طاهره سرچاهی
مربی پرورشی
علی اکبری
فرهنگی
مقدمه
جوانان چون گلهای رنگارنگی هستند که تنها در سایه سار توجه و عنایت بزرگان میتوانند رخنمایی کنند
جوانان هر کشور، سرمایه آن می باشد، سرمایه ای که با به فعلیت در آوردن آن، میتوان موجبات رشد جامعه را فراهم ساخت. نسلی که هدف گسترده و اصلی تهاجم فرهنگی غرب میباشد. در تهاجم فرهنگی، پایگاه های دینی مثل مساجد نیز آماج حمله قرار دارند . امروزه با توجه به گستردگی ارتباطات و فناوری پیشرفته، به طور قطع، نمیتوان از ورود فرهنگ های بیگانه جلو گیری کرد . از این رو، باید به جوانان در برابر این هجوم افسار گسیخته مصونیت ببخشیم. به نظر می رسد بهترین و کم هزینه ترین روش در جهت نیل به این مقصود، استفاده مطلوب و برنامه ریزی شده از امکانات مساجد و افزایش توان مسجد، در رقابت با تهاجم فرهنگی دشمنان است. مساجد می توانند با جذب جوانان و تعمیق بخشیدن به فرهنگ غنی اسلامی، در این نبرد بزرگ سربلند و پیروز باشند
جوانی
با فرا رسیدن دوران جوانی، علائم بلوغ آشکار میشود. هم چنان که جسم و اندام جوان رشد بیش تری می کند، عقل او کاملتر میشود و قدرت فهم و درکش، افزایش مییابد. در همین دوران است که در باورهای دینی خود می کاود تا آنان را به مدد عقل و اندیشه، استوار سازد. کار اساسی این است که روحیه جوان را به خوبی شناخت و ظرف اندیشه او را اندازه گیری کرد و متناسب با آن ، تغذیه نمود .
خانواده و دوستان
خانواده و دوستان از مهمترین عوامل تشکل شخصیت هستند که چگونگی آنها در آینده تربیتی، سیاسی، تحصیلی و دینی فرد موثر است.
1- عادت دهی فرزندان به نماز
2 - پرهیز از خشونت و زور گویی
3- آشناییدهی فرزندان به مسجد و اجتماعات معنوی : آنها را باید در محیط های مشوق برد. این به تجربه ثابت شده است که اگر فرزندان به مسجد نروند ، اگر در جمع نباشند، نماز خواندن گروهی را نبینند، به این کار تشویق نمی شوند زیرا حضور در جمع مشوق انسان است، آدم بزرگ وقتی خودش را در جمع اهل عبادت می بیند، روح عبادت بیشتری پیدا می کند والبته فرزندان بیشتر تحت تاثیر قرار می گیرند ولیکن متاسفانه کم رفتن به مساجد ومعابد ومجالس دینی سبب می شود که فرزندان از ابتدا رغبت به عبادت پیدا نکنند ، ولی این برای همه وظیفه است ، اسلام که می گوید، فرزندت را وادار به نمازخواندن کن ،نمی گوید آقا مابانه فرمان بده، تشر بزن، دعوایش کن ، بلکه می گوید از هر وسیله ای که بهتر می شود برای تشویق او به عبادت و نماز خواندن استفاده کرد ، باید استفاده شود(عزیزی تهرانی علی اصغر ،77،ص113 )
لذا در صورتی که اعضای خانواده به خصوص، پدر و مادر خود به مسجد نروند یا به رفت و آمد فرزندشان به مسجد توجه نکنند یا این که فضای خانه به طور کلی با تعالیم و مفاهیم دینی بیگانه و بی تفاوت باشد ، نمی توان انتظار داشت ، جوانان با مسجد میانه خوبی داشته باشد.
