیغ دین توجه و برای آن مطالعه کافی انجام نشود باعث انحراف جوانان و جامعه می‌شود. حضرت امام خمینی(ره) درباره روش تبلیغ دین در بیانات خود می‌فرمایند: «شما هر چه مى‏توانید جوانان را به مسجد دعوت کنید. جریان دین اسلام را به آنها تلقین نمایید. مسجد مرکز تبلیغ است... مگر تبلیغ عوض مى‏شود؟ تا حال هر نحوه به مردم تبلیغ مى‏کردید همان نحوه تبلیغ نمایید. واقعیت را باید به مردم رسانید. شخص تبلیغ‏کننده، ترس و واهمه نباید داشته باشد.» 
 واقعیت این است که امام جماعت در مسجد با اعمال و کردار خویش بیشتر به تربیت جوانان می‌پردازند تا با گفتار و نصیحت‌هایشان. پس یکی از راه‌های سالم‌سازی جوانان، توجه امام جماعت به خود و اصلاح خویش و تربیت نفس خویش است. در همین باب امام خمینی می‌فرماید: «اول کار این است که ما خودمان را تهذیب کنیم؛ به طورى که ما وقتى که اسم خودمان را «روحانى» گذاشتیم؛ الهى باشیم، روحانى باشیم.» 
امام جماعت باید خود را به عنوان همدم، راهگشا و دوست و مشکل گشای نمازگزاران و مخصوصآً جوانان بیبیند نه خدای نکرده خود را سرور و ولی نعمت مردم بداند. در همین رابطه ایشان در جمع روحانیون تبریز می‌فرمایند: «شما روحانى هستید، روحانى باید خدمتگزار ارواح مردم باشد؛ قلوب مردم را حفظ بکند. شماها مأمورید که قلبهاى مردم را حفظ بکنید.» 
در زمینه سیاسی استقامت و هدایت هر مسجد و اهل مسجد به خصوص جوانان بستگی به امام جماعت آن دارد، چرا که گاه عدم شایستگی او، موجب انحراف و دوری جماعتی از مسلمین از مسیر حق می‌شود. «الآن استقامت ملت با شما روحانیون است؛ یعنى خطابِ فَاسْتَقِمْ کَمَا أُمِرْتَ. یک نهضت حاصل شده، استقامت لازم دارد. یک جمهورى اسلامى تحقق پیدا کرده، استقامت در مقابل او لازم است، باید نگهش دارید؛ و همه اشخاصى که با شما هستند هم به عهده شماست که استقامتشان را حفظ کنید. اهل مسجدید، اهل مسجد را. امام جماعتید، اهل مسجد را باید استقامتشان را حفظ کنید.» 
از مسائل دیگری که از نظر امام برای رونق مساجد لازم است، عدم اختلاف و نزاع میان روحانیون است. زیرا ممکن است موجب این بشود که مردم از روحانیت قدرى سرخورده بشوند و جوانان تحت تاثیر قرار گیرند.  
برای جذب جوانان به مساجد باید روحانیت وجهه‌ی خوبی از اسلام به آنها نشان دهند. لذا آبروی اسلام در گرو آبروی روحانیت است. ایشان در سخنرانی مسجد فیضیه قم درسال 58 می‌فرمایند: «من به آقایان روحانیین هم کراراً گفته‏ام، حالا هم عرض مى‏کنم که اولاً مسئولیت شما زیاد است، مسئولیت بزرگى به عهده شماست. این ملت که همه دارند مى‏گویند نایب الامام و نایب پیغمبر اگر خداى نخواسته از شما یک انحرافى ببینند؛ این روحانیت را مى‏شکنند. روحانیت اگر شکسته بشود، اسلام شکسته شده است. روحانیت، اسلام را نگه داشته؛ اگر این شکسته بشود، اسلام شکسته مى‏شود.» 
به طور خلاصه می‌توان گفت از نظر امام خمینی برای جذب جوانان به مسجد، امام جماعت باید مهذب بوده و واقعا روحانی و الهی باشد. باید در حفظ جوانان به وسیله ی تبلیغ بکوشد، مسیر حق را به آنها نشان دهد و آنها را از خود دور ننماید. امامان جماعت باید از نزاع و اختلاف دور باشند، تا مردم از روحانیت و جمهوری اسلامی ناامید نشوند. ایشان باید متوجه باشند که، مسئولیت بزرگی بر عهده دارند و آبروی اسلام در دست روحانیت است. و در نهایت بایستی خود را خدمتگزار ارواح و قلوب مردم بدانند. 
 
آسیب شناسی حضور جوانان در مسجد

محمدحسین شفیعی - صدیقه چوپان¬وفا

جوانان به عنوان آینده‌سازان جامعه اسلامی از بزرگ‌ترین سرمایه‌های این کشور به شمار می‌روند و تلاش در جهت توسعه آگاهی‌های دینی آنان از اهمیت به‌سزایی برخوردار است. اگر میزان معرفت جوانان به آموزه‌های دینی و زلال معارف دین از رشد و نمو مطلوبی بهره‌مند باشد، شخصیت دینی آنان به گونه‌ای شایسته شکل خواهد گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تاثیر به‌سزایی در آن جامعه پدید خواهند آورد، اما اگر خدای ناکرده از تربیت لازم برخوردار نباشند زمینه اصلاح جامعه فراهم نخواهد شد. یکی از مکان‌هایی که می‌تواند شخصیت جوان را مطابق آموزه‌های دینی بارور سازد و روح خداجویی و عدالت‌خواهی را در اعماق وجود آنان ریشه‌دار سازد مسجد می‌باشد، که کانون انسان‌سازی است. پس لازم است راهکارهای جذب جوانان  و آسیب‌شناسی حضور آن‌ها در مساجد شناسایی شود و مورد اهتمام قرار گیرد تا رفته رفته زمینه‌های حضور فعال‌تر جوانان در مساجد فراهم شود. 
آنچه در مسیر جذب جوانان به مساجد بیش از هر چیز دیگر حائز اهمیت می‌باشد شناخت روحیات جوانان و سنجش نیاز‌های آنان است. برنامه‌ریزان فرهنگی مخصوصاً در حوزه فرهنگ دینی باید به تناسب شرایط محلی هر استان روحیات جوانان را مورد مطالعه قرار داده و با اعزام کارشناسان، نیازهای آنان را در حوزه فرهنگ دینی مورد عنایت جدی قرار دهند. انتظارات آنان را به منظور مشارکت در فعالیت‌های فرهنگی مساجد با جدیت هرچه تمام‌تر دنبال کنند. از آنان بخواهند در‌باره  مسجد هر چه می‌دانند عنوان کنند و علت حضور یا عدم حضورشان در مساجد را بازگو کنند. در این صورت بسیاری از واقعیت‌ها که در ذهن آنها نقش بسته است آشکار خواهد شد و با این تمهیدات و مقدمه‌چینی‌ها می‌توان اقدام‌های بعدی را پیگیری کرد‌.
مهم‏ترین عوامل ایجاد پیوند میان مسجد و جوان عبارتند از: ارتباط عاطفى بین خانه و مسجد، ارتباط عاطفى بین مدرسه و مسجد، ارتباط عاطفى بین مسجد و جوان که برای ایجاد این پیوند‌ها نیازمند همدلی با جوانان هستیم. جوان به حکم جوان بودن در معرض خطا و لغزش است. پس بر ماست که با شیوه‌های برخورد درست از لغزش آن‌ها جلوگیری کنیم و با درک ذهن و ضمیر جوان راه درست را به او نشان دهیم، همدلی کردن با نصیحت کردن متفاوت است. در اداره مساجد از نیروهای جوان استفاده کنیم و راه‌های پیشرفت جوانان را فراهم نماییم. مگر نه این که در دوران انقلاب و هشت سال دفاع مقدس از نیروی جوان استفاده  بهینه گردید و جوانان با حضور فعال  در مساجد در کنار روحانیون، به دفاع از میهن و کیان خویش برخاستند. در این رابطه لازم است تحولى در سیستم مدیریتى مساجد به وقوع پیوندد و فرهنگ جوان گرایى در اداره مساجد نهادینه گردد و جوانان در کنار سالمندان در هیئت امناى مساجد راه یابند. علاوه بر این لازم است تا محیط فیزیکی مسجد را نیز متناسب با روحیات جوانان قرار دهیم تا جوان بتواند حرف دل خویش را در مسجد بیان کند. باید میان گفتار و عمل ما تناقض وجود نداشته باشد.
در مقاله‌ای که چکیده آن را پیش روی داریم ابتدا به ارتباطات عاطفی جوان باخانه، مسجد،مدرسه توجه شده سپس در ادامه، شیوه‌ی درست همدلی با جوان بیان شده است و بهبود روش‌های پیام‌رسانى دینی وعمل گرایی، رفع نیازهای فکری و معنوی از دیگر مسائل مطرح شده در این مقاله می‌باشد که امیدواریم توانسته باشیم گامی مؤثر در جهت تعلیم و تربیت نسل نوجوان و جوان برداشته باشیم. 
و من ا...التوفیق

 
 
تأثیر ادبیات در جذب جوانان به نماز
محمدحسین وحدانی

در نمــازم خـم ابـروی تو با یاد آمد
حالتی رفت که محراب به فریاد آمد. (حافظ)
در روزگار معاصر، بن بست‌های جدیدی پیش روی انسان گشوده شده است؛ بن بست‌هایی که انتهای آن، دیوارهای سر به فلک کشیده‌ی بی‌هویّتی، تنهایی و پوچ‌گرایی است و در افق‌های آن، خورشیدهای یخ زده طلوع می‌کند!
تنها چیزی که انسان و به طور خاص، جوانان را از این بحران نجات می‌دهد، روی آوردن به خویشتنِ گمشده‌ی خویش است، معرفت و شناخت معبودی که عشق و محبّت او نه تنها انسان را از بن بست‌های عالم مُلک نجات می‌دهد، بلکه پر و بالی به او می‌دهد که اوج حریم ملکوت را در نوردد و پس از فنای در دوست، باقیِ به او شود.
نماز، برترین و زیباترین وسیله‌ای است که وقتی رنگ و بوی معرفت و عشق گرفت، انسان را از گناه بازی دارد، یاد خدا را در دل او جاری می‌کند، مدیریّت زمان را در دست او قرار می‌دهد، او را در برابر شبیخون های فرهنگی، عقیدتی و... نفوذ ناپذیر می‌کند و در نهایت او را به آرامش قلبی و کمال می‌رساند.
یکی از مهم ترین کوتاهی‌ها در جذب جوانان به مسجد و نماز، عدم استفاده از زبان تأثیرگذار هنر است. 
جوان امروز نیازمند تلنگری هنری است تا اورا به فطرت پاک خود بازگرداند؛ شوق اورا برانگیزاند تا در نماز، دست نیاز به سوی معشوقی دراز کند که پایا و مانا است، نه آنچه در بمباران‌های فرهنگی- سیاسی از سوی کشورهای غربی، به عنوان ارزش و هدف زندگی به او عرضه می‌شود.           
بسیاری از این تلنگرها و جلوه‌های شوق بر انگیز نماز، در آیینه ی ادبیات غنی فارسی موج می‌زند. شاعران، عارفان و اندیشمندان بزرگی چون: حافظ، مولوی، عطّار، شیخ بهایی، سعدی، سهراب سپهری و...، هر یک فراخور حال خویش، پس از رسیدن به معرفت الهی، تصویرهای شیرینی از نماز، به زبان شعر نقّاشی کرده اند. این تصویر‌ها که بیشتر آن بر گرفته از آیات قرآن کریم و احادیث امامان بزرگوار ما است، می‌تواند برانگیزاننده‌ی شوق وصال در دل‌های مشتاق و پریشان انسان‌ها، بخصوص جوانان باشد. 
نگارنده نیز در این نوشتار کوتاه، فراخور حال خویش به این موضوع پرداخته و از سی¬ویک منبع معتبر بهره جسته است.   
 کلید واژه¬ها: مسجد، نماز، جوانان، ادبیات.
 
