آموزش نماز

آثار و برکات نماز

آموزش نماز

آثار و برکات نماز

چگونگی جذب پایدار جوانان به مساجد


سید رحمت الله دانش میرکهن
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور


 
مقدمه
مسجد پایگاه اسلام است. حضور دائم در این پایگاه می‌تواند تربیت اسلامی را به دنبال داشته و موجبات دوری از انحرافات را فراهم آورده و سبب شود تا تبلیغات دشمنان علیه جوانان بی اثر گردد.
نوشتار حاضر در پی بیان چگونگی حضور پایدار جوانان در مساجد به منظور اهداف بیان شده است.
در این نوشتار از تجربیات عملی برای ارایه راهکار‌ها جهت جذب پایدار جوانان به مساجد استفاده شده است به طوری که بیشتر راهکار‌های مطرح شده در بعضی از مساجد عملیاتی شده و آثار و نتایج آن مشاهده شده است.
  
کلیات

جذب در لغت به معنای او را به سوی خود کشاند می‌باشد که ضد معنای دفع است ( فرهنگ ابجدی ص 14 )
مراد از پایدار امری دائمی است که تقریباً زوال در آن راه ندارد.
اصولاً برای انجام امری پایدار و دائمی نمی‌توان بدون برنامه و تشکیلات عمل نمود. جذب پایدار جوانان نیز از این امر مستثنی نیست.برای حصول چنین جذبی باید اموری را انجام داد که مهم‌ترین آن به شرح زیر است:

1- باز بودن مساجد در تمام ساعات روز

یکی از مشکلات حضور جوانان در مساجد این است که درهای مساجد جز محدودی از ساعات شبانه روز در بقیه اوقات بسته است و آن محدود ساعت کمی قبل و بعد از نماز‌های یومیه می‌باشد.اگر قرار است که مسجد محلی برای تمام امور باشد نه فقط نماز خواندن چگونه می‌توان از مکانی که فقط ساعات محدودی از شبانه روز باز است چنین انتظاری داشت و چگونه چنین مکانی می‌تواند جاذب جوانان پر شور و با تحرک باشد.لازمه حضور هرکس به طور فراوان در جایی زمانی فراهم می‌آید که در ابتدا آن مکان باز باشد وگرنه حضور در مکان بسته برای کسی ممکن نیست و چنین محلی نمی‌تواند محلی برای انجام فعالیت‌های متعدد باشد.از این رو شرط اول برای داشتن مساجدی فعال و جاذب جوانان باز بودن مساجد در تمام ساعات روز است.
پیامبر (ص) می‌فرمایند: «در دنیا چون میهمان باشید و مسجد‌ها را خانه کنید ( نهج الفصاحه، 1336، حدیث 2188 ) 
خانه هر کس باید همیشه به رویش باز باشد.
یکی از اموری که مانع باز بودن دائمی مساجد می‌گردد اشیاء گران قیمتی است که بعضاً در مساجد گذاشته شده است و از ترس به سرقت نرفتن آن‌هاست که مسجد بسته می‌ماند پیامبر(ص) می‌فرمایند: «چون عمل گروهی بد گردد مسجد خود را زینت کنند» (همان حدیث 2643)
به هر حال باید از خادمین مساجد که از مسجد حقوق می‌گیرند  خواست که مساجد را در تمام روز باز نگه دارند.

2- انتخاب مکانی در مسجد برای انجام امور جوانان 

فعالیـت جوانان در مساجد نیاز به مکانی دارد تا در آن مکان امور مربوط به جوانان سامان دهی شده و جوانان برای انجام بعضی از امور خود در آنجا گرد هم آیند. لازم نیست که این مکان خارج از فضای اصلی مسجد باشد بلکه تعیین فضای در داخل مساجد تأمین کننده منظور است.

3- ایجاد این فرهنگ که مسجد پایگاهی برای همه امور است

متأسفانه در جامعه ما بین آحاد مردم و حتی  بعضی از خواص چنین تصوری وجود دارد که مسجد فقط جای نماز خواندن، دعا کردن و برگزاری جلسات سخنرانی و نظایر آن است گویی مسجد برای کاری دیگری در اسلام بنا نشده است. این که چنین دیدی از کجا وارد اسلام شده معلوم نیست اما امروزه چنین تصوری از مساجد عمومیت یافته است و لازم است این دید تغییر کند تا زمینه برای انجام کارهای بعدی در مسجد فراهم آید در غیر این صورت به سختی بتوان پیشرفتی در جذب جوانان به مساجد داشت زیرا جوانان پر تحرک و پر جنب و جوشند و اگر قرار باشد فقط برای اقامه نماز و یا گوش دادن سخنرانی و نظایر آن به مساجد بیایند جمعیتی بیشتر از آن چه از جوانان که اکنون به مساجد می‌آیند را نمی‌توان جلب نمود .