4- تشویق فرزندان نماز خوان: هر انسانی در برابر کاری که انجام می دهد تشنه تشویق است و تشویق انسان را بهتر وادار به کار کرده و باعث می شود کار را بهتر انجام دهد و این مطلب در بچهها تاثیر بیشتری دارد پس چقدر خوب است که فرزندان را در رابطه با تمام خوبیها ئیکه انجام می دهند مخصو صا نماز تشویق نمائیم. (تاج لنگرودی محمد مهدی 75 ص92 )
5- پدر و مادر باید به او بفهمانند که نماز پاسخی است به نیاز روانی او، باید با او چنان ارتباط خوبی برقرار کنند که این نیاز در او وارد بشود ،او بخواهد به نماز بایستد، او با نماز همه نیا زهای روانیش ارضاء بشود چرا که با نماز گزار که پدر و مادرش بوده نیازش به محبت ارضاء شده حالا نیازهای روانیش هم ارضاء خواهد شد . به همین جهت ما می بینیم که وقتی یک رفتاری را با تجارب خوشایندی برای آنها همراه می کنیم دوست می دارند و آن وقت است که ما از خانه یک راهی باز میکنیم به طرف مسجد هر وقت پدر و مادر مسجد میروند، ما راه خانه و مسجد را به فرزندان نشان می دهیم .(ستاد اقامه نماز 74 ص40-41 )
پس وظایف والدین و الگوهای منزل
توجه عملی به امر عبادت و نماز، ارزش دهی به نماز، تعطیل کارها هنگام نماز، ایجاد خلوص و پاکی در عبادت والدین، هماهنگی نماز و عبادت والدین با اخلاق و کردار و رفتار آنها، فراهم نمودن غذاهای طیب و پاک، رشددهی اعتقادی و فکری فرزندان نسبت به دین و دینداری در عصر پیشرفت علوم و تکنولوژی، دوستیابی مناسب و غیر مستقیم برای فرزندان و ایجاد زمینههای پذیرش و استقبال، ایجاد زمینه معنویات، همانند دعا، مناجات، روضه اهل بیت، همگامسازی فرزندان با الگوهای نافذ و رشد یافته و اسوه .
زیرا ماهی که در دریا زاده می شود آیا نیازی دارد که آموزش شنا ببیند ؟ فرزندی هم که در خانواده ای که لبریز از ذکر و یاد و محبت خداست بدنیا می آید هیچ نیازی ندارد که آموزشی ویژه برای نماز ببیند چون از همان لحظه میلاد در گوشش اذان و اقامه می گویند او را به صلوه و فلاح و خیرالعمل دعوت می کنند .
امام (ره) فرمودند :به نماز و مساجد اهمیت دهید که پرونده های دادگستری مال بی نمازها است و نماز خوانهای واقعی در دادگستری پرونده ندارند شیطانها از مساجد و نماز می ترسند . آنها می خواهند از نماز جلوگیری کنند و بعد از خالی کردن سنگرها ، حمله کنند ( موسسه فرهنگی قدر ولایت 74 ص 36 )
وظایف مربیان و مدیران:
1 - تبلیغ کلامی مدیران و معلمان در امر نماز
2 - تبلیغ عملی در امر نماز
3 - هماهنگی نماز و عبادت مربیان با اخلاق و رفتار آنها
4 - استفاده از روشهای سازنده و جذاب در دعوت به امر نماز
5 - پرهیز از استبداد، تحکم، زورگویی، ایجاد محدودیت، طعنه
6 - شناخت دهی نوجوانان و جوانان نسبت به فساد و بزهکاری
7 - گوشزد نمودن اثرات مخرب ماهواره
8 - زدودن تفکر جدایی دین از علم و تضاد آنها از اذهان جوانان
9 - ایجاد فضای معنوی و دینداری در جو حاکم مدرسه ( عزیزی تهرانی علی اصغر (143 تا ص147 )
10 - نماز را با فیزیک ، امور تربیتی را با شیمی و ریاضی عجین بکنیم . دانشگاهها باید اساتید در خط اول نماز جماعات باشند.
11 - با یک دید واقع بینانه و با اعتماد راسخ به تعالیم اسلامی، برای حاکمیت دین در مدرسه میبایست بیشترین بهاء را به گزینش بهترین و شایستهترین الگوها که وجودشان مزین به باورهای عمیق دینی و رفتارهای مذهبی است داد .(پیوند 161 ص348 )
12- رشد تربیت دینی صرفا ماموریت درس دینی شمرده نشود ،زیرا ماهیت دین طوری است که در همه جا حضور دارد و ارتباط آن با همه عرصه های فکری باید مکشوف گردد (پیوند 337 ص31 )
توجه مسئولین سیاسی و حکومتی به سالمسازی اجتماع
متاسفانه در بیشتر محیطهای عمومی جامعه مسلمانان، بخصوص در ایران اسلامی و در بین شیعیان، بیمبالاتی و بیاعتنایی نسبت به دین و احکام دینی مشاهده میشود.