 
نقش مسجد در جذب جوانان و استحکام پیوند خانه و مدرسه
محمدرضا نگارستانی - خاتون گرگانی¬نژاد
بهترین جا برای تحقق تربیت دینی و اسلامی فرزندان ما مسجد است، زیرا مسجد مکان انسان سازی است. لذا از مهم‌ترین کارکردهای مسجد ایجاد حیات معنوی و همبستگی اجتماعی است. یکی از مشکلاتی که نظام تعلیم و تربیت ما با آن مواجه است نبودن رابطه‌ی مناسب و مستحکم بین خانه و مدرسه است. توجه به الگوپذیری دانش آموزان عامل مهمی است که باید اثرات آن را در خانه و مدرسه جستجو کرد. مسجد می-تواند بین خانه و مدرسه پلی برقرارسازد که الگوهای این دو در مسجد گرد هم آمده به خوبی نسل جوان ما را که دارای روحیه‌ی لطیف و ضربه‌پذیر هستند را به خوبی هدایت کند. حال اینجاست که مسجد می‌تواند به عنوان یک مکان مذهبی جایگاهی باشد که معلمین، بچه‌ها را دراین مکان به مسائل دینی علاقمند سازد. البته همه‌ی مدارس در کنار مساجد قرار ندارند. اینجاست که نمازخانه‌ی مدرسه می¬تواند حکم مسجدی زیبا را در ذهن بچه‌ها تداعی کند. همکاری والدین و معلمین در زمانیکه شیوه‌های تدریس پیشرفته شده، افزایش یافته، چه خوب است این همکاری تنها در زمینه‌ی درسی و آموزشی نباشد. بلکه تربیت دینی و مذهبی نیز سرلوحه‌ی کار باشد. امروزه همان اندازه که رابطه‌ی خانه با مسجد ضرورت دارد مدرسه هم به مسجد نیاز دارد.
مهمترین نتایجی که از پیوند بین خانه، مدرسه و مسجد عاید می‌شود عبارتند از: پیوند میان خانه، مدرسه و مسجد، مقطعی و منحصر به شرایط و زمان خاص نیست بلکه کاری است مستمر مداوم و جاودانه: برای تحکیم رابطه‌ی سه‌گانه نیازمند برنامه‌ای دقیق، سنجیده هستیم چراکه شرایط زمانی و مکانی دائماً در حال تغییر و تحول است و هر زمان و مکانی مقتضیات خاص خود را به همراه دارد. دشمن در کمین جوانان و ارزش‌های دینی آنهاست و سعی در نابودی آنان دارد: پیوند دادن مسجد با مدرسه چون در یک حرکت اجتماعی و گروهی انجام می‌گیرد کار عمیق و پیچیده‌ای است لذا تنها با چندبار بردن دانش آموزان به مسجد و حضور فیزیکی نمی‌توان به نتیجه‌ی مطلوب و رضایت بخش دست پیدا کرد. 
موانع جذب جوانان به مسجد 1-دوستان ناباب و معاشران ناصالح 2-آلوده بودن جوّ عمومى حاکم بر جامعه و محیط ناامن فکرى و فرهنگى براى جوانان 3-کم رنگ شدن تدریجى معنویت در جامعه4- کم رویی وخجالتی بودن 5-عدم حضور والدین در مساجد 6- الگوگیری جوانان از بعضی از هم سن و سالان خود که از رفتن به مکان‌های مذهبی خودداری می‌کنند. 7-نداشتن پوشش درست و فقر اقتصادی 8-ترس و اضطراب 9-حضور کم رنگ معلمین و مربیان مدارس در مساجد10-افراط و تفریط والدین و مربیان دررابطه با نماز‍. 11-به کاربردن زورواجبار برای خواندن نماز12-عدم استفاده و به کارگیری شیوه‌های مناسب جذب جوانان به نماز.13-توجه بیش از اندازه به بعضی از بچه‌ها و عدم توجه به بعضی دیگر. 14-کمبود نمازخانه و محیط‌های مناسب جهت برپایی15-عدم استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های روزجهت علاقه‌مند کردن دانش آموزان به نماز .
راه کارهای برای جذب جوانان به مسجد:1-شناخت صحیح و دقیق یا نگرش سیستمی به جوان2-شناخت موانع و عوامل دفع؛ پیش‌بینی و پیش‌گیری 3-شناخت ابزارها و عوامل جذب؛ استفاده صحیح ازامکانات. 4- نگرش سازی و باز مهندسی ذهن؛ نگرش‌های خرد و جزئی5-تعریف وتبیین راهبردهای ضروری؛ تعیین اهداف و چشم انداز 6- تعیین روش و برنامه‌ریزی و تبیین دستور کارها 7 - استفاده از فناوری‌های به روز شده برای آموزش و جذب جوانان به نماز.8- حضور یافتن والدین و اهمیت دادن آنها به نماز.9- توجه به همه‌ی دانش آموزان به صورت یکسان و واگذاری مسئولیت¬های مذهبی مناسب به آنها.10 تشویق و به کار بردن شیوه‌های تشویقی مناسب جهت علاقه‌مند کردن دانش آموزان به نماز.11-آموزش مهارت‌های زندگی به جوانان و شکوفا ساختن استعدادهای آنها و بالابردن روحیه‌ی اعتماد به نفس،12-توجه بیشتر به موضوعات پرورشی،13- پرهیز از روش‌های افراطی و پرهیز از بی‌تفاوتی به نماز،4- ساخت و نمایش فیلم‌های آموزشی در رابطه با نماز.14- برگزاری نماز جماعت در مدارس به صورت اختیاری و نه اجباری و به کاربردن روش‌های تشویقی 15-برگزاری زنگ نماز در مساجد محله.6 -  حضور دبیران مدرسه در صفوف نماز جماعت بچه‌ها.17- توجه بیشتر به برگزاری مراسم جشن تکلیف، طوری که شیرینی این روز برای همیشه در ذهن بچه‌ها بماند. 18-ارتباط تنگاتنگ بین مدرسه، مسجد و خانواده‌ها که در این ارتباط بچه‌ها مربیان و روحانیون مساجد به عنوان ارکان اصلی آموزش و پرورش مسائل دینی و مذهبی شرکت نمایند.
نتیجه‌گیری: اگر بچه‌های ما مذهبی باشد ولی در خانواده بی‌مذهب و بی‌اعتنا به مسائل مذهبی مسلماً بچه‌ها دچار دوگانگی شخصیت می‌شوند. همانگونه که اگر علم آموخته شده در مدارس همراه با اخلاق و تربیت مذهبی نباشد هم گاهی سر به ناکجاآباد می‌زند. فایده‌ای که ندارد هیچ بلکه زیان‌های بی‌شمار نیز به بار می‌آورد. از مسجد نیز نمی‌توان توقع داشت که فقط با صرف آموزش مسائل دینی، فرزندان ما را به خوبی تربیت نماید. بلکه با ارتباط صحیح و سازنده بین خانه، مدرسه و مسجد است که می‌توان فرزندانی با خدا، نماز خوان و اندیشمند داشت. لذا باید سعی نماییم که مشکلات و موانعی که مانع بر قراری این ارتباط می‌باشند را شناسایی و در برطرف کردن آنها اقدام نماییم. آنوقت است که همگان مسجد و نماز را راه سعادت خود می‌داند. باید نگرشمان به فرزندانمان  نگرشی مثبت و سیستماتیک باشد. باید روحیات آنها را شناخت. و با احترام گذاشتن به عقاید ونظرات آنها سعی در تربیت صحیح آنها نمود. آموزش مسائل دینی را از خانه شروع کرد، در مدرسه تداوم بخشید و در مسجد نیز آنها را بارور و به نتیجه برسانیم و با دیدی واقع بینانه موانع و مشکلات پیش روی دوست شدن بچه‌هایمان به مسجد و مذهب را شناسایی کرد و به صورت علمی به دنبال راه چاره باشیم. افراط و تفریط را کنار بگذاریم، اجبار و سلطه را، جایگزین اختیار و تعقل کنیم. ابتدا خود عمل کننده‌ی مسائل دینی و مذهبی باشیم سپس فرزندانمان را به سوی نماز، دین و مذهب فرا خوانیم. 
 