4- ایجاد تشکیلاتی برای جذب جوانان

برای جذب جوانان به مساجد ایجاد ابزار و سایلی و برنامه‌هایی در داخل مساجد ضروری به نظر می‌رسد که عبارتند از:

1-4- مسجد محل تجمع جوانان

مسجد باید به گونه‌ای شکل یافته و به گونه باز باشد که جوانان وقتی از منزل خارج می‌شوند اگر نخواهند به گردش بروند اولین جایی که به ذهنشان برای رفتن به آنجا خطور کند که بروند مساجد باشد.
جوان دوست دارد با دوستان خود در محلی باشد و با آنان به انواع و اقسام صحبت‌ها بپردازد چه بهتر که به جای کافی نت و مکان‌های نامعلوم چنین محلی مسجد باشد. اگر جوان بداند که هم می‌تواند کارهای مختلف خود را در مسجد انجام دهد و هم می‌تواند در آنجا هم سن و سال‌های خود را ببیند حاضر خواهد بود وقت زیادی خود را در مسجد صرف کند زیرا چنین موضوعی مطلوب جوانان است و اگر چنین امری در مسجد برای فراهم نیاید به جایی دیگر برای برآوردن آن خواهد رفت.

2-4- مسجد محل برگزاری کلاس‌های درس

جوانان مساجد را می‌توان بنا به دوره تحصیلی آنان به گروه دوره ابتدایی و، راهنمایی، دبیرستان و دانشگاهی تقسیم نمود و برای هر دوره مسئولی  از خود جوانان توسط امام جماعت انتخاب نمود برای هر دوره کلاس‌های دروس مدرسه‌ای آنان را برگزار کرد و برای تدریس از جوانا رده بالاتر تحصیلی استفاده نمود به طوری که نوجوانان راهنمایی که زرنگ تر هستند و یا جوانان دبیرستانی با استعداد به دوره ابتدایی تدریس کنند و جوانان دبیرستانی زرنگ و باهوش تدریس دوره راهنمایی را به عهده گیرند و دانشجویان نیز تدریس دروس تخصصی تر دوره دبیرستان را متقبل شوند. در این حال کلیه آنان نسبت به هم احساس مسئولیـت نموده و همه خود را در مسجد مسئول امری و فعال خواهند دانست. البته لازم است تا با استفاده از معلمین با تجربه کلاس‌های کنکور نیز در مساجد برگزار گردد.
برگزاری کلاس‌های درس در مساجد هم اعتماد خانوداده‌ها را جلب خواهد کرد و هم سبب می‌گردد تا یکی از مهم‌ترین فعالیـت‌های جوانان که هم تحصیل است در مساجد باشد.

3-4- مسجد محل درس خواندن

در مرحله بعد با باز بودن دائمی مساجد باید به جوانان و کلیه دوره‌های تحصیلی تفهیم کرد که اگر مثلاً در منزل نمی‌توانند درس بخوانند و یا نمی‌خواهند که در منزل درس بخوانند می‌توانند کتاب‌های خود را به مسجد آورده و در همانجا به خواندن درس مشغول شوند. با این کار جوانان احساس خواهند کرد که مسجد منزل دوم آنان است و از این رو هر گاه احساس نیاز کنند به مسجد خواهند آمد ضمن آن که احساس می‌کنند که همیشه هم سن و سال‌های خود را می‌توانند در آنجا ببینند که این موضوع خود باعث تجمع بیشتر جوانان در مساجد خواهد شد .


