1390-1-21 | |
ابتدا باید عوامل عدم گرایش جوان را مورد بررسی قرار دهیم که به طور خلاصه عبارتند از : تنبلی و سستی، عدم استقلال فکری در مسائل اعتقادی و پیروی از محیط، دوستان فاسد، نا آگاهی از فلسفه نماز و اهمیت و جایگاه آن، محیط خانوادگی ناسالم، تربیت غیر اسلامی، برخورد نامناسب در دوران کودکی از سوی متولیان امور فرهنگی، سلب توفیق ناشی از ارتکاب گناهان، یاس و ناامیدی از رحمت خداوند، دنیازدگی، تضاد در گفتار و کردار بعضی از مبلغان دینی و مسلماننماها، برنامههای موازی با نماز جماعت، اعتقاد به سخن «دلت پاک باشد، کافی است»، عدم اطّلاع از مسائل شرعی مانند چگونگی اقامه نماز و مقدمات آن، تغییر ارزشها و الگوها در جامعه، شبهات بی پاسخ در ذهن جوان، نقشههای استعمار جوانی، فقر، فساد و تبعیض در جامعه. اگر به موارد فوق دقت کنیم همه آنها ناشی از عدم آگاهی و اطلاع کافی از آموزه های دینی می باشد لذا اساسی ترین گام آگاهی بخشیدن به خود جوان است زیرا اگر جوان از آموزه های دین به طور صحیح آگاه شد دیگر هیچکدام از عوامل فوق بر روی او تاثیر نخواهد گذاشت آنچه بنده خود به عنوان تجربه درعدم گرایش جوانان احساس نمودم عدم آگاهی است چراکه جوانانی را سراغ دارم که با شنیدن یک حدیث در مورد آثار سبک شمردن نماز، به نماز گرایش پیدا کرده اند لذا در تمام موارد فوق آگاهی خود جوان مهمترین عامل است حال به بررسی راهکارهای عملی در مورد هریک می پردازیم الف) جوان : 1. جوان بر خلاف کودک ونوجوان سخنان استدلالی را بهتر می پذیرد لذا اولین گام آگاهی او ازفلسفه وآثاراقامه و آثار شوم ترک نماز است 2. جوان سخنان قرآن واهلبیت وبزرگان را بر سخنان افراد معمولی ترجیح می دهد لذا بیان آیات و روایات از سخنان احساسی مهمتر است 3. تشویقهای کلامی و غیر کلامی خصوصاً در موقعیتهای احساسی ب)خانواده : 4. برگزاری جشن تکلیف در خانه با حضور بستگان 5. سعی والدین در کسب روزی حلال و تشویق آنان بر شرکت دادن فرزندان از دوران کودکی در کلاس های تربیت وتعلیم قرآن 6. آمار نشان می دهد کودکانی که از سن 7 سالگی وارد در کلاسهای آموزش قرآن ومعارف شده اند بیش از 90 در صد آنان به انجام آموزه های دینی پایبند می باشند واین از مهمترین رموز موفقیت بهاییت در استحکام اعتقادات فرزندانشان می باشد 7. انجام نماز اول وقت توسط خود والدین در هر مکان (الگو پذیری جوانان): 8. نظارت والدین در انتخاب دوست توسط فرزندان وجایگزینی دوستان خوب به جای دوستان ناشایست با تشویق و دادن امتیاز ج)مدرسه: 9.مبادرت مربیان ومعلمان به نماز اول وقت ( الگو پذیری ): در مدرسه نیز هنگامی که نوجوانان وجوانان در موقعیتهای مختلف اوقات تحصیل و هنگام شنیدن اذان مشاهده میکنند که معلمان و مربیان بی هیچ تکلفی مشتاقانه به سوی نماز می شتابند در احساس همانندسازی به شوق و رغبت در میایند و به اقامه نماز گرایش فزونتری پیدا میکنند هر قدر شخصیت الگوهای تربیتی و پرورشی برای دانش آموزان محبوب و دوست داشتنی باشد تاثیر پذیری آنها افزایش می یابدپیدا میکند. 10.