 
نقش نهادهای فرهنگی در جذب جوانان به مسجد

محمدعلی جعفرپور - گلتاج جلالی قره¬تپه

عقل و وجدان آدمی بر لزوم سپاسگزاری از کسی که خیری به انسان رسانده و یا نعمتی به او داده است تاکید دارد. بنابراین شکرگزاری از خداوند بخشنده نعمتها از اوجب واجبات برای انسانها و مخصوصا معتقدان به مکاتب آسمانی است. و نماز عالیترین و زیباترین و رساترین سپاسها از پروردگار متعال است. 
در حدیث جالب و هشدار دهنده‌ای که از امام سجاد(ع) نقل شده، آمده است که مبغوض‌ترین مردم نزد خداوند کسی است که به اعمال و رفتار امام و پیشوا و رهبر و اسوه خود اقتدا نکند. 
اینها همه گویای نقش پر اثر و با اهمیت سرمشق‌گیری از الگوها و اسوه‌ها در زندگی بشر است. 
ما نیز می‌توانیم به عنوان بهترین راه جذب مردم و مخصوصاً جوانان و نوجوانان به سوی نماز از بیان لطافتها و ظرافتهایی که از نمازهای پیغمبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) و اصحاب و الاتبارشان رضوان الله علیهم و علمای بزرگوار علیهم الرحمه بهره زیاد و موثری ببریم. 
آنگونه که ما تحقیق کرده‌ایم و تجربه عملی نیز داریم، یکی از موانع جذب جوانان به سوی نماز و نیز مساجد و نمازهای جماعت، ملال آور بودن بعضی از جماعات و طولانی بودن آنهاست. در حالی که هر مقدار نماز جماعتی مختصرتر و کوتاهتر بجا آورده شود، جاذبه بیشتری برای همه مردم و مخصوصا جوانها دارد. 
و ما بکم من نعمه فمن الله. یعنی آنچه از خیر و خوبی و نعمت به شما رسیده همه از ناحیه خداوند است. از سوی دیگر علاوه بر آنکه خداوند متعال در قرآن مجید یکی از عوامل ازدیاد نعمتها را شکرگزاری و سپاس از آنها دانسته و کفران و ناسپاسی نعمتها موجب سلب و یا کم اثر و بی‌برکت بودن آنها معرفی کرده و می‌فرماید: لئن شکرتم لازیدنکم و لئن کفرتم ان عذابی لشدید. 
جوانها چون کمتر به مادیات و ظواهر طبیعی آلوده شده اند بسیار زودتر از دیگران می‌توانند به سالم‌سازی فطرت خویش بپردازند. پس باید به هر وسیله ممکن سعی شود تا مومنان و مخصوصا جوانان جامعه ابتدا به سوی معنویات سوق داده شوند و اشتیاق به معنویات در آنها زنده شود آنگاه با ذکر آثار و فواید معنوی نماز آنان را به سوی این عبادت بی‌نظیر معنوی مشتاق و علاقه‌مند نمود. 
راههای سوق دادن به معنویات عبارت است از: 
بیان حقایق و بواطن عالم وجود، تبیین فطرت پاک خواجوی انسان، اشاره به اذتهای معنوی و نتایج آن 
بالاخره بیان آثار معنوی نماز مانند اینکه: نماز موجب روشنی چشم رسول خدا صلی الله علیه و آله بود. نماز انسان را به خدا نزدیک می‌کند. نمازبهترین عبادت است. نماز ستون استواری ایمان است. نماز باعث دوری انسان از فحشا و منکر و گناه و نافرمانی خداوند است. نماز کفاره گناهان گذشته است و اینکه خشوع در نماز دارای آثار ارزشمندی می‌باشد.... این امر به عنوان یکی از اصول مهم تربیتی مورد توجه خاص تمامی ادیان و مذاهب و مکاتب مطرح است. 
یکی از طرق موثر در جذب جوانان و نوجوانان به نماز تهیه و پخش فیلمها و سریال و نمایشنامه های جالب پربار و جذاب است. مثلا می‌توان یک سری میان پرده های کوتاه و جالب درباره نماز و آداب و احکام آن از روی داستانهای موجود تاریخی و یا داستانهای ابداعی تهیه نمود و در ساعات حساس و پر بیننده پخش کرد اگر چه دارای هزینه بسیار باشد و سرمایه گذاری لازم داشته باشد. 
مناسب است ستاد طرح اقامه نماز با همکاری وزارت آموزش و پرورش و سازمان تبلیغات اسلامی در ایام تعطیلی مدارس بع تشکیل اردوهای نماز توجه خاصی مبذول دارد تا ضمن فراهم آوردن وسائل و امکانات تفریحی برای نوجوانان و جوانان به عناوین مختلف انگیزه و علاقه به نماز را در آنان ایجاد نماید. طرح و انجام مسابقات در مورد نماز بسیار مفید و پرتاثیر خواهد بود. 
از طریق مطبوعات، صدا و سیما، نشر کتاب و... باعث می‌گردد که فضای عمومی جامعه، نماز را به عنوان یک اصل همیشگی و پایدار بخشی از فرهنگ عمومی مطرح نماید. در صورتی که طرحهای مربوط به آموزش فلسفه نماز با مشارکت مستقیم نوجوانان انجام پذیرد، اطمینان بیشتری از نتایج حاصل می‌گردد. 
پدر و مادر به عنوان اولین الگوهای کودک علاوه بر آموزش عملی نماز او را با فلسفه نماز آشنا می‌سازد. مدرسه را به دلیل دارا بودن فضای مطلوب برای آموزش مفاهیم می‌توان بهترین مکان برای تعلیم فلسفه نماز دانست. به دلیل گذران بیشترین زمان دوره نوجوانی در مدرسه ضرورت بیشتری در برنامه‌ریزی و آموزش فلسفه نماز احساس می‌گردد. از آنجا که تعلیم فلسفه نماز را نمی‌توان وظیفه عده و یا مجموعه خاصی دانست به نظر می‌رسد هریک از عوامل موثر در تربیت نوجوانان اعم از خانه، مدرسه و یا محیط‌های مذهبی (مانند مساجد) می‌تواند تا حدی به آموزش فلسفه نماز بپردازد.

 
 
آسیب شناسی فرهنگی مساجد
محمدمهدی رادمند

شناخت آسیب‌های فرهنگی مساجد می‌تواند مانع از سرد شدن روابط جوانان با مساجد و نهایتاً عامل رشد فرهنگ دینی در جامعه بویژه جوانان باشد. این آسیب شناسی به عنوان یکی از ابزارهای مهم در «جنگ نرم» که دل مشغولی بزرگان قوم را فراهم کرده است می‌تواند در خدمت برنامه‌ریزان فرهنگی کشور قرار گیرد. 
آسیب اول) سیاست‌زدگی مساجد: به تعبیر امام راحل مساجد سنگرند، سنگرها در هیچ کجای دنیا دارای رنگ و بوی سیاسی نیستند. در جنگ‌های سخت هم زمانی که سنگرهای سیاسی شدند قدمهای ابتدایی شکست آن لشکر برداشته شده است. اگر مساجد و تریبون‌های مساجد در اختیار یک طیف سیاسی (اعم از حاکم یا غیر حاکم) قرار گیرد موجبات جدایی جوانان از مساجد فراهم شده است. 
آسیب دوم) پیرگرائی مساجد: احترام پیشکسوتان امری ضروری است اما انحصار مساجد در چنبره پیران دو مشکل اساسی را به وجود می‌آورد. اولاً از رشد افکار جدید و بقای آنها جلوگیری می‌کند. ثانیاً مانع از حضور جوانان در عرصه‌های تصمیم‌گیری و فعالیت‌های اساسی جامعه می‌شود. مثلث اداره مساجد در حال حاضر پیرگرا شده‌اند. 
                         هیئت امنا 
   
              امام جماعت     نمازگذاران

این پیرگرایی از لحاظ علم مدیریت، سازمان در تله بنیانگذاران افتاده و موجبات اضمحلال زودرس این پایگاههای مهم فرهنگی را فراهم می‌آورد. 
آسیب سوم) مسئولیت زندگی ائمه جماعات: اشتغال امام جماعت به امور قضاوت و سیاست و مدیریت مانع از حضور فعال او در امور اداره مساجد شده و نهایتاً با دسترسی کمتر جوانان به آنها دیوار بلند جدایی رهبران دینی از مردم که همواره مورد تذکر و هشدار ائمه اطهار و زعمای قوم بوده است را روز به روز بلندتر و این خطر را عمیق تر می‌سازد. 
آسیب چهارم) ماتم زدگی مساجد: گرایش عمومی مساجد در حال حاضر به محافل سوگواری و مراکز برگزاری ماتم سراها می‌باشد. این آسیب موجبات روانی فراری دادن جوانان که ذاتاً به شادی و شور و شوق گرایش دارند از مساجد را فراهم می‌سازد. در زمان پیامبر اکرم(ص) کلیه جشن‌ها و شادی‌ها در مساجد بود و در حال حاضر این فرایند دقیقاً به کس عمل می‌کند که بسیار خطرناک است. 
آسیب پنجم) بی‌برنامه‌گی مساجد: مساجد فقط محل اقامه نماز و مجالس عزاداری نیستند. مدرن‌ترین مساجد گاه برنامه احکام و قرائت قرآنی دارند. این مشکل باعث شده است که مساجد در طول شبانه روز حداکثر دو ساعت فعال باشند. این خطر موجبات گرایش جوانان به محافل غیردینی را فراهم آورده است. 
آسیب ششم) فقر تجهیزات مساجد: مساجد جز مهر و تسبیح و رحل و چند قرآن ومفاتیح تجهیزات دیگری برای جلسات و حتی آموزش جوانان ندارند. در عصر آموزشهای الکترونیک و تحول اساسی در حوزه‌های آموزش این فقر تجهیزاتی آسیب بزرگی برای مساجد قلمداد می‌گردد. 
آسیب هفتم) ترتیب جمعیتی مساجد: مساجد غیر از حوزه سنی که در تسخیر پیران قرار گرفته از لحاظ بافت جمعیتی هم در تسخیر فقرا و گاه بازاریان مرفه قرار دارد. حوزه اجتماعی تحصیل کرده‌ها در مساجد بسیار کم رنگ است. این نقصان ترکیب جمعیتی مساجد نوعی دلزدگی و جوان گریزی را در جامعه از مساجد فراهم آورده است. 
آسیب هشتم) آذین بندی مساجد: هر چند قرآن مجید به خذوا زینتکم عند کل مسجد تاکید دارد اما مساجد که می‌تواند کانون هنرنمایی‌ها و محل تبلور زیبایی‌های جامعه از هر حیث باشند از این لحاظ رنج می‌برند. کف پوشی موکت، دیوارهای ساده، معماری‌های غیر جذاب و بی‌توجهی به نوپردازی و آذین بندی مساجد برای جوانانی که به دنبال شور و هیجان و تنوع هستند آسیب جدی قلمداد می‌شود. 
آسیب نهم) تعطیلی مساجد: کمتر از ده درصد ساعات شبانه روز مساجد باز هستند و این هر چند از لحاظ شرعی فعلی حرام است از لحاظ اجتماعی هم باعث فراری دادن جوانان از کادرهای تعلیم و تربیت دینی آنها می‌شود. 
آسیب دهم) جوان فراموشی: مساجد کمترین دغدغه‌ای که دارند جوانان هستند. در واقع مساجد به آسیب جوان فراموشی مبتلا شده‌اند. 
- در امامت جماعت جوانان اولویت آخر را دارند. 
- در صفهای جماعت جوانان باید در آخرین ردیف‌ها بنشینند. 
- در سخنرانی‌ها جوانان فقط باید شنونده باشند. 
- در موضوعات مورد علاقه جوانان (ازدواج، دوستی، هنر، ورزش، گردش) این مباحث نوعی قباحت طرح شدن در مساجد را دارند!
- در اعتبارات و بودجه‌ها رقمی تحت عنوان برنامه‌های جذب جوانان اغلب وجود ندارد. 
- در اداره امور مساجد جوانان بی تجربه و خام اندیش قلمداد می‌شوند. 
با این جوان گریزی مساجد آیا امیدی برای جذب جوانان به مساجد وجود دارد؟! 
 