مسئولین باید به این امر توجه لازم داشته باشند که آلودگی محیط جامعه، گریبانگیر همه افراد جامعه حتی خود آنها و فرزندانشان خواهد شد، دنیای امروز، بیحد و مرز است، تمام مرزها شکسته شده و روز به روز، اتصال ملتها و افراد جامعه بشری بیشتر خواهد شد .جوان نسل گذشته را میتوانستیم در منطقه و منطقهای محدود نمود، ولی با پیشرفت ارتباطات و نیاز قوی ما مسلمانان به پیشرفت در تمام زمینههای علوم و فنون، دیگر نمیتوان خود را محدود به محیط خاصی نمود. پس نسل امروز، اعم از دختر و پسر، باید وارد اجتماع بزرگ و گاهی دنیاهای دیگر شوند، به همین جهت است که پاکی محیط اجتماع برای انسانها ، مخصوصا انسان امروز مهم است ، از طرفی ایجاد شناخت و معرفت نسبت به اعتقادات امری ضروری تر و مهمتر است
و تمام سیاستمداران و حکومتکنندگان و مبلغان باید در دو مرحله تلاش و حرکت کنند:
1 - حرکت بیرونی
2 - حرکت درونی. مخصوصا در دنیای بیحد و مرز امروز واکسینگی فکر و عمل، ضروریتر جلوه میکند شاید در زمانهای نزدیک، مبارزه با ماهواره و رسانههایی همانند آن غیر ممکن باشد و ما راهی بجز شناخت دهی و آگاهی بخشی به نسل جوان خود نداریم و در این راستا از هیچ حرکتی نباید دریغ بورزیم
توجه مسئولین فرهنگی جامعه به امر نماز
مسئولین تبلیغی، نویسندهها، ناشرین، مطبوعات و تمام رسانهها باید به ارزش دهی به معنویات، مخصوصا امر نماز توجه کنند و امور معنوی را با شیوههای امروزی هماهنگ با اندیشههای نو امروزی تبلیغ کنند (عزیزی تهرانی علی اصغر 77 ص و 121 - 137 تا 139 )
امام جماعت
فردی که میخواهد هدایت و مدیریت مهمترین پایگاه توحید را بهعنوان امام جماعت بهعهده بگیرد باید از جهتهای مختلف، دارای شرایط و ویژگیهایی خاصی باشد و بطور دایم در بدست آوردن و ارتقای این ویژگیها در خود تلاش نماید. در انتخاب باید ویژگیهای امام را از نظر فقهی، علمی- ظاهری - گفتار - برخورد و مهارتهای فنی، انسانی و نظری یا تئوریک را لازم دانست و مد نظر قرار داد (گروه پژوهشهای کاربردی مساجد، 86، ص172 )
پس نکاتی را در جذب جوانان به مساجد باید مورد توجه قرار دهد :
1- برخورد مناسب: درک موقعیت سنی جوانان و شناخت نیازها و روحیات آنان توجه خاص میطلبد. اگر بتوانیم نیازها و سطح توقعات آنهارا شناسایی کنیم و برنامهها و فعالیتهای مسجد را با این شناخت هماهنگ کنیم، قطعا حرکتی مثبت انجام دادهایم.
2- دوستی با جوانان: افزون بر شناخت جوان و برخورد مناسب ائمه جماعات باید با کنار گذاشتن برخی تشریفات و محدودیتهای کاذب و غیر ضروری، با جوانان رابطه دوستی بر قرار کنند، و به آنان شخصیت بدهند و در ارتباط با اداره بخشهای مسجد از آنان نظر خواهی کنند و آنان را دعوت به همکاری نمایند. و در مراکزی که جوانان محل حضور دارند مانند دبیرستانها، مراسمهای جشن و شادی و مجالس ترحیم حضور پیدا کند تا جوانان بیشتری را شناسایی نماید و با ایجاد رابطه دوستی، آنان را از راههای گوناگون به مسجد بکشاند .
3- مطالعه و تحقیق: همواره توانایی علمی در جهت پاسخگویی به سوالات و شبهاتی را که در جامعه مطرح میشوند، داشته باشد در هر زمان و مکانی سوالات و شبهات خاصی ذهن و فکر جوانان را به خود مشغول می کنند . طبیعی است که توانایی علمی امام جماعت برای پاسخ گویی به سوالات مراجعان سبب جلب اعتماد مردم و جوانان به آن ها می شود و آنان را به مساجد می کشاند .
4- تشویق: در دورا ن نوجوانی و جوانی، تشویق با خواستههای جوان تطابق دارد. ائمه جماعات میتوانند با تشویق جوانانی که در مسجد حضور پیدا میکنند، به نحوی که با شخصیت و روحیات آنان سازگار باشد، پاسخی به نیازهای درونی در عرصه ذهن و عاطفه آنان بدهند. این گونه تشویقها دوام حضور جوانان در مسجد و آغاز حضور دیگران را به انسان نوید می دهند.
5- آراستگی ائمهجماعات با اقتدا به سیره ائمهاطهار(ع): باید از آراستگی لازم برخوردار باشند و توجه جوانان را جلب نمایند.
6- برقراری جلسات ویژه جوانان: امام باید بعد از مخاطب شناسی دقیق و آگاهی از نیازها و سلایق جوانان ، جلساتی را ویژه آنها تشکیل دهد و مفاهیمی از دین اسلام را برایشان بیان کند که با سلایق، روحیات و نیازهای آنان متناسب باشد جلسه نباید حالت سخنرانی و خطاب مستقیم داشته باشد ، بلکه باید به صورت گفتمان برگزار گردد تا جوانان بتوانند نظر و سوالهای خود را بیان کنند. مطالب در قالب مناظره، داستان، خاطره و پرسش و پاسخ بهتر قابل ارایه است. بهتر است قالبهای گوناگونی انتخاب شود تا جلسات متنوع و جذاب گردد.