برگزاری جشن تکلیف بصورت مفصل به گونه ای که جوان احساس بزرگی واهمیت خود را دراین سن بنماید 11.تهییه بروشور و روزنامه دیواری در مدرسه با موضوع اهمیت واسرار وآثار نماز 12.برگزاری مسابقات ماهیانه در باره نماز 13. برگزاری نماز جماعت در مدرسه با حضور مربیان ودانش آموزان : متأسفانه امروز درمراکز آموزشى دو مقدمه آموزش و پرورش از یکدیگر جدا شده و افراد خاصى خود را موظف به تربیت دینى نوجوانان و جوانان مىدانند از این رو در مدارسى که نماز جماعت اقامه مىشود در نمازخانه فقط مربیان پرورشى و معلمان دینى حضور مىیابند و دیگر معلمان حضور کم رنگ دارند. آیا معلمان ریاضى، انگلیسى، ورزش، فارسى و غیره در قبال تربیت دینى دانشآموزان وظیفهاى ندارند؟ اگر معلم ریاضى در کنار دانشآموزان در نماز جماعت حضور یابد قطعاً اثر او به مراتب بیش از مربیان پرورشى خواهد بود 14. تجلیل از شرکت کنندگان مرتب در نماز اول وقت در کنار تجلیل از نخبگان د)رسانه ها: 15.به تصویر کشیدن نماز الگوهای جوانان همچون ورزشکاران و هنرمندان و... 16.تبدیل احادیث وداستانهای نماز به انیمیشن و فیلم کوتاه و برگزاری مسابقه از مفاد آن ه)مسجد : 17.عادت دادن به مسجد ونمازاز کودکی بسیارى از کارهاى ناپسند تا به صورت عادت در نیاید در اجتماع انجام نمىگیرد. امام على(ع) یکى از روشهاى تربیتى را عادت مىداند که از آن به عنوان طبیعت دوم یاد مىکند. و مىفرماید: «عود نفسک فعل المکارم و تحمّل اعباء المغارم تشرف؛ نفسک و تعمر آخرک و یکثر حامدوک[1] نفس خود را به امور نیک عادت دهید تا شرافت یابید و آخرت خود را آباد کنید و ستایش کنندگان را افزایش دهید.» بر این اساس اسلام سفارش مىکند فرزندان را از کودکى به نماز و روزه عادت دهید تا تقید به فرائض در بزرگسالى بر آنان دشوار نگردد[2] 18. ایجاد جاذبه های مورد پسند جوان در مسجد از قبیل کتابخانه وبانک نرم افزار و جلسات پرسش وپاسخ اگر جاذبه برای مسجد ایجاد شود به سهولت مىتوان در این دوره از حیات در عمق دل و صفاى قلب او نفوذ کرد. پیامبر اکرم(ص) توصیه فرمودهاند: «علیکم بالشبان خیراً فانهم ارق افئدة ان اللَّه بعثنى بشیراً و نذیراً محالفنى الشبان و خالفنى الشیوخ؛ بر شما باد به جوانان که قلب آنان رقیقتر و آمده پذیرش خیر است. وقتى خداون مرا براى انذار و بشارت مردم مبعوث کرد سالخوردهها با من مخالفت کردند اما جوانان با من پیمان بستند».[3] 19. زیبا سازى مساجد: پاکیزگى، طراوت و زیبایى مسجد، در جذب جوانان بسیار مؤثر است. بعضى از دانشآموزان، بوى بد، فضاى تنگ نمازخانه، فرشها و موکتهاى آلوده را باعث بى رغبتى به نماز مىدانند. 20 فعال کردن مساجد: اگر امکانات هنرى، ورزشى، نمایشى، کتابخانه در کنار مسجد به عنوان جزئى از پیکره مسجد محسوب شود جوانان به مسجد راغبتر خواهند شد. با کمال تأسف دنیاى الحاد در مسیر خود با ظواهرى زیبا از روشهاى نو و از تمامى امکانات استفاده مىکنند ولى ما تنها به روشهاى سنتى اکتفا کردهایم و از همه ظرفیتها استفاده نمىکنیم. قرآن کریم به کاربرد هنر در القا و تغییر افکار اشاره کرده و مىفرماید: سامرى دشمن موسى(ع) با زر و زیور، گوسالهاى ساخت که صدایى شگفت داشت و آن را خداى موسى معرفى کرد و به این صورت پیروان موسى(ع) را به انحراف کشاند[4] چرا ما براى هدایت مردم از شیوههاى هنرى مثل فیلم، کارتون، تئاتر، نقاشى، گرافیک، مسابقه و غیره استفاده نکنیم؟ 