آموزش نماز

آثار و برکات نماز

آموزش نماز

آثار و برکات نماز

سجده

***   نمازگزار، باید در هر رکعت از نمازهاى واجب و مستحب، بعد از رکوع دو سجده کند و سجده یعنى: پیشانى، کف دو دست، سر دو زانو و سر دو انگشت بزرگ پاها را، بر زمین بگذارد.

***   دو سجده روى هم، یک رکن است، اگر کسى در نماز واجب، عمدا یا از روى فراموشى هردو را ترک کند، یا دو سجدهٴ دیگر، به آنها اضافه نماید، نمازش باطل است.

***   اگرعمدا یک سجده کم و یا زیاد کند، نماز باطل مىشود و اگر سهوا یک سجده کم و یا زیاد کند، حکم آن خواهد آمد.

***    اگر پیشانى را عمدا یا سهوا بر زمین نگذارد سجده نکرده است، اگرچه جاهاى دیگر به زمین برسد، ولى اگر پیشانى را بر زمین بگذارد و سهوا جاهاى دیگر را به زمین نرساند، یا سهوا ذکر نگوید، سجده صحیح است.

***    بنا بر احتیاط باید در سجده، سه مرتبه (سُبْحٰانَ الله) یا یک مرتبه (سُبْحٰانَ رَبِّی الأَعْلىٰ وَ بِحَمْدِه) بگوید. و این کلمات باید پشت سرهم و به عربى صحیح، گفته شود. و مستحب است (سُبْحٰانَ رَبِّی الأَعْلىٰ وَ بِحَمْدِه) را سه، یا پنج و یا هفت مرتبه بگوید.

***    در سجود باید به مقدار ذکر واجب، بدن آرام باشد و موقع گفتن ذکر مستحب نیز اگر آن را به قصد ذکرى که براى سجده دستور داده اند بگوید، آرام بودن بدن لازم است.

***    اگر پیش از آنکه پیشانى، بر زمین برسد و بدن آرام بگیرد، عمدا ذکر سجده را بگوید، یا پیش از تمام شدن ذکر، عمدا سر از سجده بردارد، نماز باطل است.

***   اگر پیش از آنکه پیشانى، بر زمین برسد و بدن آرام گیرد، سهوا ذکر سجده را بگوید و پیش از آنکه سر از سجده بردارد، بفهمد اشتباه کرده است باید دوباره در حال آرام بودن، ذکر بگوید.

***   اگر بعد از آنکه سر از سجده برداشت، بفهمد پیش از آرام شدن بدن، ذکر را گفته و یا پیش از آنکه ذکر سجده تمام شود، سر برداشته، نماز او صحیح است.

***    اگر موقعى که ذکر سجده مىگوید، یکى از هفت عضو را عمدا از زمین بردارد نماز باطل مىشود، ولى موقعى که مشغول گفتن ذکر نیست، اگر غیر پیشانى، جاهاى دیگر را از زمین بردارد و دوبار بگذارد، اشکال ندارد.

***   اگر پیش از تمام شدن ذکر سجده، سهوا پیشانى را از زمین بردارد، نمىتواند دوبار بر زمین بگذارد و باید آن را یک سجده حساب کند، ولى اگر جاهاى دیگر را سهوا از زمین بردارد، باید دو مرتبه بر زمین بگذارد و ذکر را بگوید.

***    بعد از تمام شدن ذکر سجدهٴ اول، باید بنشیند تا بدن آرام گیرد و دوبار به سجده رود.

***    جاى پیشانى نمازگزار، باید از جاى زانوهاى او بلند تر و یا پایینتر از چهار انگشت بسته نباشد.

***   در زمین سراشیب که سراشیبى آن زیاد معلوم نیست، اگر جاى پیشانى نمازگزار، از جاى انگشتهاى پا و سر زانوهاى او مختصرى بیش از چهار انگشت بسته، بلندتر یا پایینتر باشد، اشکال ندارد.