7- شناخت نیاز و روحیات جوانان : شناخت موانع برقراری ارتباط عمیق و پایدار بین جوان و امام جماعت، یکی از مهمترین اقداماتی است که امام جماعت باید انجام دهد، چون آگاهی از این موانع، در اتخاذ راهکاری صحیح و حساب شده برای رفع موانع لازم است. و با توجه به تفاوتهای فردی و فرهنگی، شیوه و برخورد مناسبی را بر گزیند .
8- شرکت جوانان در مدیریت مسجد: با دور اندیشی و بدون ایجاد حساسیت، در مدیریت و جهتدهی به فعالیتهای مساجد، به موقعیت و اهمیت جوانان توجه داشته باشد به طوری که جوانان، امام جماعت را نماینده مورد اعتماد تام الاختیار خود بدانند. (محمدی محسن، فروغ مسجد، 84 ص331-332-334)
ائمه مساجد در هر منطقه آموزشی میزبان دانش آموزان در مساجد باشند.
9 - معرفی جوان نمونه: مناسب است در طول هفته یا ماه یا سال جوان نمونه معرفی گردد.
10- جایزه ویژه : برای تداوم حضور جوانان در مساجد بهتر است مورد تشویق قرار گیرد تقویت پایگاه بسیج : محیط جوانپسندانه بسیج، در جلب جوانان به مسجد موثر میباشد از این رو لازم است پایگاه های بسیج از جهت امکانات و موقعیت تقویت گردد تا زمینههای بیشتری را برای جلب و هدایت جوانان به وجود آورند ایجاد تشکیلات مخصوص جوانان تا اقدامات گوناگون در مورد جوانان را بطور منسجم هدایت و سرپرستی نماید ( همان ص347و348).
مسجد
مسجد با داشتن شرایط و ویژگیهای خاصی خود، می تواند از جمله عوامل جذب جوانان به مسجد باشد. مدیریت صحیح و برنامهریزی از سوی مسجد برای داشتن امکانات با تخفیفات هم برای جوانان و جامعه مفید است و هم عاملی در جهت جذب آنان میباشد. این ویژگیها عبارتند از فضای مناسب و ظواهر خوب آن، نظافت، وسایل صوتی و گرمازا و سرمازا، تصمیمگیری متمرکز، ایجاد امکانات فرهنگی ورزشی، استفاده از افراد خوش صدا (ماهنامه فاطر مهر 87 ص45 )
امکانات و فعالیت های مسجد
گستردگی فعالیت ها و امکانات مسجد از نقاط قوت انهاست.
امکانات: با توجه به روحیات و فضای فرهنگی جامعه، مسجد برای جذب جوانان می بایست دو نوع امکانات داشته باشد.
1 - امکانات فرهنگی2 - امکانات ورزشی
فعالیتها
جوانان روحیات گوناگونی دارند و مسجد برای جلب جوانان، باید فعالیتهای متعددی انجام دهد، تا بتواند هر گروه از جوانان را با یک شیوه خاص جلب کند
برگزاری مسابقات:
یکی از فعالیتهای پر دامنه و کم هزینه است که در صورت مدیریت صحیح درآمد زا نیز خواهد بود
سفرهای زیارتی و سیاحتی
توجه به نکات ذیل لازم است مکان و محل اردو ،زمان اردو
کلاسهای آموزشی
برگزاری برخی کلاسهای کمک درسی، ورزشی، هنری مورد علاقه و اشتیاق جوانان هست.
بها دادن به جوانان
اقدامات زیر در بها دادن به جوانان قابل توجه است: عضویت در هیئت امنا، مشورت و نظر خواهی، محول کردن فعالیتهای مسجد به جوانان.
حضور شخصیتهای محبوب و الگوهای جوانان در مسجد
جوان یکی از خواسته های اجتماعی اش ،الگو پذیری است ، او در جامعه خواستار کسانی است که در رفتار و گفتار برای او الگو باشند .
تبلیغات
در دنیای امروز، تبلیغات نقش و جایگاه مخصوص به خود دارد. از این رو، انعکاس فعالیتهای مسجد در بین مردم و اطلاعرسانی و آگاهی پیدا کردن نسل جوان از فعالیتهای متنوع مساجد گامی دیگر در جهت جذب جوانان به مسجد است. تبلیغات دینی هوشمند و حساب شده دینی، میتواند جوانان را در مسیر دینداری و مسجد ثابت قدمتر نماید.