 
چگونگی جذب جوانان به نماز و مسجد
محمود فتح¬آبادی

پرسشی که زمینه ساز این مقاله شده این است که؛ چگونه می‌توان جوانان را به مسجد ونماز جذب کرد؟ نگارنده جهت پاسخ به این سؤال ابتدا برآن شده است تا به منظور ایجاد انگیزه، اهمیت مسجد و نماز و دوران جوانی و نیز ارتباط جوانان با مسجد و نماز را بررسی نماید تا پاسخ به سؤال مطرح شده ضروری به نظر آید، پس با این وجود این مقاله جستاری خواهد بود در رابطه با پاسخ به این سؤالات: 
راههای جذب جوانان به نماز و مسجد کدامند؟ اهمیت مسجد و نماز چیست؟ دوران جوانی از چه جایگاهی برخوردار بوده و ضرورت توجه ویژه به جوانان در جذب به مسجد ونماز کدام است؟
مسأله‌ی دیگری که بررسی آن بخش دیگری از مقاله را به خود اختصاص داده است، موانع حضور جوانان در مسجد است. نگارنده در رابطه با اهمیت مسجد و نماز، مسجد را به عنوان یک پایگاه فرهنگی، اجتماعی و تربیتی معرفی نموده که در تربیت اسلامی جوانان و مصونیت ایشان از گزند حوادث مؤثر است، مسجد با ایجادآرامش و پیوند میان مؤمنان با نخبگان و صالحان جامعه بستری مناسب برای پرورش وتربیت روحی و اجتماعی فراهم می‌کند، مسجد با فراخوان پیوسته مسلمانان به جمع، روح جمع گرایی، انعطاف و نظم‌پذیری را در آنان تقویت می‌نماید، مسجد معمولاً جایگاه طرح مشکلات و مباحث اجتماعی است و به طور طبیعی با حضور در چنین مکانی روح تعهد و دردمندی در افراد ایجاد می‌شود و اهمیت نماز تا بدین جاست که خداوند متعال بلافاصله بعد از ایمان آوردن مؤمنین ایشان را به نماز سفارش نموده است «الذین یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلوه و...» و دین مبین اسلام بدون نماز معنا و مفهوم ندارد و نیز اهمیت نماز را تأثیرات گوناگون آن در ابعاد فردی،اجتماعی، روحی، روانی و...و از منظرقرآن واحادیث معرفی کرده است. اینکه دوران جوانی از چه جایگاهی برخوردار است؟ باید گفت؛ ایام جوانی از پربارترین و نیرومندترین دوران زندگی است که می‌تواند انسان را به موفقیت‌های عظیم برساند و نیز یاران جوان هستند که می‌توانند حامی اسلام و دین خدا باشند، جوانان به عنوان برناترین و عظیم‌ترین اقشار جامعه می‌توانند جامعه را به سعادت یا زوال سوق دهند و همچنین در بیان ضرورت جذب جوانان به مسجد و نماز باید گفت در دنیای امروز که امواج تهاجمات به سمت و سوی جوامع اسلامی است و با این همه دغدغه و نگرانی‌هایی که در مورد نسل جوان احساس می‌شود، تنها راه مصونیت قشر جوان، پناه دادن ایشان در سایه اعتقادات، مذهب و دین خواهد بود. آنچه برضرورت جذب جوانان به نماز و مسجد درعصر حاضر می‌افزاید، این موارد است:
1-توسعه وگسترش روز افزون جرایم 2- توسعه خطر انحراف و اعتیاد 3- توسعه تبلیغات دشمن در عرصه‌های جهانی برای فاسد کردن نسل جوان 4- وجود دوراهی وشک و تردید در زمینه مذهب 5- نیاز نسل جوان به پناهگاهی امن و مطمئن که در تنگناها و تصادمات روانی، عاطفی وحتی اجتماعی بدان تمسک جوید و... 
راقمِ سطور مهمترین موانع حضور جوانان در مسجد راچنین ذکر کرده است:
1- بحران هویت 2- تهاجم فرهنگی 3- روحیات و خواسته‌های جوانان و مسجد 4- ناهنجاریها 5- دین‌گریزی.
و نیز در پاسخ به سؤال اصلی مقاله یعنی؛ راه‌های جذب جوانان به نماز و مسجد؟ عوامل اصلی جذب را در پنج دسته کلی، یعنی؛1- عوامل انسانی، شامل: خانواده و دوستان، امام جماعت، هیأت امنا، خادمین مساجد و نماز گزاران 2- امکانات و فعالیت‌ها 3- طرح و برنامه‌ها، از جمله: ارتقای هویت دینی جوانان، پیوند مسجد با زندگی جوانان، ارائه الگوهای موفق نمازگزار به جوانان و...4- رسانه‌های جمعی از جمله رادیو و تلویزیون 5- آموزش و پرورش، بررسی نموده است که هرکدام از این موارد می‌تواند عامل مهمی باشد درجذب جوانان به نماز و مسجد. پس می‌توان گفت هدف از تدوین این مقاله پاسخ به سؤالات مطرح شده و ارائه راهکارهایی جهت جذب جوانان به نماز و مسجد می‌باشد و در رابطه با روش تدوین مقاله نیز گفتنی است که از روش مستند و مطالعه‌ی کتابخانه‌ای و بررسی تحقیقات انجام شده در این زمینه استفاده شده است.

واژگان کلیدی:
نماز، مسجد، جوان، جذب، عوامل انسانی، امکانات و فعالیت‌ها، طرح و برنامه، رسانه، آموزش وپرورش.

 
 
راهکارهایی مؤثردر جذب جوانان به مسجد

مریم قاسمیان دازمیری - اسماعیل غضنفری

دین به عنوان سرمایه غیرمادی مقوله‌ای جداناپذیر از فرهنگ هر حامعه است و جوانان به عنوان انتقال دهندگان فرهنگ، مهمترین سرمایه یک کشور محسوب می‌شوند. به همین دلیل تلاش جهت توسعه آگاهی‌های دینی آنان از اهمیت به سزایی برخوردار است. اگر میزان معرفت جوانان به معارف و آموزه‌های دینی از رشد مطلوبی بهره‌مند باشد شخصیت دینی آنان به گونه‌ای شایسته شکل خواهد گرفت و هنگام ورود به جامعه اسلامی تأثیر به سزایی در آن جامعه پدید خواهند آورد. 
جوان در پی دست یافتن به بینشی پویا، متحول و جدید نسبت به زندگی بوده و برای دستیابی به آن هر تلاشی را پذیرا می‌شود، لذا اگر در مسیر زندگی اش با رویکردی اینچنین مواجه شود به طور منطقی آن را می‌پذیرد و درونی می‌سازد. بنابراین نیاز به برنامه ریزی گسترده در زمینه جذب جوانان و هدایت آنان به مساجد شناسایی گردد تا بدین وسیله تهدیدات دشمن بر این قشر آسیب پذیر بی‌اثر گردد. 
در این زمینه والدین نیز باید به تربیت دینی کودکان اهتمام  ورزند تا در نوجوانی و جوانی شاهد گریز آنان از نماز و مسجد نباشیم. مسجد فواید بی شماری دارد که پررنگ نمودن فواید آن بر خانواده‌ها، نوجوانان و جوانان از اهمیت بسزایی برخوردار می‌باشد، از جمله:
اثر مسجد بر زندگی مسلمانان  شامل:  سحرخیزی، ارج نهادن به جمع، تعامل روان و تن، کاهش مشکلات روزانه، ایجاد آرامش خاطر، ایجاد رغبت در غلبه بر رنج‌ها،  بازپروری، شناخت و رشد استعدادها، ایجاد عواطف جمعی، تسهیل در امر مشورت، توجه به تفریحات سالم
نقش مسجد در ارائه‌ی خدمات بهداشت روانی: برنامه‌های مسجد علاوه براینکه منجر به شکل‌گیری ایدئولوژی اسلامی می‌گردد از بروز مشکلات روانی چون تنهایی، افسردگی، خودکشی، انحرافات جنسی، مصرف مواد مخدر، طلاق، تبعیض، قتل و جنایت جلوگیری می‌نماید.  
مسجــد به مثابه عاملی برانگیزاننده در کسب دانش و فهم شرایط محیطی و روانی:  مسجـد می‌‌تواند اثری ژرف بر حیات عقلانی مسلمانان داشته وموجبات رشد فعالیت‌های علمی آنان  (و به ویژه نسل جوان با توجه به مقتضای سنی) را در شاخه‌های متعددی همچون ریاضیات، جبر، تاریخ، جغرافیـا، ادبیـات، شیمی، روان شناسی، پزشکی و... فراهم نماید. آثار دانشمندانی چون ابن سینا، ابن بطوطه، ابن خلدون، غزالی و بسیاری دیکر از علمای اسلامی گواه صادق آنند.
همچنین عواملی در جذب جوانان به مسجد دخیل هستند که از آن جمله بر نقش:
ویژگی های امام جماعت شامل: ثابت بودن، توانایی علمی، نظم، بیان ساده و شیوا، ‌ابتکار و خلاقیت، دوستی با جوانان و نوجوانان، احترام و تواضع، آراستگی ظاهری، توانایی جسمی، دارا بودن دانش لازم، ‌درک موقعیت سنی جوانان، تهیه‌ی امکانات مالی 
مسجد و امکانات آن شامل: فضای مناسب و ظواهر خوب آن، نظافت، وسایل صوتی، گرما‌زا و سرما‌زا، تصمیم‌گیری متمرکز، ایجاد امکانات فرهنگی ورزشی، استفاده از افراد خوش صدا
‌نحوه عملکردهیأت امنای مسجد  شامل: همکاری جدی، ‌تقسیم کار، علاقه به کار، تأمین بودجه، توجیه جوانان و نوجوانان، اهتمام به مسئله‌ی جوانان و نوجوانان، استفاده از تخصص‌های گوناگون
سایر عوامل شامل:  ترجمه و توضیح دعا‌ها و اذکار، آشنا کردن جوانان به فلسفه‌ی اعمال عبادی، اخلاق و رفتار نمازگزاران، جذب از طریق دوستان، انعکاس فعالیت‌ها، رفع مشکلات جوانان و نوجوانان، نحوه برخورد خادمین مساجد 
به علاوه عواملی که موجب کمرنگ شدن اهمیت نماز در نوجوانان و جوانان می‌گردند و همچنین موانعی که از حضور جوانان  در مسجد جلوگیری می‌نماید شناسایی و رفع گردند. در این راستا با آموزش مناسب والدین به وسیله هماهنگی آموزش و پرورش و مساجد می‌توان تأثیر موانع حضور جوانان در مسجد  را کمرنگ نمود، از جمله عناوین آموزش والدین در جلسات عبارتند از: اهمیت نماز و مسئولیت والدین در قبال نماز فرزندان، آموزش شیوه‌های جذب فرزندان به نماز، بیان حقوق فرزندان بر والدین در خصوص تربیت آنها، نقش الگویی والدین در ترغیب فرزندان به نماز، شیوه های تربیت دینی فرزندان، بیان آثار بی‌نمازی و پیامدهای نامطلوب آن، پیش قدم شدن والدین در امور عبادی بخصوص نماز، تحسین و تشویق فرزندان نمازگزار در جلو دیگران، بیان فلسفه، آثار، فواید و اسرار نماز.
واژگان کلیدی: جـذب، راهـکار، ویژگـی، جـوان، مسجــد، موانـع، آمـوزش
 