***   اگر پیشانى را سهوا بر چیزى بگذارد که از سر زانوهاى او، از چهار انگشت بسته بلندتر است، چنانچه بلندى آن مقدارى است که نمىگویند در حال سجده است، باید سر را بردارد و بر چیزى که بلندى آن به اندازهٴ چهار انگشت بسته یا کمتر است بگذارد. و اگر بلندى آن مقدارى است که مىگویند در حال سجده است، باید پیشانى را از روى آن بر روى چیزى که بلندى آن، به اندازهٴ چهار انگشت بسته یا کمتر است، بکشد و اگر کشیدن پیشانى ممکن نیست، باید سر را بردارد و بگذارد و نماز را تمام کند و بنا بر احتیاط مستحب، نماز را دوبار بخواند.

***   باید بین پیشانى و آنچه بر آن سجده مىکند چیزى نباشد، پس اگر مهر به اندازه اى چرک باشد که پیشانى، به خود مهر نرسد سجده باطل است، ولى اگر مثلاً رنگ مهر تغییر کرده باشد، اشکال ندارد.

***   در سجده باید کف دست را بر زمین بگذارد، ولى در حال ناچارى، پشت دست نیز مانعى ندارد و اگر پشت دست ممکن نباشد، باید مچ دست را بگذارد و چنانچه آن نیز نشود، باید تا آرنج هرجا که مىتواند بر زمین بگذارد و اگر آن نیز ممکن نیست، گذاشتن بازو کافى است.

***    در سجده باید سر دو انگشت بزرگ پاها را، بر زمین بگذارد و اگر انگشتهاى دیگر پا، یا روى پا را بر زمین بگذارد و یا بر اثر بلند بودن ناخن، سر شست بر زمین نرسد، خلاف احتیاط است.

***    کسى که مقدارى از شست پایش بریده، باید بقیهٴ آن را بر زمین بگذارد و اگر چیزى از آن نمانده یا اگر مانده خیلى کوتاه است، باید بقیهٴ انگشتان را بگذارد و اگر هیچ انگشت ندارد، باید هر مقدارى از پا باقى مانده، بر زمین بگذارد.

***    اگر به صورت غیر معمول سجده کند، مثلاً سینه و شکم را بر زمین بچسباند، یا پاها را دراز کند به طورى که سجده صدق نکند، اگرچه هفت عضوى که گفته شد، بر زمین برسد باید نماز را دوبار بخواند.

***   مهر یا چیز دیگرى که بر آن سجده مىکند باید پاک باشد، ولى اگر مثلاً مهر را روى فرش نجس بگذارد، یا یک طرف مهر، نجس باشد و پیشانى را بر طرف پاک آن بگذارد، اشکال ندارد.

***    اگر در پیشانى، دمل و مانند آن باشد، در صورت امکان باید با جاى سالم پیشانى، سجده کند و اگر ممکن نیست، باید زمین یا مهر را گود کند و دمل را در گودال و جاى سالم را به مقدارى که براى سجده کافى باشد، بر زمین یا مهر بگذارد.

***   اگر دمل یا زخم، تمام پیشانى را گرفته باشد، باید بر یکى از دو طرف پیشانى، سجده کند و اگر ممکن نیست، بر چانه و اگر بر چانه نیز ممکن نباشد، باید بر هر جایى از صورت که ممکن است، سجده کند و اگر بر هیچ جاى صورت ممکن نیست، باید با جلوى سر سجده نماید.

***   کسى که نمىتواند پیشانى را بر زمین برساند، باید به اندازه اى که مىتواند خم شود و مهر یا چیز دیگرى را که سجده برآن صحیح است، روى چیز بلندى گذاشته و طورى پیشانى را، بر آن بگذارد که بگویند سجده کرده است و بنا بر احتیاط کف دستها، زانوها و انگشتان پا را به طور معمول بر زمین بگذارد.

***    کسى که اصلا نمىتواند خم شود، بنا بر احتیاط باید براى سجده بنشیند و با سر اشاره کند و اگر نتواند، باید با چشمها اشاره نماید و اگر نمىتواند اشاره کند باید در قلب نیّت سجده کند، و بنا بر احتیاط، با دست و مانند آن، براى سجده اشاره نماید.