هیئت امنا
اعضای هیئت امنا ء در کار گروهی خود در مسجد، باید به دو اصل: توجه ویژهای داشته باشند تا بتوانند گروهی منظم ، منسجم و موفق باشند
الف- وحدت فرماندهی زیرا توجه به اصل وحدت فرماندهی این نکته را به آنان میآموزد که هر کس باید از یک ما فوق دستور بگیرد و کارهایش را با او هماهنگ سازد.
ب- اصل وحدت جهت: و اصل وحدت جهت نیز این مطلب را بیان می کند که برای اجرای هر برنامه، باید یک مسئول، معین شود تا مدیر بتواند با هدایت همه فعالیتهای معطوف به تحقق یک هدف معین، آنها را با هم هماهنگ سازد.
1- هیئت امنا به آسانی میتواند با برنامهریزی مناسب، سنت بزرگ پیامبر و امامان معصوم در اموزش عمومی و همگانی قران و حکمت از طریق مساجد را احیا کند.
2- هم چنین می تواند از طریق فرهنگسازی قرانی، با تهاجم فرهنگی دشمنان به مقابله عملی برخیزد و گامی بلند در جامعهسازی قرانی بر دارد. امام صادق(ع) میفرماید: بر شما باد توجه به نسل نوجوان، زیرا آنان به هر کار نیک ، اشتیاق بیشتری دارند.
3- و در شرایطی که رادیو با 110 زبان دنیا، با برنامه شبانه روزی خود علیه اسلام و انقلاب اسلامی، تبلیغات حساب شدهای را سازماندهی نمودهاند هیئت امنا که مسئولیت اداره مهمترین کانون معنوی را پذیرفتهاند، باید در صدد بر آید اصول و شیوههای تبلیغ در عصر حاضر را در یابد. امام علی(ع) به کمیل میفرماید: هیچ حرکتی نیست مگر انکه تو در آن به شناخت نیازمند هستی. برای موفقیت در این مسئولیت، علم و آگاهی، مهربانی، و صمیمیت، تواضع و انعطافپذیری، اخلاص و عدم توقع پاداش، توکل بر خداوند، اعتماد به نفس، شجاعت و دلسوزی، سعه صدر و استقامت، آراستگی، نظم و نرم خویی ویژگیهایی است که باید خود را بدان آراست با نام خداوند و در حهت او، توجه به موقعیت، شناخت زمان و مکان و مخاطب، مطابق بودن نیاز، توجه به نیازهای اساسی و نهاد فطری انسان، رعایت اعتدال و توازن، در نظر گرفتن اولویتها، توجه به تدریجی بودن، نرم، همراه با ادب و احترام، دوری از افراط و تفریط، اصرار بیهوده، پیراسته از لغو، ناسزا و تعصبهای نا بجا، پیام دینی را بهتر به مخاطبان جوان منتقل میکند. ( گروه پژوهش ص227-228 و 243 )
خادمین
بدون شک دوران نوجوانی از حساسترین دوران زندگی بهشمار می آید این دوران به تعبیر روانشناسان مرحله ی انتقال از کودکی به جوانی و بزرگ سالیست. در این دوران نوجوان از یک سو می خواهد کارهای دوران کودکی را کنار بگذارد و از دیگر سو توانایی و تجربهی لازم را برای حل مسائل و مشکلات خود ندارد . وجود این دو حالت باعث بروز مشکلاتی در روحیات نوجوان شده و آرامش روحی و روانی آنان را سلب می نماید، به همین دلیل سرکشی و ناسازگاری و بر آشفتگی و پرخاش در این دوران بیشتر از سایر اوقات مشاهده می شود این گونه رفتارها ممکن است در هر زمان و مکا نی بروز و ظهور نماید . مساجد نیز از این قاعده مستسنی نیستند حال اگر مشاهده شد که برخی نوجوانان برای ابراز وحود در مساجد اقدام به کارهایی نمودند متولیان و خدام با رعایت نکات ذیل که می تواند راهگشا باشد توجه کنند.
امام علی(ع) در نامهای خطاب به فرزندش امام حسن مینویسد: قلب نوجوان چونان زمین کاشته نشده آمادگی پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده می شود. از این سخن نکاتی استفاده می شود.
نکته اول:
امام علی این سخنان را مستقیما و با داد و فریاد کردن برای امامحسن بیان نکردند، بلکه به صورت نامه و نوشته در اختیار امام حسن قرار دادند، از این برخورد امام استفاده می شود که در هدایت نوجوان در درجه اول و تا آنجا که امکان دارد باید از روشهای غیرمستقیم استفاده کرد و با نشان تابلوها به افراد خاطی بدون ایجاد کوچکترین تنشی افراد را هدایت و فضای مناسبی برای عبادت مومنین ایجاد کنند.