 
بررسی میزان گرایش جوانان استان مرکزی به نماز جماعت و ارزیابی عوامل مؤثر بر آن
سیدمصطفی الحسینی

با وجود تلاش¬های فراوانی که در برپایی نماز جماعت در مدارس، دانشگاه¬ها و مساجد سراسر کشور با هدف جذب جوانان به نماز جماعت صورت گرفته است، به نظر می‌رسد میزان پایبندی به این فریضه الهی در حد مورد انتظار نیست، امروزه با توجه به اینکه تربیت دینی و نماز یکی از ارکان و مصوبه¬های آموزش و پرورش و دانشگاه¬های کشور است اما متأسفانه احساس می¬شود علاقه به نماز در بین نوجوانان و جوانان کاهش یافته و مساجد و نمازخانه¬ها به نحو مطلوب مورد استفاده جوانان قرار نمی¬گیرد. 
لذا این پژوهش با هدف بررسی میزان شرکت جوانان استان مرکزی در نماز جماعت و شناخت عوامل مؤثر بر گرایش آنان به شرکت در  نماز جماعت، بر روی یک نمونه 4500 نفری از جوانان 15 تا 29 ساله استان که با روشهای نمونه¬گیری تصادفی انتخاب شده¬اند صورت گرفته است. بر این اساس میزان شرکت جوانان در نماز جماعت و عوامل مؤثر بر آن به کمک پرسشنامه محقق ساخته مورد بررسی قرار گرفته است.
نتایج بدست آمده نشان می‌دهد با وجود اینکه حدود 80% جوانان نمازهای یومیه را می¬خوانند ولی درصد کمی در نماز جماعت شرکت می¬کنند بطوری که 74% در طول یک ماه اصلاً در نماز جماعت شرکت نکرده¬اند، و یا فقط یک تا 5 بار شرکت نموده¬اند. در مجموع پسران بیش از دختران در نماز جماعت شرکت می‌کنند، اما دختران بیشتر از پسران در نمازخانه مدارس و دانشگاه¬ها در نماز جماعت شرکت می¬کنند. بیش از 37درصد جوانان اولین بار در مدرسه نماز را به جماعت خوانده¬اند. درصد دخترانی که اولین بار نماز جماعت را در مدرسه خوانده¬اند بیش از پسران است.
بطور کلی میزان حضور جوانان در نماز جماعت صبح بسیار پایین است(2/1%)، با این وجود سربازان با 3% حضور در نماز جماعت صبح نسبت به سایر گروه¬ها در صدر قرار دارند و پس از آن دانشجویان با 2% قرار گرفته‌اند. 
بنابر نتایج بدست آمده بیش از 71 درصد از جوانان معمولاً نماز صبح آنان قضا می-گردد در بین دانش¬آموزان میزان قضا شدن نماز صبح کمتر از دانشجویان، سربازان و سایر گروه¬ها است که احتمالاً به خاطر سن کمتر و نظارت بیشتر والدین در بیدار کردن آنان برای نماز صبح  است.  
در بررسی عوامل مؤثر در شرکت و یا عدم شرکت جوانان در نماز جماعت نتایج نشان می¬دهد جوانانی که اعتقاد بیشتری به نماز و عبادت خداوند دارند، آگاهی بیشتری در مورد آثار، برکات و فلسفه نماز جماعت دارند، والدین آنان نماز می¬خوانند و در نماز جماعت شرکت می¬کنند، جوانانی که بیشتر با افرادی که نمازخوان هستند و رفتار مذهبی دارند ارتباط و دوستی دارند بیشتر در نماز جماعت شرکت می‌کنند، همچنین جوانانی که از لحاظ ویژگی فرد در زندگی شخصی منظم¬تر و دارای برنامه هستند، وکارها و عبادت خود را به آینده موکول نمی¬کنند، بیشتر از سایرین در نماز جماعت شرکت می¬کنند.
در بررسی نقش مبلغان و روحانیون در گرایش جوانان به شرکت در نماز جماعت نتایج نشان می¬دهد در مجموع بیش از50% جوانان نظر مثبتی نسبت به روحانیون ندارند. صرف نظر از صحت و سقم قضاوت جوانان، باید توجه داشت شرط تأثیرگذاری و الگو واقع شدن این قشر این است که جوانان روحانیون را به عنوان الگو بپذیرند و با نگرش مثبت به آنان بنگرند. همچنین نتایج نشان می¬دهد نگرش مثبت نسبت به روحانیون ضمن ایجاد فضای لازم برای الگوپذیری جوانان باعث افزایش شرکت آنان در نماز جماعت می¬گردد.
از آنجایی که مسؤولین در کشور ما نماد دینداری شناخته می‌شوند عملکرد و رفتار آنها بر تقویت و یا کاهش دینداری و رفتار مذهبی جوانان تأثیرگذار است.
شرکت جوانان در نماز جماعت پیش از آنکه متأثر از اندرزها و سخنان و نظارت والدین باشد معلول پذیرش رفتار آنان است. خانواده¬هایی که با فضاسازی مناسب، امکان درک و یادگیری ارتباط با خدا را برای فرزندان فراهم می‌نمایند با ایجاد فضایی که فرزندان ترغیب و تشویق به نماز جماعت می¬شوند باعث افزایش شرکت فرزندان خود در نماز جماعت می‌گردند.
محیط فیزیکی مسجد و فضای آن، نظافت و تمیزی مسجد، عوامل انسانی کارگزاران مسجد مانند امام جماعت و متولیان در گرایش جوانان به نماز نقش دارد. 
همچنین به کمک تحلیل عاملی، عوامل شناسایی شده به ترتیب اهمیت و نقشی(بیشترین بار عاملی) که در گرایش جوانان به نماز جماعت دارند عبارتند از: 1- روحانیون و مسؤولین، 2-همسالان، 3- خصـوصیات فردی 4- رفتارهای مذهبی والدین و شرکت آنان در نماز جماعت، 5- آگاهی جوانان در مورد فلسفه و آثار نماز جماعت، 6- عملکرد نهادهای اجتمــاعی و حکــومتی، 7- مساجد از جهت امکانات، فاصله و برخورد متولیان، 8- اعتقاد به دعا و نیایش خدا، 9- نحوه¬ی برخورد والدین با جوانان از لحاظ نظارت، تشویق و تنبیه و... نوجوانان و جوانان برای شرکت در نماز 10- مشکلات اجتماعی چون  شغل، کلاسهای آموزشی، ورزشی و تفریحی، 11- نگرش به نماز جماعت.
 
 
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد
احسان¬الله شیخ¬محمدی - فاطمه منظری

مقاله حاضر با بررسی نقشی که آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد دارد، تهیه گردیده است. در این بررسی بعد از نقش مهم مدرسه در جهت¬دهی دانش آموزان به عوامل اصلی دیگری همچون فلسفه نماز، انگیزه¬بخشی به دانش آموزان، نهادینه کردن ارزشهای دینی، الگوپذیری دانش آموزان اشاره شده است.
این مقاله راهنمایی است برای کسانی که در حیطه آموزش و پرورش بخواهند این موارد را بکار بندند و به اهداف مورد نظر خود در علاقمند کردن دانش آموزان به نماز برسند. با توجه به وجود مدیر و مربیّان و معلّمان در یک مدرسه، هریک از این عوامل در علاقمند نمودن دانش آموزان از جهت علمی و عملی سهمی دارند که مولّفه‌های ذکر شده آنها را در این فرایند یاری می‌رساند.
محیط مدرسه اگر محیط نماز باشد دانش آموزان نمازخوان می‌شوند. ولی اگر محیط دستور به نماز باشد ولی نماز نباشد آنها هم خیلی عنایت نخواهند داشت (امینی، ابراهیم ،1373، ص74).
گفتنی است برای اینکه بتوانیم دید جامعی نسبت به نماز در بینش دانش آموزان ایجاد نماییم، باید تمامی عوامل مدرسه در ترویج این فریضه الهی همکاری داشته و با حضور اکثریّت معلّمان در نمازهای جماعت مدرسه، الگوسازی کاملی را برای دانش آموزان ایجاد نمایند و با مطالعه کتب دینی و اخلاقی، در جهت پرورش روحیّه مذهبی و اخلاقی آنها نقش موثّری داشته باشند و این ممکن نیست مگر با آموزشهایی که خود مربیّان و معلّمان آن را کسب کرده و آن را در مدارس بکار بندند. 
هنگامی که دانش آموزان در مدرسه و در موقعیّت‌های مختلف اوقات تحصیل، هنگام شنیدن اذان و یا در راهروی مدرسه بدون هیچ تکلّفی، می‌بینند معلّمان و مربیّان مشتاقانه به سوی نماز می‌شتابند، در اثر احساس همانند سازی به شوق و رغبت درمی آیند و به اقامه نماز گرایش فزون¬تری پیدا می‌کنند. (افروز، غلامعلی،1371، ص15-16).