***   کسى که نمىتواند بنشیند، باید ایستاده نیت سجده کند و براى سجده با سر اشاره کند و اگر نمىتواند، با چشمها اشاره نماید و اگر این را نیز نتواند، در قلب نیّت سجده کند و بنا بر احتیاط با دست و مانند آن، براى سجده اشاره نماید.

***    اگر پیشانى، بىاختیار از جاى سجده بلند شود، چنانچه ممکن باشد باید نگذارد دوباره به جاى سجده برسد و این یک سجده حساب مىشود، چه ذکر سجده را گفته باشد یا نه. و اگر نتواند سر را نگهدارد و بىاختیار، دوباره به جاى سجده برسد، روى هم یک سجده حساب مىشود.

***    جایى که انسان باید تقیّه کند، مىتواند بر فرش و مانند آن سجده نماید و لازم نیست براى نماز، به جاى دیگر برود، ولى بنا بر احتیاط اگر بتواند بر حصیر و یا چیزى که سجده برآن صحیح مىباشد، طورى سجده کند که به زحمت نیفتد، نباید بر فرش و مانند آن سجده نماید.

***   اگر روى تشک پر، یا چیز دیگرى که بدن روى آن آرام نمىگیرد، سجده کند باطل است.

***    اگر انسان ناچار شود که در زمین گلى نماز بخواند، چنانچه آلوده شدن بدن و لباس براى او مشقّت ندارد، بنا بر احتیاط واجب باید سجده و تشهّد را به طور معمول، بجا آورد و اگر مشقّت دارد، مىتواند در حالى که ایستاده براى سجده با سر اشاره کند و تشهّد را ایستاده بخواند و اگر سجده و تشهّد را به طور معمول، بجا آورد، نمازش صحیح است.

***   در رکعت اول و رکعت سومى که تشهّد ندارد، مانند رکعت سوم نماز ظهر، عصر و عشا، بنا بر احتیاط واجب باید بعد از سجدهٴ دوم، قدرى بىحرکت بنشیند و بعد برخیزد، این عمل را (جلسهٴاستراحت) مینامند.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

چیزهایى که سجده بر آن صحیح است

چیزهایى که سجده بر آن صحیح است:

***    باید برزمین و یا چیزهاى غیر خوراکى که از زمین مىروید، مانند چوب و برگ درخت سجده کرد و سجده بر چیزهاى خوراکى، پوشاکى و معدنى صحیح نیست.

***   چنانچه برگ مو (درخت انگور) خشک شده باشد سجده بر آن مانعى ندارد، مگر براى خوردن، آن را خشک کرده باشند و اگر خشک نشده باشد، اشکال دارد.

***   سجده بر چیزهایى که از زمین مىروید و خوراک حیوان است، مانند علف و کاه صحیح است.

***    سجده بر گلهایى که خوراکى نیست صحیح است، ولى سجده بر دواهاى خوراکى که از زمین مىروید، مانند گل بنفشه و گل گاوزبان بنا بر احتیاط صحیح نیست.

***    سجده بر گیاهى که خوردن آن، در بعضى از شهرها معمول است و در شهرهاى دیگر معمول نیست، صحیح نمىباشد و بعید نیست متعارف در هر شهرى، براى اهل همان شهر، ملاک باشد. و نمىتوان بر میوهٴ نارس سجده کرد.

***    اگر کاغذ را از چیزى ساخته باشند، که سجده برآن صحیح است، مثلاً از کاه، مىشود برآن سجده کرد، بلکه مىتوان بر کاغذى که از پنبه و مانند آن ساخته شده، سجده نمود.

***    اگر کاغذ را از چیزى ساخته باشند، که سجده بر آن صحیح است، مثلاً از کاه، مىشود برآن سجده کرد، بلکه مىتوان بر کاغذى که از پنبه و مانند آن ساخته شده، سجده نمود.