نکته دوم:
متولیان نه تنها از حضور نوجوانان در مساجد بهسادگی عبور نکنند بلکه باید با برخورد خاص و ویژه بههمراه تشویق آنان و مشارکت عملی در امور و برنامههای مسجد نوجوان را به مساجد مجذوب کنند.
نکته سوم:
متولیان تا آنجا که امکان دارد با برخورد صحیح و مسالمت آمیز و مناسب با شان و شخصیت نوجوان خاطی را داشته باشند.
نکته چهارم:
سعی کنند با استفاده از این قلبهای آماده پذیرش به فرمایش امام علی با پاشیدن بذر هدایت، آنان را آباد کرده و از این دسته از نوجوانان، در آینده افرادی عاشق مسجد و مشارکت در امور خیر بسازند.
نکته پنجم:
با برخوردهای محبتآمیز، توجهات خاص و تذکرات غیرمستقیم، مشارکت نوجوانان در امور مسجد بتوانند نقش و جایگاه خود را در اینباره به نحو احسن ایفا کنند (دفتر مطالعات و تحقیقات مرکز رسیدگی به امور مساجد، 87 ص215 تا 219)
کارگزاران مسجد به خصوص امام جماعت یا خادم مسجد وقتیکه بچه خردسال که با پدر و مادرش به مسجد میرود، فضای مسجد را باز و آرام میبیند میخواهد آنجا بدود و اگر خدای ناکرده با او بدرفتاری شود، آزردگی روانی و عاطفی پیدا میکند یواشیواش با مسجد قهر میکند و یکی از دلایلی که فرزندان ما با مساجد رابطه حسنهای ندارند برای این است که ما تجارب خوشایندی برای آنها باقی نگذاشتهایم مهاجمین فرهنگی مخاطبین اصلیشان نوجوانان هستند بیشتر روی بچههای 3-2 ساله کار میکنند که 15-10 سال دیگر نوجوان میشوند احساس آنها را سریع میشود تغییر داد زیرا اسیر احساسات شان هستند.
دنبال ارضای نیازهای عاطفیشان هستند تا نیازهای ذهنی
تا نیازهای عاطفی به معنای دقیق کلمه ارضاء نشود انسان دنبال نیاز دیگر نمیرود (ستاد اقامه نماز 74 ص41 )
راهکارها
1- ایجاد هماهنگی عمل و سخن در مبلغان دینی
الگوهای مذهبی باید این واقعیت را بپذیرد که هر نوع رفتار، کردار و عملکرد آنان، در دینداری، معنویتگرایی، ایمان خواهی مردم تاثیر خواهد داشت و این سخن پیغمبر(ص) را به دقت توجه کنند که میفرماید: دو گروه از امت من هستند که اگر صالح شوند، مردم صالح میشود و هنگامی که فاسد شوند، مردم فاسد می شوند: اول عالمان و دوم سلاطین و حاکمان بزرگان دینی در طول تاریخ نقش محوری و اساسی داشته و صلاح مردم به دست آنها بوده است مردم وقتی ببیند که مبلغ نماز و نماز خوانی، خلاف گفته های خود عمل میکند، مثلا از اهمیت نماز اول وقت میگویند: بدون آن که خود اهمیت لازم را بدهند، گاهی از آثار نماز می گوید، بدون این که آثار نماز در ایشان جلوه کرده باشد، مسلما از نماز خوانی و توجه به آن دلسرد می شوند .مبلغان دین نه تنها مردم را در مرحله شناخت دهی و آگاهی بخشی رهبری می کنند ،بلکه در مرحله عمل نیز به واسطه رفتار و کردار خود راهبر مردم هستند و مسلما مردم اگر حرف و عمل رهبران دینی را هماهنگ ببینند به دین و اعتقادات خود علاقه بیشتر پیدا می کنند. و اگر عمل را یکی نبینند، موجب دلسردی از دین و دیانت می شود چه بسا یک جوان با یک رفتار مناسب انسانی و الهی گرایش شدیدی به دینداری پیدا کند و گاهی بر عکس می شود.
2- استفاده از بهترین روش های تبلیغ
نکته دیگر که رهبران دین در بیان اعتقادات، اخلاقیات و احکام عبادی و تربیتی، باید همانند اسوه های علم امکان ، حضرت محمد (ص) و خاندانش، اعتدال و میانه روی و ظرفیت افراد را در نظر داشته باشند و از روش های مفیدی مانند : استدلال، تشویق، تحسین و تکریم استفاده کرده و از استبداد، خشونت، تمسخر، طعفه و بدگویی پرهیز نمایند . برای جذب جوانان به امر نماز ، باید به آنها شخصیت داده و با احترام و کرامت با انها برخورد کرد و با معرفت و آگاهی بخشی به امر نماز و بیان آثار و اهمیت آن و ایجاد انگیزه و رغبت ، آنان را به نماز خوانی تشویق نمود.