 
 
آسیب¬شناسی حضور جوانان در مسجد
مهدی معصومی

نگارنده در فصل اول به بحث مسجد و نقش آن در جوامع اسلامی پرداخته و در فصل دوم به بحث نقش امامان جماعت و نقش آنها در جذب جوانان به مسجد. به طور کلی آنچه از این مقاله می¬توان برداشت نمود این است که مسجد به عنوان پایگاهی برای تجمع نیروها به ویژه (جوانان و نوجوانان) و مرکزی برای رسیدگی به مسائل کشوری و تبیین سیاست اسلام برگزیده شده است زیرا در این (نهاد مقدس) علاوه بر عبادت برنامه های دیگر از قبیل گفتگوهای سیاسی و مشورتی، تدریس نیروهای نظامی و آموزش در قالب حلقه¬های مختلف علمی، فرهنگی و... هنگی صورت می¬گرفته میزان اهمیت عنصر مدیریت در هر نهادی با توجه به نقشها و کارکردهای آن نهاد روشن می¬شود. نگاهی گذرا به نقشهای گوناگون و مهمی که مسجد باید در عرصی¬های عبادی، تربیتی، فرهنگی، آموزشی، اجتماعی و سیاسی ایفاء کند می¬تواند اهمیت مدیریت مسجد را روشن سازد. خداوند متعال از یک سو کافران و مشکران را از دخالت در اداره امور مساجا باز داشته می¬فرماید:
ما کان للمشرکین أن یعمروا مساجد الله شاهدین علی أنفسهم بالکفر
و از سوی دیگر مؤمنان را که دارای شرایط ویژه¬ای باشند برای اداره امور مساجد شایسته دانسته است.
انما یعمر مساجد الله من آمن بالله و الیوم الآخر
با این همه، مسأله مدیریت مساجد در کشور ما آن گونه که بایسته است مورد توجه قرار نگرفته و با قطع نظر از نارسایی¬های عملی که وجود دارد ابهام¬های نظری فراوانی نیز پیرامون مسأله وجود دارد.
مدیریت مسجد به عهده چه کسی می¬باشد؟
به این سوال به چهار روش می¬توان پاسخ داد:
همه مردم؛ بدین معنا که مسجد مدیر خاصی ندارد، بلکه همه مردم به طور یکسان موظفند امور مربوط به مسجد را انجام دهند و در این زمینه کسی بر دیگری اولویتی ندارد.
هیأت امنای مسجد؛ یعنی جمعی از مؤمنان که داوطلبانه یا با انتخاب مردم همجوار مسجد اداره امور مسجد را بر عهده دارند.
بانی مسجد؛ واقف مسجد یعنی کسی که مکانی را به مسجد اختصاص داده است زیرا بانی مسجد ممکن است همراه با مسجد قرار دادن مکانی، ناظری برای همه امور مسجد یا برخی از امور مربوط به آن قرار دهد.
حاکم اسلامی؛ مجتهد جامع الشرایطی که اداره امور جامعه اسلامی را بر عهده دارد بای نهاد و دستگاهی که از سوی او عهده¬دار رسیدگی به امور مساجد می¬شود.
نقش عامه مردم در اداره امور مساجد:
همه مردم در ارتباط با مساجد دارای تکالیف و وظایفی هستند؛ وظایفی همچون تطهیر مسجد و برطرف کردن نجاست از آن؛ جلوگیری از هتک حرمت مسجد؛ جلوگیری از ورود کافران و مشرکان به مسجد در صورتی¬که ورود آنها مستلزم هتک حرمت مسجد باشد و صیانت از اموال و وسایل موجود در مسجد و... همچنین خداوند تبارک و تعالی حق آباد نمودن مساجد را منحصرا برای کسانی قرار داده که دارای چهار ویژگی باشند:
ایمان به خدا و روز جزا
به پاداشتن نماز
پرداخت زکات
حساب بردن از خداوند
برای حفظ این کانون مقدس است که خداوند به پیامبرش دستور می¬دهد به مسجدی که بر اساس تقوای بنیان نشده قدم مگذارد. اینک بر جامعه اسلامی علی¬الخصوص روحانیت معزز ضروری است در حفظ ملاکهایی که اسالم در مساجد توجه کرده¬است کوشا باشند و نگذارند مسجد و منبر و محراب در اختیار عده¬ای قرار بگیرد که از ابتدایی¬ترین مسائل اسلامی خود بی¬خبرند و نگذارند افرادی سودجو و دنیاپرست در صف بنیان‌گذاران مساجد قرار بگیرند و نیز بر روحانیون عزیز لازم است برای ترغیب نسل جوان و نوجوان هرچه بیشتر اقشار مردم رد ران مراکز مقدس افردا خدانشناس و روحانی¬نماها را از مساجد دور نمایند زیرا بر روحانیت گرامی مخفی نماند که یکی از عوامل  گرایش جوانان ما به مکتبهای پوچ و بی¬حاصل همین افراد پول‌پرست و بی¬درد و روحانی¬نماها و بیگانه از اسلام ناب محمدی می¬باشد.
بر این اساس در صورتی ریشه¬های افکار انحرافی و ضد الهی از جامعه اسلامی زدوده می¬شود و جوانان و نوجوانان بیشتر به مساجد جذب شوند که با تلاش حوزه‌های علمیه انقلابی ژرف در تمام ابعاد مساجد پدید آید و تحولی عظیم در نحوه اداره و برنامه¬ریزی آنان به وجود آید. با توجه به نقش مساجد در سرنوشت مسلمین و عظمت آن، فلسفه آن همه تاکید پیامبر و اهل البیت در احترام به مساجد، آباد کردن، نشست در آن  و از کارهای بیهوده خودداری نمودن و... میباشد. علاوه بر این مسجد محل نیایش و برقراری نمازهای یومیه و  مرکز فراگیری دانش هم بوده است. همانگونه که امام خمینی می‌فرمایند مسجد و منبردر صدر اسلام مرکز فعالیتهای سیاسی بوده است که جنگ‌هایی که در اسلام شده است، بسیاری از آن در مجسد طرحش ریخته می‌شد. صحیفه نور، ج7، ص127
 

 
شیوهای جذب نوجوانان و جوانان به مسجد و نماز
نادر سقاء

برای جذب جوانان به مسجد، باید مساجدی فعال و پویا داشته باشیم. در این زمان از یک سو دامنه تهاجم دشمن به قلمرو اندیشه‌های تمدن گسترش یافته و از سوی دیگر جامعه ما یک جامعه جوان است که شیفته آشنایی با مبانی اسلامی است. باید نهادهای مذهبی مانند کانون‌های فرهنگی هنری مساجد در خصوص جامعه جوان برنامه داشته باشند تا این جوانهای مستعد را در مسیر درست هدایت کنند. بی‌گمان مساجد به عنوان سنگری که از آغاز بنای آن تاکنون دارای نقش فرهنگی و آموزشی بوده است نمی‌تواند در خصوص نسل جوان و پرسشگر ساکت و بی‌برنامه باشد. برای جذب جوانان به مسجد باید تمامی ابزارها و امکانات را در خدمت گرفت و یک فعالیت فرهنگی و تبلیغی پرجاذبه را از سنگر مساجد پی‌ریزی نمود.
با استفاده از جاذبه‌های روش شناختی، روش تلویحی و ضمنی، روش ترغیبی، روش تمثیلی و جاذبه‌های محتوایی و مشارکتی مساجد، با توجه به تنوع و در دسترس بودن کارکردهایی که متناسب با شیوه‌های رسانه‌ای و فرهنگی شنیداری است با عنایت به عدم محدودیت زمانی و مکانی آنها، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی‌های لازم را برای ایجاد پیوند میان دو نهاد مسجد و مدرسه سامان داد، چرا که ضرورت چنین رویکرد فراگیری همواره مورد تاکید و سفارش بزرگان بوده است. 
هرگونه فعالیتی در جهت تبلیغ اسلام و گسترش معارف قرآنی می‌تواند از پایگاه مساجد آغاز و هدایت شود. همچنین از آنجایی که دشمنان دین اسلام به صراحت، مساجد را یکی از عوامل اساسی رشد، وحدت و مقاومت مسلمین می‌دانند و برنامه‌های فراوانی را برای ناکارآمد کردن مساجد دارند، ما باید هرچه بیشتر به جایگاه موثر فرهنگی و تربیتی مسجد توجه نماییم. 
به هر حال برای جامعه دینی ما، جامعه‌ای که افتخارش این است که با پیوند زدن خودش با اهل بیت عصمت و طهارت و اندیشه‌های ناب نبوی سلامت وجودی اهالی این کشور را بیمه کرده است؛ باید مسجد به عنوان شناخته شده‌ترین پایگاه اشاعه فرهنگ دینی مورد عنایت و توجه باشد و بالاتر از آن مسجد به عنوان کانون الهام بخش برای فعالیت‌های دیگر معرفی شود. ما  وقتی می‌گوئیم جامعه مسجد محور یعنی اینکه مسجد در میان همه فعالیت‌های ما تعریف بشود، بازار ما در کنار مسجد، آموزش و پرورش ما در مدار مسجد، فرهنگ و هنر ما در اطراف مسجد، اقتصاد سالم ما در اطراف مسجد، سیاست ما در گرد مسجد. این می‌شود مسجد محوری که در صدر اسلام هم، همه کارها از طریق مسجد تولید و توزیع می‌شد.
پیچیدگی جوامع امروزی ما را به جایی رسانده که این جور تحرکات را به صورت ظاهری نمی‌توانیم در اطراف مسجد تعریف کنیم. اما ظاهر ساماندهی امور در گرد مسجد ممکن است به صورت فیزیکی امکان پذیر نباشد. ولی به لحاظ محتوایی ممکن است. یعنی ما کاری کنیم که هر فعالیت ما یک جوری با مسجد نسبت برقرار کند. ما مسجد را به عنوان مکانی برای شناسایی بهترین نیروهای فعال و خادم جامعه قرار دهیم. در این نوشتار سعی کرده‌ایم، به اندازه توان خود، الزامات، ضرورت‌ها و موانع جذب مخاطبان، به خصوص نوجوانان و جوانان را به مکان مقدس «مسجد» بررسی و خاطر نشان سازیم.
 