4-4-  مسجد محل آموزش رایانه

جوانان امروز به رایانه علاقه فراوان دارند و بر کسی پوشیده نیست که دنیای امروز بدون تصور فعالیت‌های رایانه‌ای بسیار دشوار است و از طرفی این ابزار وسیله‌ای بسیار کار آمد برای به انحراف کشیدن جوانان در آمده است. از این  رو لازم است تا چندین رایانه  با مسئولین مشخص در هر مسجد موجود باشد - که البته مسئولین آن را امام جماعت مسجد مشخص می‌کند _ تا جوانان در مساجد رایانه و چگونگی به کارگیری آن را یاد بگیرند و در آنجا بتوانند از این ابزار استفاده بهینه کردن را بیاموزند . علاوه بر آن لازم است برای نوجوانان و دوره ابتدایی بازی رایانه‌ای در دستگاه نصب گردد تا نوجوانها بتوانند از این بازی استفاده نموده و به دنبال بازی منفی رایانه‌ای نروند. 
با این کار یکی از نیاز‌های جوانان امروز در مساجد تأمین می‌گردد و موجبات کاهش انحراف جوانان ازاین طریق را فراهم می‌آورد.

5-4- مسجد مکان آموزش‌های  دینی و قرآنی

 در خلال آن چه بیان شد می‌توان کلاس‌هایی به صورت حساب شده برای تدریس قرآن، احکام و امور اعتقادی برای دوره‌های سنی مختلف در داخل مساجد ترتیب داد و ضمن برنامه‌های دیگر امورات دینی و تربیتی را به جوانان آموخت و برای آنان برنامه‌های دعا و هم خوانی و نظایر آن را به فراخور نیاز آنان اجرا کرد.

6-4- مسجد محل برنامه ریز ی ورزشی

مساجد می‌توانند برنامه‌های ورزشی و مسابقات گوناگون را ترتیب دهند و بدین منظور می‌توانند از فضای آزاد طبیعت استفاده نموده و یا با هماهنگی سازمان‌های متصدی از امکانات ورزشی و سالن‌های مدارس استفاده نمایند . استفاده از امکانات ورزشی مدارس برای تأمین نیاز‌های ورزشی جوانان مساجد تقریباً می‌تواند درصد بالایی از نیاز‌های ورزشی آنان رابرطرف سازد و در این راستا نیز می‌توان در همان مکان‌ها مسابقات ورزشی برگزار کرد.

7-4- مسجد محل برگزاری مسابقات علمی

با توجه به این که دروس مختلف در مساجد تدریس می‌شود لازم است برای ایجاد رقابت بین دوره‌های تحصیلی مختلف مسابقات علمی برگزار گردد و از این طریق ضمن ایجاد رقابت بین جوانان هر دوره و هر سال درسی، این امکان فراهم می‌آید تا جوانان هر دوره توان علمی خود را محک بزنند برگزاری مسابقات علمی شایسته است به طور دائمی و در فواصل زمانی معقول صورت پذیرد.
علاوه بر مسابقات علمی مسابقات حفظ و قرائت و مفاهیم قرآن نیز به فراخور سن جوانان برای هر دوره  می‌تواند برگزار گردد، همچنین برگزاری مسابقات احکام و اصول اعتقادی در دوره‌های طولانی تر ولی دائم لازم به نظر می‌رسد.
برای جلب مشارکت جوانان برای شرکت در مسابقات لازم است جوایزی متناسب با ابعاد مسابقه در نظر گرفته شود.

8-4- مسجد محلی برای بردن به ارودهای تفریحی

در هر مسجد برنامه‌هایی برای بردن جوانان به ارودهای تفریحی می‌تواند موجبات شادی جوانان را فراهم سازد . هزینه این اردوها را می‌توان از خود جوانان گرفت . تفریح و سرگرمی‌و جست وخیز از نیاز‌های جدایی ناپذیر دوره نوجوانی و جوانی است و نادیده گرفتن آن می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به روح و روان جوانان وارد سازد مضافاً بر این که تأمین تفریح می‌تواند شادابی جوانان را حفظ کند . اگر این امر در مساجد برنامه ریزی نشود جوان برای ارضاء چنین روحیه‌ای به مکان‌های دیگر خواهد رفت.