21 پیوند مسجد با زندگى جوان: اگر مساجد از خاصیت تک بعدى (معنوى گرایى) به سوى چند بعدى شدن سوق داده شود و اقدام عملى در جهت نیازهاى فردى و اجتماعى نسل جوان بردارد قطعاً در جذب جوانان موفق خواهد بود. وجود برخى مشکلات زمینه ساز انحراف و بى رغبتى به دین یا کانونهاى دینى است. بیکارى، عدم ازدواج و عدم تأمین معیشتى زمینه دین گریزى و سستى نسل جوان را فراهم مىسازد. از جوانى که در آتش غریزه جنسى مىسوزد و بر اثر بى کارى و عدم امید به آینده سر از یأس و ناامیدى در مىآورد و مأمنى براى حل مشکلات خودنمى یابد چگونه انتظار رغبت به نماز و دین مدارى از او مىتوان داشت. دین خردگرا و حکمت مدار اسلام در کنار مسایل معنوى بر مسایل مادى و اقتصادى نیز تأکید مىکند و فقر را مایه کفر معرفى مىکند چنان که از پیامبر (ص) نقل است که فرمود: کاد الفقر ان یکون کفراً[5]لذا مسجد باید به کانونی برای رفع مشکلات جوان حتی المقدور تبدیل شود تا جوان به مسجد گرایش پیدا کند 22.واگذار کردن فعالیتهای مسجد به جوانان برخی از کارهای مسجد را میتوان به طور کلی یا جزئی به جوانان واگذار کرد. برای مثال در یک مراسم، برنامه پذیرایی بر عهده جوانان باشد. این اقدام با روحیه پرشور و نشاط جوانان تناسب دارد و سبب ایجاد وارستگی جوانان به مسجد میشود. 23. بیان مباحث مورد نیاز جوانان در مسجد : جنبه آموزشی و معرفتی مسجد، یکی از مهم ترین جنبههای آن است. هیئت امنا و امام جماعت باید جلسههای ویژهای را برای جوانان برپا و مطالبی را بر اساس نیازها و پیشنهادهای آنان مطرح کنند و در صورت لزوم، برای پربارتر شدن این جلسهها میتوان از کارشناسان و میهمانان نیز دعوت کرد. مسائل بلوغ، روابط دختر و پسر، ازدواج، تحصیل، بررسی آثار تحصیل و تربیتی نماز، نقش نماز در زندگی زوجهای جوان و عشق مجازی یا حقیقی، از مسائلی است که جوانان با آن رو به رو هستند. 24.تشویق تشویق، با دو خواسته جوان هم خوانی کامل دارد: جوان ستایش خواه است و میخواهد جلب توجه کند. جوان شیفته تحسین و تمجید است، به ستایشها دل میبندد و حاضر است خود را فدای کسی کند که صلاحیت و شایستگی او را تأیید کرده یا به بیان تواناییهایی او پرداخته است تشویق جوانی که در مسجد حاضر شده به گونهای که با شخصیت و روحیات او موافق باشد، پاسخی است به خواستههای درونی او در زمینه ذهن و عاطفهاش که دوام حضور او و آغاز حضور دیگر جوانان را نوید میدهد حال به نحوه بیان آگاه سازی جوان در مورد هر یک از عوامل بازدارنده از نماز می پردازیم اینک به نحوه از بین رفتن عوامل یاد شده در اول پاسخ می پردازیم 1تنبلی و سستی: با آگاهی از پاداش واجر نمازگزار و بیان آثار سبک شمردن نماز از بین می رود 2عدم استقلال فکری در مسائل اعتقادی و پیروی از محیط: با بیان ارزش انسان ولقد کرمنا بنی آدم وبیان اینکه ارزش انسان به اختیار است و اینکه انسان در پیروی از محیط حتی پدر و مادر در عدم انجام واجبات در پیشگاه خدا معذور نیست استقلال حاصل می شود 3دوستان فاسد: با بیان آیات و روایات در مورد دوست بد یا ویلتی لیتنی لم اتخذ فلانا خلیلا الاخلا یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین ، عبرت از پسر نوح که سر آنجام همنشینی با دوست بد او را به هلاکت کشاند و... 4نا آگاهی از فلسفه نماز و اهمیت و جایگاه آن: بیان اسرار واهمیت وآثار نماز در دنیا وآخرت 5محیط خانوادگی ناسالم: آگاه ساختن جوان به اینکه انسان در اطاعت از پدر ومادر در ترک واجبات معذور نیست چه رسد به الگو پذیری از آنان واینکه مدار در رفتار انسان رفتار پدر ومادر نمی باشد ووصینا الانسان بوالدیه ...وان جاهداک علی ان تشرک بی ...فلا تطعهما ... 6تربیت غیر اسلامی: آگاه ساختن جوان به سیره اهلبیت و واجبات و محرمات دینی 7برخورد نامناسب در دوران کودکی از سوی متولیان امور فرهنگی:توضیح اینکه إن دین الله لا یعرف بالرجال [6]الأمالیللمفید ص 3 8سلب توفیق ناشی از ارتکاب گناهان: آگاه سازی جوان بر اثرات وضعی گناه که سلب توفیق می آورد 9یاس و ناامیدی از رحمت خداوند: امیدوار ساختن جوان به رحمت الهی وبخشش گناهان گذشته به سبب توبه 10دنیازدگی: آگاه سازی جوان به اثرات سوء دنیا زدگی وبیان نمونه هایی که به سبب این امر به پوچی وسر انجام به خود کشی رسیده اند 11تضاد در گفتار و کردار بعضی از مبلغان دینی و مسلماننماها: توضیح اینکه إن دین الله لا یعرف بالرجال 3وتاکید بر اینکه فقط پیامبران وائمه اسوه هستند وبرای همین آنها معصوم هستند وهر کس دیگری در معرض خطا واشتباه قرار دارد لذا نمی تواند الگو باشد 12برنامههای موازی با نماز جماعت: تاکید بر اهمیت نماز بر هر امری حتی طواف خانه کعبه که واجب است به هنگام نماز تعطیل است احب الاعمال الی الله الصلاه لوقتها [7]... 13اعتقاد به سخن «دلت پاک باشد، کافی است»: تاکید براینکه این هسته زمانی حفظ می ماند که پوسته آن که انجام واجبات وترک محرمات است انجام گیرد 14عدم اطّلاع از مسائل شرعی مانند چگونگی اقامه نماز و مقدمات آن: آموزش نماز با شرایط و مقدمات آن 15تغییر ارزشها و الگوها در جامعه: بیان الگوهااز نظر قرآن وروایات 16شبهات بی پاسخ در ذهن جوان: آگاه سازی جوان از جواب شبهات 17نقشههای استعمار جهانی: آگاهی جوانان از نقشه های شیطان و تهاجم فرهنگی وجنگ نرم ومقابله با آن از طریق خود سازی واینکه تنها راه مبارزه با شیطان نماز است ( روایت نبوی ص لَا یَزَالُ الشَّیْطَانُ ذَعِراً مِنَ الْمُؤْمِنِ مَا حَافَظَ عَلَى الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ فَإِذَا ضَیَّعَهُنَّ تَجَرَّأَ عَلَیْهِ فَأَدْخَلَهُ فِی الْعَظَائِم الکافی 3 269 باب من حافظ على صلاته أو ضیعها 18فقر، فساد و تبعیض در جامعه : تبعیض در جامعه در زمان معاویه و خلفا نیز بوده است اماآیا این دلیل می شود که ابوذر و سلمان و دیگران دست از نماز خواندن بردارند؟
|