 
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد

نسرین جاویدی آل سعدی

آیین اسلام از جنبه¬های اجتماعی مهم برخوردار است و با توجه به برکات و آثار یگانگی و یکپارچگی در بسیاری از برنامه‌های آن بر وجود این جنبه پافشاری شده است. برگزاری نمازهای جماعت، یکی از این برنامه¬هاست که افزون بر جنبه اجتماعی آن، ثواب معنوی فراوان دارد. رسول گرامی(ص) در این باره می‌فرمایند: یک نماز جماعت، بهتر از چهل سال نماز فرادی در خانه است. پرسیدند یک روز نماز؟ فرمود بلکه یک نماز.
از آنجا که مسجد به عنوان پایگاه دین یکی از مهم‌ترین جایگاه¬های پرورش نیروی انسانی و مجیطی مناسب برای رشد افراد جامعه به شمار می¬آید و ارتباط با مسجد نیز نقش مهمی در پرورش دینی و هدایت و سعادت انسان دارد، لازم است که به این مهم پرداخته شود و راه بهره¬مندی بهتر از هدایت¬های خداوند برای بهترین زندگی در دنیا و خوشبختی جاودان در آخرت، فراوری جوانان قرار گیرد.
اهداف مورد نظر در جذب جوانان به مسجد
یکی دیگر از اهداف مهم نهاد تعلیم و تربیت اسلامی ایجاد رفتار دینی در انسانهاست. بر اساس رهنمودهای مقام معظم رهبری، تشویق و ترغیب جوانان به نماز جماعت و مسجد امر مهمی است که می¬توان اهداف ذیل را برای آن در نظر گرفت:
پرورش رشد دینی جوانان از طریق ارتباط با معارف دینی و مسجد به عنوان پایگاه دین
رشد اجتماعی جوانان از طریق ارتباط با بزرگسالان و سایر جوانان
ارضای نیاز ارزشمندی از طریق شرکت در جمع جوانان مسجد
ارضای نیاز به پذیرفته شدن از طریق شرکت در جمع جوانان مسجد
جلوگیری از انحرافات اخلاقی
نقش امام جماعت در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد
در نگاه کلی، عوامل موثر در جذب جوانان به نماز جماعت و مسجد به دو دسته عوامل بیرونی و عوامل درونی قابل تقسیمند. از میان عوامل بیرونی می¬توان به مجیط و موقعیت مسجد، گروه‌های مشارکت،‌ میزان آگاهی از آثار نماز در میان گروه¬های مشارکت، فرد، خانواده، انگیزه، عوامل انسانی مسجد و امام جماعت اشاره کرد. یکی از مهمترین عوامل بیرونی «امام جماعت» است.
تأثیر امام جماعت بر جوانان
توجه به تأثیر شخصیت امام جماعت بر جوانان نیز مورد قابل ذکری است. اگر امام جماعت گرم و انعطاف‌پذیر باشد و به آرامی رفتار کند، جوانان هم احساساتشان را بیشتر بیان می¬کنند و به راحتی در فعالیتهای مساجد شرکت کرده و احساس استقلال می‌کنند. در جوانانی که انگیزه درونی و اعتقادات مذهبی کم است، اگر روابط امام جماعت با آنها همراه با گرمی و پذیرش جوانان به عنوان انسانی با ارزش و شخصیت دادن به آنان باشد، می¬تواند اثرات سازنده¬ای در قوی کردن اعتقادات داشته باشد. لزوم توجه به انتظارات واقعی جوانان قدم دیگری است. امام جماعت با انتظار غیر واقعی به راحتی می¬تواند مانع جذب جوانان باشد.
در این ارتباط امام جماعت می¬تواند از روش¬های زیر بهر بیشتری ببرد:
به ابراز رفتار دوستانه نسبت به جوانان بپردازد.
در روابط خود از لبخند استفاده کند و از رفتار خشک و مصنوعی پرهیز کند.
احساسات مثبت خود را ابراز کند.
به اعتماد به نفس و پذیرش شخصیت مثبت فرد از خود اهمیت دهد.
به ویژگی¬های جسمی، روانی و عاطفی جوانان توجه کند.
از انجام دادن رفتارهای متزلزل اجتناب کند.
به جوانان فرصت دهد تا در امور مساجد مشارکت کنند و وظایفی را به آنان محول کند.
به آنان اجازه دهد که احساسات خود را بیان کنند و تعاملات گرم و صمیمی را آنها برقرار کند.
فضایی گرم و پذیرا و دل¬انگیز در مسجد فراهم کند.
به میزان پیشرفت جوانان در ارتباط با مسجد توجه کند.
از روش¬های تشویقی ویژه¬ای استفاده کند.
پاسخگوی نیازهای روز نسل جوان و نوجوان باشد.
ویژگی¬های امام جماعت عبارتند از آگاهی و شناخت؛ ایمان و باورداشت؛ کردار، نه گفتار؛ اخلاق خوش و انس با جوانان
لازم به ذکر است که در جذب جوانان به مسجد و نماز جماع عوامل بسیاری موثر است که امام جماعت به عنوان یکی از مهمترین این عوامل مطرح می¬باشد. امید است جامعه اسلامی جایگاه واقعی این افراد را دریابد. باری باید دعا کرد که:
رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی ربنا و تقبل دعاء
پروردگارا من و فرزندانم را بر پا دارنده نماز قرار ده و دعایم را بپذیر.
 
 
راه‌های ایجاد انگیزه به نماز و جذب جوانان به مسجد

نورعلی شعبانی لیاولی

واژه «نماز» از لفظ پهلوی «نماک» گرفته شده است و آن هم از ریشه باستانی «نم» به معنی تعظیم کردن است سخن  بر سر این است که چگونه می‌توان میان جوانی و نماز و به زبان دیگر، میان دو زیبایی پیوند و یگانگی آفرید.
پرسش جدی این است که چرا در نسل جوان، اقبال و استقبال و نشاط نماز کمتر است؟ شاید روح عریان نماز که تماشاگه همه‌ی رمز و رازها و زیبایی‌هاست هنوز در معرض دید جوانان قرار نگرفته است و روش جذاب و زیبا در ایجاد گرایش و کشش به کار گرفته نشده است.
آیا یک هدیه زیبا را با خشونت، بی‌مهری، سردی و... می‌توان عرضه کرد و به تاثیر و تحولی عمیق دل بست؟
پس به جامی نماید ابتدا به آسیب‌های «عدم جذب جوانان به نماز و مسجد» پرداخته شود.
آسیب شناسی
اگر عده‌ی قابل توجهی از اقشار جامعه نماز را سبک می‌شمارند دلیل بر انکار و عناد و لجاجت با خدا و دین و نماز نیست بلکه عوامل مختلفی چنین فضایی را ایجاد نموده‌اند از جمله:
عدم آشنایی جوانان با فلسفه نماز و مسجد- نداشتن انگیزه‌ی قوی- عادت نداشتن از دوران کودکی- سرگرمی های جذاب را به نماز ترجیح دادن - طولانی شدن نمازهای جماعت - پرگویی و درازگویی و مکررگویی بعضی از مبلغان و واعظان عدم ایجاد ارتباط بین جوانان و ائمه جماعات و متولیان مساجد - عدم حضور معلمان در مسجد و نماز - سرزنش و تمسخر دوستان، کمبود امکانات مناسب در مساجد - احساس شرم و خجالت - وجود وسایل سرگرم کننده و جذاب و...
راه کارهای عملی جذب جوانان به نماز و مسجد:
از آن جایی که نماز خالص ترین نیایش پاکان، بیان سپاس و گفتگوی عاشقانه است رفع هریک از موانع فوق گامی است برای جذب جوانان به نماز که پرواز روح است تا زمزم کویر وصال عشق سرمدی.
الف)نقش آموزش و پرورش.
به کارگیری شیوه های پرورشی جدید- پاسخ دادن منطقی و علمی به سئوالات و ابهامات دینی- توجه به اصلاح مداوم کتب دینی- تهیه امکانات رفاهی در نماز خانه‌ها - توجه به نهاد خانواده- غنی سازی اوقات فراغت جوانان با عوامل تاثیرگذار- حضور مداوم مسئولین و دبیران در مسجد و نماز- پرهیز از اجبار و زور و تکریم- تبلیغ از راه قلم و زبان و عمل
ب) نقش دستگاه‌های تبلیغی و رسانه‌های گروهی:
تقویت روحیه‌ی تقوا و اخلاق اسلامی - الگوسازی مناسب از سیره‌ی پیامبر اکرم(ص) - ایجاد همدلی و هم سویی و همدردی با جوانان- معرفی الگوهای عملی - گسترش فعالیت تبلیغی اسلامی و به روز کردن روش تبلیغی
ج)نقش خانواده:
آموزش تدریجی مسایل دینی از دوران کودکی - تکرار و مداومت در امر آموزش نماز - شرکت والدین در نمازهای جماعت و مساجد - تشویق و ترغیب فرزندان به فریضه ی نماز
د) نقش مساجد، حسینیه‌ها و تکایا:
توجه به بهسازی فیزیکی مساجد - تربیت امام جماعت عاتم و عامل و آشنا به مسایل روز- برقراری ارتباط بین مساجد، مدارس و جوانان - اریه آموزش لازم به خادمان مساجد و هیات امناها و...
ه) دعوت از چهره‌های شاخص و محبوب ورزش کشور برای شرکت در اقامه نماز - دعوت از هنرمندان محبوب فرهنگ و سینما - اقامه با شکوه نماز در منظر عموم - معرفی آثار و برکات نماز- میانه روی در عبارت - الگو بودن رهبران دینی- اعطای نشان‌های مخصوص به جوانان فعال در امر نماز.
پیشنهاد:
پیشنهاد می‌گردد مدیران مدارس دو برگ مقوا با ابعادی مساوی و هم رنگ در بهترین نقطه‌ی دید دانش آموزان تعبیه گردد و از دانش آموزان خواسته شود دلایل خود را روی برگه‌ی اول که «چرا نماز می‌خوانم؟» و در برگه‌ی دوم «چرا نماز نمی‌خوانم» بنویسند تا موانع رفع گردد.
 