3- شیوه رفتار نمازگزاران
رفتار نمازگزاران در تحقق فرهنگ حضور جوانان در مساجد موثر است، بهویژه نمازگزارانی که میانسال و کهنسال هستند و معمولا در صف نخست نماز قرار میگیرند، به جوانان در مساجد احترام بگذارند. گاه از آنان دعوت کنیم در صف اول قرار بگیرند. آنان معمولا مراعات میکنند و به صف اول نمیآیند. اگر جوانی ببیند نمازگزاری که همسن پدر یا پدر بزرگ اوست، برای جوان حرمت و اعتبار قائل است، دست او را می گیرد و به صف اول می برد و احوالپرسی میکند، احساس خواهد کرد که حضور او اهمیت دارد، و صدالبته زبان خوب و خوش و پر مهر نمازگزاران نیز جوانان را جذب میکند. اگر امام جماعت جوانان را درک کند، فضای مسجد متناسب با اندیشه و نیاز جوان باشد و نماز گزاران بهجوانان حرمت بنهند، فرهنگ حضور تحقق مییابد. فرهنگ مثل جوشش و رویش گل است، نمیتوان با امر و نهی در شکل گل یا رنگ و بوی آن اثر گذارد، باید به درون جان و ساختار گل راه برد. اگر اعتماد جوانان را جلب کنیم و با آن با مهر و صداقت و یک رنگی رفتار نماییم، تردید نداشته باشیم که جوانان با شور و حماسه در مساجد حضور گرمتری خواهد یافت.
4- پاسخ به پرسش جوانان
جوان سرشار ازپرسش است . طوفانی از پرسشها و پیچیده گیها در ذهن اوست آرمان طلب و تعالی خواه است روح پر متلاطم و پر کشش او قرار وآرام ندارد . اگر مامنی باشد و امام مسجد امینی که جوانان در حضور او آرام و قرار یابند و با کمال ارامش نظر و پرسش خود را مطرح کنند و پاسخ بشنوند و نگران نباشند که مبادا متهم شوند ، مبادا تکفیرشان کنند ، و انگشت نما شوند ، به مساجد جذب می شوند زیرا جوانان مثل گل هستند روح جوان مثل ماهی از مقابل فشار و تنگاهی گریزد (دبیرخانه دائمی نماز 77 ص ،223 تا225)
5- مانور دادن بر روی داشتهها و دریافت نداشتهها
اگر در محدوده نا محدود خوبیهای خویش مانور دهیم طعم شیرین اعتماد به نفس را به جوانان می چشانیم، حس تحرک و خوشبینی را در آنها زنده میکنیم و پای آنها را برای حرکت و جنبوجوش در فعالیتهای مختلف به حرکت وامیداریم و این مهم محقق نمی شود مگر با حرکتی هنر مندانه در تمامی مقولههای فرهنگی و هنری
6- برگزار کردن جشنوارههای متعدد در روزهای بارش اشک و هم در روزهای تابش خورشید
روزهای خاص و با ارزش موجود در زمینه اعتقادی مجال مغتنمی است تا ارزشهای نهفته در لابهلای این روزها به ظهور رسیده، همگان را در زیر بارش رحمت خویشتر سازد مساله عاشورا و زمان محرم بهترین زمان برای مطرح کردن نماز و برگزاری چشنوارهها و همایشهای مربوط به نماز است. (نماز جوانان - دینباوری 81 ص216-219)
برای توفیق در ارتباط باید به همدلی رسید و همدلی نیازمند چند مساله است .
1- درک ضمیر و ذهن جوان همراه با انعطاف و صبوری
2- فرصتشناسی، استفاده از فرصتها، بلکه فرصتسازی (محمدی محسن، ص317 و 318)
روشها
راه و مسیر انجام فعالیتهای تربیتی محسوب میشوند که میتوان از آنها در جهت دستیابی به اهداف صحیح تربیتی بهره گرفت. روشها را از یک دیدگاه میتوان به دو دسته ذیل تقسیم کرد.