5- مردم تأمین کننده نیاز‌های جوانان در مساجد

برای تأمین  هزینه‌هایی که برای جلب جوانان و یا اهداء جوایز در مسابقات از پیش بیان شده،  ضمن کمک از دستگاه‌های دولتی متصدی این امر می‌توان از مردم و خیرین هر محل و همچنین  از خانواده‌های خود جوانان کمک خواست.اگر مردم ببینند که فرزندان آنان در مساجد هم  درس می‌خوانند و هم دین می‌آموزند و هم تربیت می‌شوند و هم به تفریحات سالم می‌پردازند به برنامه‌های مساجد اعتماد خواهند کرد و در این حال هم خیرین هر محل و هم والدین جوانان در صورت توانایی از کمک مالی به مساجد دریغ نخواهند کرد.
همچنین می‌توان به مردم تفهیم کرد که به جای خرید قرآن و اهداء آن برای مردگان خود به مساجد بهتر است در پرورش جوانان و تهیه ابزار مورد نیاز آنان در مسجد شرکت مالی کرده و ثواب آن را به مردگان خود اهداء کنند . علاوه بر آن نیز می‌توان به مردم تفهیم کرد که برای مردگان خود یک قفسه کتاب به مسجد اهداء نموده و نام متوفای خود را روی آن بنویسند که در این حال لازم است تا آن قفسه‌ها که در واقع کتابخانه مسجد خواهد شد در دیوارهای مساجد و در بالای جایی که مردم به دیوار تکیه می‌دهند نصب شود.

 


6- مدیریت امور مذکور

مهم‌ترین بخش برای ایجاد چنین فضایی در مساجد با برنامه‌های بیان شده ایجاد یک مدیریت قوی و کار آمد است.برای این منظور لازم است تا ائمه جماعات گزینش شوند و توانایی‌های آنان در زمینه‌های مختلف ارزیابی گردد . در شهر‌های کوچک نصب ائمه جماعات می‌باید توسط امام جمعه صورت گیرد و در شهر‌های بزرگ لازم است تا امام جمعه نمایندگانی در هر منطقه بگمارد تا آنان ائمه جماعات همان منطقه را تعیین نمایند. لازم است تا ائمه‌ای بر مساجد گماشته شود که ضمن آگاهی کافی از دین از توانایی لازم جهت اجرای امور مذکور برخوردار باشند.
علاوه بر آن لازم است تا کار ائمه جماعات مورد ارزیابی کارشناسانه قرار گیرد و در صورت عدم توانایی امام جماعت موارد ناتوانی به اطلاع او رسانده شود تا موارد نقص را جبران کند و در صورت عدم جبران لازم است تا تعویض گردد. 
 اما این همه زمانی میسر است که در ابتدا شخص امام جمعه با دقت کافی انتخاب شود و توانایی‌های او همچنان که در امور سیاسی و مردم داری لحاظ می‌شود در اجرای امور مذکور نیزلحاظ شود زیرا یکی از مهم‌ترین وظایف ائمه جمعه که امروزه کم رنگ به نظر می‌رسد پرداختن به امور فرهنگی و جلب مردم به مساجد است. بدین رو باید امام جمعه ضمن این که خود از امورات دینی اطلاع کافی داشته و بتواند جوانان را درک کند  لازم است تا پرداختن به امورات فرهنگی را از دغدغه‌های اصلی خود بداند .صرف جوان بودن امام جمعه و یا خوب بودن برای چنین امری کافی نیست. کلیه امورات از پیش بیان شده در بعضی از مساجد عملیاتی و آثار و نتایج آن نیز مشاهده شده است ولی به دلیل عدم همکاری امام جمعه امکان اجرای آن در مساجد بیشتر فراهم نیامده است. از این رو لازم است تا ائمه جمعه از حالت سنتی خارج شوند و پرداختن به امور فرهنگی را از وظایف لاینفک خود بدانند.


نتیجه‌گیری

مسجد محل انجام کلیه امور فرهنگی، تربیتی، و آموزشی است و جوانان اگر به گونه‌ای که بیان شد در مساجد پرورش یابند دیگر هیچ تبلیغاتی نمی‌تواند آنان را از دین دور سازد و اگر هم به دلایلی از مسجد دور شوند این دور شدن موقتی بوده و مجدداً به مسجد بازخواهند گشت . مهم تر از همه این که از جوانی عادت خواهند کرد که دستورات اسلام را در زندگی روزانه خود به کار گیرند و این موضوع برای آنان به صورت یک الزام در خواهد آمد.


منابع

1- مهیار رضا ، فرهنگ ابجدى عربى- فارسى‏ بی‌نا، بی‌تا، بی‌جا 
2- نهج الفصاحه، انتشارات جاوی1230 دان، چاپ یازدهم،  تهران ،1336)
3- تجربه عملی و بررسی نتایج آثار و پیامد‌های عملکرد به صورت بیان شده

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد