در کتاب فقهی و عرفانی و اخلاقی آورده اند که : نماز حقیقی است که با چهار هزار مسئله بدرقه می شود . و این کثرت مسائل ظاهری و باطنی دلیل بر موقعیت ممتاز نماز در میان عبادات اسلامی است .
می نمی دانم در شناساندن حقیقت این عمل مهم ملکوتی از کجا شروع کنم ، مانند کسی هستم که در کنار ساحل ایستاده و چشم اندازش دریای بی نهایت بزرگی است .
برای نماز دو نوع شرط بیان کرده اند : ظاهری و باطنی .
در این بخش خیلی فشرده و سادی به شرایط ظاهری و باطنی نماز اشاره می شود .
شرایط ظاهری :
طهارت که عبارت است از غسل و وضو و تیمم و رفع آلودگی از بدن و لباس و حتی الامکان تمام محلّ نماز .
احتراز از لباس ابریشم ، حریر ، و نیز طلا برای مردان ، و دوری جستن از لباسی که از پوست و پشم و کرک حیوانات حرام گوشت تهیّه شده است .
مراعات وقت نماز ، بخصوص اول وقت ، و ایستادن در محلی که کسی یا
چیزی از جلوی آدمی عبور نکند .
قرآن مجید و روایات بر این معنی گواهند که در راه به پاداشتن نماز موانعی وجود دارد که مسلمانان باید سعی کنند از آنها دور مانده و به هنگام برخورد با آن موانع به مبارزه برخیزند و تا سرحدّ سرکوبی آنچه نمی گذارد انسان وارد بارگاه نماز شود به کوشش و جهاد ادامه دهند .
در این قسمت هم مثل بخشهای گذشته از متن قرآن و روایات استفاده شده است . خوانندگان محترم را به دقت در این فصل توجّه می دهم :
* ای مردمی که به حق گرایش پیدا کرده اید ! بدانید شراب و قمار و بت پرستی و تیرهای گروبندی برنامه هایی است پلید و از کارهای شیطان . حتماً از آنها دوری کنید تا به رستگاری برسید . شیطان می خواهد به وسیله شراب و قمار میان شما عداوت و دشمنی ایجاد کند و مخصوصاً به وسیله این برنامه های پلید شما را از نماز و ذکر حق باز دارد . آیا از این برنامه ها دست برمی دارید تا به فتنه شیطان دچار نشوید(1) ؟!
* به مردم منافق و آنان که ظاهر و باطن یکی ندارند بگو : آنچه انفاق کنید ـ چه با میل چه با زور ـ از شما پذیرفته نیست ، زیرا کار شما خودستایی است و شما مردمی هستید که سخت به فسق خو گرفته اید . ای رسول من ! هیچ
ــــــــــــــــــــــــــــ
ـ مائده ( 5 ) : 90 ـ 91 .
مانعی از قبول نفقات آنها نبود جز آنکه آنان به خدا و رسول کافر بودند ، و این که در نماز شرکت می کنند برای تظاهر است ، زیرا از نماز اکراه دارند و سخت کسل اند ، و مالی را هم که می دهند از روی شوق نیست(1) .
آنچه به عنوان قسمتی از موانع نماز از آیات ذکر شده استفاده می شود ، می توان در چهار قسمت خلاصه کرد :
. شراب
. قمار
. بت پرستی
. ریا
کتاب الهی و روایات اصیل اسلامی درباره مردم بی نماز ، یا آنان که این مسئله مهمّ ملکوتی را سبک فرض می کنند ، نظریاتی دارند که به قسمتی از آنها در حدّی که لازم است اشاره می شود :
* ای اهل ایمان ! با آن دسته از اهل کتاب و کافران که دین شما را به بازیچه گرفتند دوستی برقرار مکنید و اگر خود را مؤمن می دانید از خدا بترسید . آری ! چون شما ندای نماز بردارید آن را مسخره و بازی فرض می کنند . علتش بی خبری آنان از حقایق اصیل عالم است...
رسول من ! بگو : آگاه سازم کدام قوم را نزد خدای منتقم بدترین پاداش است : کسانی که خدا بر آنان لعن فرستاد و نسبت به آنها غضب کرد و آنان را به صورت میمون و خوک مسخ نمود ، و آن کس که بندگی حق را رها کرد و به عبادت شیطان روی آورد ، در پیشگاه خدا از بدترین منزلت برخوردار است . اینان گمراه ترین مردم از راه الهی هستند .(1) .
در این آیات ، مردمِ جدای از ایمان و نماز ، ملعون و مغضوب حق معرفی شده اند و به آنان وعده عذاب سخت روز قیامت داده شده است .
* آنان که پس از خداپرستان ، رشته زندگی را به دست گرفته و در میدان
ــــــــــــــــــــــــــــ
ـ مائده ( ) : 57 ـ 60 .
نماز اساسی ترین رشته ی الفت و عالی ترین عامل محبّت بین بندگان و حضرت حقّ است .
نماز نور دل و صفای قلب و روح جان و سلامت روان و فروغ ذات عباد صالح خداست .
نماز واسطه ی محکمی است که تمام هستی انسان را به ملکوت هستی پیوند می دهد و به مانند آن ، برنامه ای را برای ربط دادن آدمی به حقّ و حقیقت نمی توان یافت .
نماز پناه بی پناهان ، سنگر جهادگران ، گلستان روح افزای عاشقان ، چراغ سحر مشتاقان ، نور وجود عارفان ، آرامش دل بینایان ، و سیر کمالی آگاهان است .
نماز زنده کننده ی جان ، ظهور دهنده ی حیات جاودان ، راز و نیاز دردمندان ، روشنی راه رهروان ، نور دیده ی بیداران ، سرمایه ی مستمندان ، دوای درد بی دردان ، نوای دل بی دلان ، دلیل گمراهان ، امید امیدواران ، سرّ حقیقی سحرخیزان ، سوز دل سوختگان ، حرارت روح افسردگان ، مایه ی بقای جان ، و دستگیره ی نجات انسان از تمام مهالک است .
نماز برتر از همه ی عبادات ، جامع تمام کمالات ، منعکس کننده ی کلّ واقعیّات ، منبع برکات ، و کلید قفل تمام مشکلات است .