***    براى سجده، بهتر از هرچیز، تربت حضرت سیّدالشهدا(ع) مىباشد، بعد از آن خاک، بعد سنگ و بعد گیاه است.

***    اگر چیزى که سجده بر آن صحیح است، ندارد و یا بر اثر سرما، یا گرماى زیاد و مانند آن نمىتواند بر آن سجده کند، چنانچه لباس او از کتان یا پنبه است، باید بر لباسش سجده کند و اگر از چیز دیگرى است باید بر پشت دست، یا چیز معدنى، مانند انگشتر عقیق سجده نماید، ولى بنا بر احتیاط مستحب تا سجده برچیز معدنى ممکن است، بر پشت دست سجده نکند.

***   سجده بر گل و خاک سستى که پیشانى روى آن آرام نمىگیرد، باطل است.

***   اگر در سجدهٴ اول، مثلاً مهر به پیشانى بچسبد، بنا بر احتیاط باید آن را براى سجدهٴ دوّم، بکند و همچنین است اگر خاک باشد.

***   اگر در بین نماز چیزى که بر آن سجده مىکند، گم شود و چیزى که سجده بر آن صحیح است نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت دارد باید نماز را قطع کند، و اگر وقت تنگ است، باید بر لباسش اگر از پنبه یا کتان است، سجده کند و اگر از چیز دیگرى است بر چیز معدنى مانند انگشتر عقیق، یا پشت دست، سجده نماید و بنا بر احتیاط مستحب تا سجده بر چیز معدنى ممکن است، بر پشت دست سجده نکند.

***   هرگاه در حال سجده، بفهمد پیشانى را بر چیزى گذاشته که سجده بر آن باطل است، اگر ممکن باشد باید پیشانى را از روى آن بر روى چیزى که سجده بر آن صحیح است، بکشد و اگر ممکن نباشد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید نماز را قطع کند و اگر وقت تنگ است، در صورتى که لباسش از پنبه یا کتان است، باید پیشانى را از روى آن بر روى لباسش، بکشد و اگر از چیز دیگرى است، پیشانى را از روى آن بر چیز معدنى یا پشت دست، بکشد.

***    اگر بعد از سجده، بفهمد پیشانى را روى چیزى گذاشته که سجده بر آن باطل است، اشکال ندارد.

***   سجده کردن براى غیر خداوند متعال، حرام مىباشد. و پیشانى بر زمین گذاشتن در مقابل قبر امامان (علیهم السلام) اگر براى شکر خداوند باشد، اشکال ندارد و بوسیدن عتبهٴ شریفه مستحب است و سجده نیست.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

مستحبات و مکروهات سجده

مستحبات و مکروهات سجده:

***   در سجده چند چیز مستحب است:

 1 ـ کسى که ایستاده نماز مىخواند، بعد از آنکه سر از رکوع برداشت و کاملاً ایستاد و کسى که نشسته نماز مىخواند بعد از آنکه کاملاً نشست، براى رفتن به سجده تکبیر بگوید.

2 ـ موقعى که مرد مىخواهد به سجده برود، اول دستها را و بعد زانوها را بر زمین بگذارد.

 3 ـ بینى را بر مهر یا چیزى که سجده بر آن صحیح است، بگذارد.

 4 ـ در حال سجده، انگشتان دست را به هم بچسباند و برابر گوش بگذارد، به طورى که سر آنها رو به قبله باشد.

 5 ـ در سجده دعا کند و از خدا حاجت بخواهد و این دعا را بخواند: (یٰا خَیْرَالْمَسْؤلینَ وَ یٰا خَیْرَالْمُعْطینَ، اُرْزُقْنی وَ اُرْزُقْ عَیٰالی مِنْ فَضْلِکَ، فَاِنَّکَ ذُوالْفَضْلِ الْعَظیم) یعنى: اى بهترین کسى که از او سؤال مىکنند و اى بهترین عطاکنندگان، به من و عیالم از فضل خودت روزى بده، پس بدرستى که تو داراى فضل بزرگى.

 6 ـ بعد از سجده بر ران چپ بنشیند و روى پاى راست را بر کف پاى چپ بگذارد.

 7 ـ بعد از هر سجده وقتى نشست و بدنش ارام گرفت تکبیر بگوید.

 8 ـ بعد از سجدهٴ اول، بدنش که ارام گرفت (أسْتَغْفِرُاللهَ رَبِّی وَ أتُوبُ إلَیْه) بگوید.

