فلسفه اذان و اقامه چیست؟

پاسخ اول: اذان، اعلام قوای مادی و ملکوتی در انسان برای حضور در پیشگاه خداوند و اقامه حاضر نمودن آن قوا در محضر حضرت دوست است. با تکبیرات اولیه، اعلام می کند که موجودات عاجزند از ثناگویی خداوند و با نفی هر الهی غیر از او، استحقاق داشتن ثنا را از غیر او نفی می کند و با شهادت به رسالت پیامبر ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ به مقام شامخ آن حضرت توسل می جوید. سپس اعلان مهیا شدن برای نماز می کند: «حیّ علی الصلاة»، سپس سرّ نماز را اجمالاً اعلان می کند: «حیّ علی الفلاح؛ حیّ علی خیر العمل» و آن گاه که فطرت را بیدار و قوا را مهیا کرد، تکبیر و تهلیل را تکرار می کند تا اعتراف به عجز، در قلب مستقر شود. آن گاه با اقامه، حقایق سابقه را تصدیق و تعمیق می کند و فطرت را باز متنبه می سازد و آن گاه که بنده به این جا رسید اعلان حضور می کند که «قد قامت الصلاة.(1) پاسخ دوم: اذان، ندا کردن مردم و فرا خواندن آنها به سوی خداست و متذکر کردن آنها به حضرت حق است.(2) 1سر الصلاة، امام خمینی(ره)، ص 67؛ آداب نماز، حضرت امام (ره)، ص 122. 2 اسرار الحکم، ص 510.