 
تأثیر نظام آموزش و پرورش در گرایش جوانان به نماز جماعت و مسجد
مهدی ترکی

هدف این مقاله معرفی مسجد به عنوان برترین و اصیل‌ترین محل برای عبادت و تقرب جستن به خداوند متعال و همچنین مکانی برای ایجاد زمینه آشنایی و پیوند میان مومنین و نخبگان و صالحان جامعه با یکدیگر و بستری مناسب برای پرورش و تربیت روحی، اجتماعی و اگاهی و بیداری مردم و پاک‌سازی  محیط و آماده سازی مسلمانان برای دفاع از میراث‌های اسلام‌، می‌باشد.
سن نوجوانی که بزرگترین فرصت برای تربیت و هدایت این نسل می‌باشد، نیازمند مربیانی است که درهای معرفت را به روی  آنان بگشایند و فطریات  نهفته آنان را بیدار کنند  وبرنامه پرورش جوانان را طوری تنظیم نمایند که هم حاوی تمام ارزش‌های ایمانی، اخلاقی، علمی و عملی، جسمی، روانی، مادی و معنوی باشد و هم اجرای  آن برای جوانان  سنگین و فوق  طاقت نباشد.
والدین به عنوان اولین مربیان جوان در محیط خانواده، مربیان مدارس در محیط مدرسه و متولیان و گردانندگان امور مساجد به عنوان سومین و عمومی‌ترین محیط و جامعه تربیتی نقشی مهم و اساسی ایفا می‌کنند. از اساسی‌ترین وظایف والدین و مربیان  تشویق و ترغیب قولی و عملی جوانان  به شرکت در برنامه‌های مساجد است و امور مساجد هم با در نظر گرفتن عوامل مختلفی برای جذب و حفظ جوانان در مسجد که به ظرافت های خاص نیاز دارد: مثل انتخاب امام جماعت و ویژگی های اخلاقی و رفتاری وی و طولانی نبودن  نمازهای جماعت، تشکیل و تقویت کتابخانه مسجد، برگزاری مسابقات کتابخوانی، اردوهای زیارتی و تفریحی، اعطای جوایز متنوع به نمازگزاران بسیار موثر است و نقش مهمی  در گرایش  نوجوانان به نماز و مسجد خواهد داشت. 
اگر بتوانیم نسل جوان را خوب بشناسیم و احساسات، علایق و سلایق آنها را درک کنیم و حافظ کرامت و شخصیت آنها باشیم و همه این‌ها را به زبان رفتاربه انان منتقل کنیم نه به زبان گفتار، نه تنها در رویارویی با مسائل اعتقادی تسامح و سهل انگاری روا نمی دارند بلکه در برخورد با قوانین مذهبی، اعتقادات محکمی پیدا خواهند کرد و آن را در همه شئون زندگی خود جاری خواهند ساخت.
کلمات کلیدی:
نهادهای فرهنگی و اجتماعی، آموزش و پرورش، مسجد، جوان، نماز جماعت
 
 
جایگاه نماز و مساجد
هما پاکروان

صدای «الله اکبر» از ماذنه عشق و خانه توحید مردم را به کرنش در مقابل حق ‏مطلق فرا می‏خواند.‏ مسجد به منزله جایگاه اصلی آموزش و پرورش مسلمانان است. مدرسه و مسجد در این راستا باید بکوشند تا در کنار یکدیگر قرار گرفته و با ایجاد فضایی صمیمی و معنوی در جذب جوانان بکوشند بنابراین در مقاله حاضر سعی شده تا به موانع احتمالی جذب جوانان به مسجد پرداخته شود و سپس راهکارهای مناسب جذب جوانان توسط مدرسه و مساجد معرفی گردد. انسان موجودی است دارای دو بعد جسمی و روحی که نیازهای هر یک از آنها باید تأمین شود. یکی از نیازهای روحی انسان، نیاز به پرستش است حقیقت پرستش و نیایش، از مفهوم و مصداق واژه عبادت استخراج می‌شود انگیزه‌های پرستش عبارتند از: 1-وجود کمال در پرستش شونده 2-خدمتی که دیده است و نعمتهایی که دریافت کرده است 3-به منظور جبران کمبودها 4-برای دفع ضرر احتمالی 5-تسلط پرستش شونده بر تمام امور انسان. 
نماز خواندن به معنای اعتراف به کنار گذاشتن مدعیان ربوبیت انسان است. حقیقت، آنست که در معرفی نماز هنوز کارهای زیادی وجود دارد که انجام نشده است و نماز نتوانسته است جایگاه واقعی و شایسته خود را در نظام اسلامی ما پیدا کند. نماز در زندگی بسیاری تأثیرات شگرف و سرنوشت‌سازی داشته است. نماز از دیدگاه ابوعلی‌سینا، مولوی، امام خمینی(ره)، مقام معظم رهبری و شهید مطهری مورد بررسی قرار گرفته است. یاد خدا بهترین وسیله برای خویشتن داری و کنترل غرایز سرکش و جلوگیری ازطغیان  روح. نمازگزار ناچار است که برای صحت و قبولی نماز خود از بسیاری از گناهان اجتناب ورزد. نمازگزار باید در شبانه روز پنج مرتبه نماز بخواند. از آنجا که نمازگزار در برخی از مواقع همه بدن را باید به عنوان «غسل» بشوید و معمولا در شبانه روز چند بار وضو بگیرد و پیش از غسل و وضو تمام بدن خود را از هر نوع کثافت و آلودگی پاک سازد؛ ناچار یک فرد تمیز و نظیف خواهد بود. نمازهای اسلامی هر کدام برای خود وقت مخصوص و معینی دارد و فرد نمازگزار باید نمازهای خود را در آن اوقات بخواند، لذا این عبادت اسلامی به انضباط و وقت‏ شناسیکه کمک مؤثری می‏کند.
خاصیت بسیاری از عبادتها و دستورات دینی (مثل زکات، حج، جهاد، روزه و...) در نماز جمع شده است. زکات، امتحان میزان عدم دلبستگی به مادیات و گذشتن از امور دنیایی است و در نماز نیز نمازگزار از همه چیز در می‌گذرد و به خدا توجه می‌کند (مالک یوم الدین). 
نمازگزار با نیت خود به همه اهداف مادی پشت پا می‌زند، و با توجه به کعبه، رو از همه کاخها می‌گرداند. نماز گزار با حضور قلب در خود تمرکز ایجاد می‌کند‌. نمازگزار با شنیدن «قد قامت الصلوة» هر شب و روز در صحنه جامعه حاضر می‌شود و خود را در کنار مردم بدون هیچ امتیاز قرار می‌دهد. نماز گزار هم خود را پاک می‌کند و هم در کنار پاکان دیگر می‌ایستد. نماز گزار با گفتن: «الله اکبر» و شعار بزرگی خدا، ابهت همه ابر قدرت‌ها را  می‌شکند و با گفتن «بسم الله» به کار خود قداست و کرامت می‌دهد. در تمام کلمات و حرفهای نماز راز و رمزی نهفته است، حتی در آخرین جمله نماز که می‌گوییم «السلام علینا و علی عباد الله الصالحین» تمام امتیازات واهی و نژادی، اقلیمی، زمانی و غیره را نفی می‌کنیم و تنها بر بندگان صالح خدا درود می‌فرستیم. در این سلام قومیت و ملیت و مرز جغرافیایی و سن و جنس مطرح نیست نماز ما با تکبیر شروع  می‌شود و با درود بر صالحان پایان می‌یابد. موانع حضور جوانان در مسجد عبارتند از: بحران هویت دینی، تهاجم فرهنگی، عدم درک روحیات و خواسته‌های جوان، ناهنجاریها و5- دین گریزی 
کودکان و نوجوانان بیشتر اوقات مفید و غیرمفید خود را در منزل و مدرسه می‌گذرانند اگر پیوند خانه و مدرسه و مسجد، در خانه با مدیریت والدین و در مدرسه با تدبیر و اندیشه مدیران و مربیان حاصل گردد، پیوند خانه و مدرسه نیز در بعد تربیتى محقق خواهد شد و وقتى خانه و مدرسه با حلقه مسجد به هم پیوست و مستحکم شد، هم خانه از فضاى اسلام و ارزش‌هاى معنوى آکنده مى‌گردد و هم مدرسه از نتیجه الگویابى سالم و سازنده و هدایت‌گر برخوردار خواهد شد وجود برنامه‌های محلی توسط مساجد و ارائه جزواتی مانند ره‌توشه به کانون‌های فرهنگی و هنری مساجد کشور از عوامل جذب جوانان به سمت کانون‌های فرهنگی مساجد است. راهکار مقابله تهاجم فرهنگی و جنگ نرم حضور ائمه جماعات برای افزایش حضور جوانان و بقای آنان در مساجد و همچنین تاثیر برنامه‌های جانبی فرهنگی در این زمینه نقش موثری دارد. 
مثلث خانواده، مسجد و مدرسه باید تقویت و خانواده با نقش تربیتی، مسجد با تقویت اعتقاد و مدرسه با تربیت رفتارهای فرهنگی مبتنی بر اعتقاد می‌توانند نقش موثری را ایفا کنند. ارتباط منسجم میان اولیای مسجد، مدرسه و خانواده برای پاسخ به سئوالات و شبهات نوجوانان و جوانان و تقویت کارکردها نقش مهمی را دارد. 
 
نقش نماز در اجتماعی کردن فرزندان
یاسین سلیمی

به طور کلی تعلیم و تربیت مساله‌ای است که دارای اهمیت فراوانی بوده و نوع تربیت فرزندان از نوع خانواده آن نشأت می‌گیرد و در نهایت نوع اجتماع و نوع جامعه بزرگ در نوع خانواده‌ها نهفته است.
به زعم بزرگان و صاحب نظران، تربیت کودک هر اندازه در راه خیر مستعد و هر اندازه فطرتش پاک باشد، اگر تحت تعلیم و تربیت صحیح قرار نگیرد گرایش به خیر پیدا نخواهد کرد و در قله بلند کمال گام‌برداری نخواهد نمود. بنابراین لازمه تربیت صحیح و اسلامی کودک بهره‌گیری از راه‌ها و روش‌های تربیتی است که هر کدام به نوعی در تکوین و بهینه‌سازی شخصیت اجتماعی کودک نقش بسزایی دارند.
بعضی از این روش‌ها عبارتند از:
تربیت به وسیله الگو.
تربیت به وسیله عادت.
تربیت به وسیله موعظه.
تربیت به وسیله مراقبت.
تربیت به وسیله تنبیه و کیفر.
مقاله حاضر، اهمیت عبادت و نماز را در تکوین و رشد شخصیت اجتماعی و به طور کلی اجتماعی کردن فرزندان را به بحث گذاشته است. در این مقاله ضمن تعریف و توصیف اصطلاحات اجتماعی شدن «و جامعه پذیری» به تبیین شمه‌ای از روش‌های تربیتی موثر پرداخته شده و نظرات روان شناسان و جامعه شناسان نیز در این زمینه آمده است.

واژه های کلیدی:
نماز، اجتماعی کردن، تربیت، جامعه‌پذیری، روش‌های تربیتی.