الف) روشها از نظر محتوا
1- در اگاهی بخشیدن 2- برخورد عاطفی 3- استدلال 4- ایجاد انگیزه و امید
5- تغیر رفتار 6- اعتراض جدی 7- تهدید و تنبیه
ب) روشها از نظر اجرا:
1- ساده و قابل فهم و درک بودن
2- آسان گیری
3- تدریج
4- تمرین و مداومت
5- یاد دهی غیر مستقیم: الف) مشاهده ب)استفهام با طرح سوالات مختلف نوجوان را در فکر و عمل به نماز ترغیب کرد (عبداللهی ابوطالب 78 ص137-145)
6- روش تلفیقی
لذا والدین می توانند فرزندان خود را با استدلال ساده، مواقعی با پرسش های وجدانی، یا با صحنه پردازیهای سازنده درباره نماز، زمانی با یاد دادن اشعار در باره نماز آنان را در زمره مشتاقان به عبادت خداوند قرار
نتیجه¬گیری
بین مساجد و مراکز تفریحی ایجاد ارتباط کنیم این دو نباید برای همیشه از همدیگر جدا باشند طبیعت نیاز دارد به مراکز تفریحی، فطرت هم نیاز دارد به معابد خدا، در وجود ما چون طبیعت را گذاشته فطرت هم گذاشته ما باید در کنار مساجد مراکز تفریحی و در کنار مراکز تفریحی مراکز عبادی داشته باشیم و بهترین عبادتها آن وقت می شود که انسان طبیعتش را تخلیه کند بعد که طبیعت تخلیه شد در حین نماز می تواند نماز صحیح بخواند
هر مسجدی باید برنامه های متناسب با سطح فکری و نیازهای مخاطبان خود داشته باشد و مسئولان مسجد، اعم از امام جماعت و هیئت امنا و غیره از ابزارهای تبلیغی مناسب در هر زمان برای اشاعه فرهنگ اسلامی استفاده نمایند. مساجد ما باید امروزه به کلیه امکانات هنری، تبلیغی و فرهنگی مجهز باشند و فضای ورزشی و کتابخانه مجهز داشته باشند .
باید اهل مسجد، نمگ گیر مسجد بشوند نه این که فقط یک عده خاص با مسجد ارتباط داشته باشند و اگر اطعامی صورت می گیرد، فقط همان افراد خاص، از آن بهره بگیرند . باید از دانشآموزان و دانشجویان هم تشویق به عمل آورد
مسجد اگر به عنوان یک منظومه با زندگی جوانان نسبت پیدا کند می تواند زمینه فرهنگی حضور جوانان را سامان دهد سامان دهی ارتباط مردم با مساجد نباید در ذهن نوجوان مسجد، مجلس ختم و عزاداری را تداعی کند همه زندگی این نیست و روح جوان به تکاپو و شادمانی نیازمند . اگر مسجد فضای گرم، پرشور و نشاط آوری نداشت، بطور طبیعی جوان از مسجد فاصله می گیرد .
جوانان حساس و زود شکناند. رویت فاصله میان گفتن و بودن زمینه رمندگی جوانان است. آنها کمتر میتوانند به تحلیل عمیق بپردازند و مرز میان راه و منتسبان به راه را در یابند. .خیانت هیچ کس به اندازه آنانی نیست که منتسب به دین و انقلاباند و کجرو و بد عمل . اسلام در پی نمازی است که مدافع مکتب بسازد و به تعبیر روایت، انسان را زین دین کند نه شین آن.(پیوند شماره 329 ص10)
پس:
لغزشهای ما، تباهی و انحراف یک نسل را در پی خواهد داشت و به همین دلیل اصلاح همیشه رفتار، بازنگری در خود و باسازی و تصحیح اعمال نباید فراموش شود. در بیانی رساتر و گویاتر، یادمان باشد که نماز زنگ تفریح زندگی نیست، هنگامه تصحیح زندگی است
منابع
1- عزیزی تهرانی علی اصغر، ترک نماز چرا دارالصادقین پاییز 77
2- تاج لنگرودی محمد مهدی نماز در خانواده نشر ممتاز زمستان 75
3- دکتر افروز غلامعلی، نقش خانه و مسجد( کتاب پیوند خلق و خالق) ستاد اقامه نماز 74 .
4- موسسه فرهنگی قدر ولایت، نماز گنجینه ذکر و راز پاییز 74 74
5- گروه پژوهشهای کاربردی مساجد مدیریت مسجد قم تهران 1386
6- محمدی محسن، فروغ مسجد قم موسسه فرهنگی ثقلین 84
7- ماهنامه فاطر مهر 87
8- دفتر مطالعاتو تحقیقات مرکز رسیدگی به امور مساجد140، سوال پیرامون مسجد، 87
9- دبیرخانه دائمی اجلاس نماز، نماز نوسازی معنوی ستاد اقامه نماز 77
10- عبداللهی ابوطالب نماز و شکوفههای زندگی، قم
11- نشریه ماهانه آموزشی تربیتی 348 مهر 87
12- دبیرخانه هم اندیشی فرهیختگان جوان نماز - جوانان- دین باوری ستاد اقامه نماز زمستان 81
13- پیوند اسفند 1385 شماره 329
14- پیوند 337 آبان 1386
15- پیوند 161 اسفند 1371
16- دبیر خانه دائمی نماز نماز، حکومت، تربیت ستاد اقامه نماز 79.