 9 ـ سجده را طول بدهد.

 10 ـ بعد از سجده در موقع نشستن، دستها را روى رانها بگذارد.

 11 ـ براى رفتن به سجدهٴ دوم، در حال آرامى بدن (اللهُ أکْبَر) بگوید.

 12 ـ در سجده ها صلوات بفرستد

13 ـ در موقع بلند شدن، دستها را بعد از زانوها از زمین بردارد.

 14 ـ مردها آرنجها را به زمین نچسبانند، بازوها را از پهلو جدا نگاه دارند. و زنها، آرنجها را بر زمین بگذارند و اعضاى بدن را به یکدیگر بچسبانند. و دیگر مستحبات سجده را در (الفقه) بیان نموده ایم.

***   مکروه است براى برطرف کردن گرد و غبار، جاى سجده را فوت کند و اگر در اثر فوت کردن، دو حرف از دهان بیرون آید، نماز باطل است و مگروهات دیگرى نیز در (الفقه) بیان شده است.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى 

سجده های واجب در قرآن


***   در هریک از چهار سورهٴ (النجم، العلق، السجّده و فصّلت) یک آیهٴ سجده است که در قرآنها، معیّن مىباشد، اگر انسان آن را بخواند و یا بشنود، بعد از تمام شدن آن آیه، باید فورا سجده کند و اگر فراموش کرد، هر وقت یادش آمد باید سجده نماید.

***   در صورتى که تمام آیه خوانده شود سجده واجب مىگردد، امّا اگر قسمتى از آن را بخواند لازم نیست سجده کند.

***   اگر انسان موقعى که آیهٴ سجده را مىخواند، از دیگرى نیز بشنود، بنا بر احتیاط واجب، باید دو سجده نماید.

***    در غیر نماز، اگر در حال سجده، آیهٴ سجده را بخواند و یا بشنود باید سر از سجده بردارد و دوباره سجده کند.

***    کسى که این آیات را بنویسد، یا مشاهده کند و یا در نظر بیاورد، سجده بر او واجب نیست.

***    اگر انسان از بچهٴ غیر ممیّز که خوب و بد را نمىفهمد و یا از کسى که قصد خواندن قرآن ندارد، آیهٴ سجده را بشنود، بنا بر احتیاط واجب سجده کند و همچنین است اگر از مانند ضبط صوت و رادیو، آیهٴ سجده را بشنود.

***   در سجده هاى واجب قرآن، باید جاى انسان غصبى نباشد و جاى پیشانى، او، از جاى زانوها و سر انگشتان بیش از چهار انگشت بسته بلندتر نباشد.

***   در سجده هاى واجب قرآن، لازم نیست با وضو، غسل، رو به قبله باشد، یا عورت خود را بپوشاند و یا بدن و جاى پیشانى او پاک باشد و همچنین چیزهایى که در لباس نمازگزار شرط مىباشد، در لباس او شرط نیست، اما اگر لباس او غصبى است، چنانچه سجده کردن، تصرّف در آن لباس باشد، سجده باطل است.

***    بنا بر احتیاط واجب در سجده اى واجب قرآن، پیشانى را بر مهر یا چیز دیگرى که سجده بر آن صحیح است گذاشته و جاهاى دیگر بدن را به دستورى که در سجدهٴ نماز (مسأله 1127) گفته شد، بر زمین بگذارد.

***    هرگاه در سجدهٴ واجب قرآن، پیشانى را به قصد سجده، بر زمین بگذارد اگرچه ذکر نگوید، کافیست و گفتن ذکر، مستحب است و بهتر است بگوید: (لاٰ إلٰهَ إلاّ اللهُ حَقّاً حَقّاً، لاٰ إلٰهَ إلاّاللهُ ایمٰاناً وَ تَصْدیقاً، لاٰ إلٰهَ إلاّ اللهُ عُبودِیَّةً وَ رِقّاً، سَجَدْتُ لَکَ یٰا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً، لاٰ مُسْتَنْکِفاً وَلاٰمُسْتَکْبِراً، بَلْ أنا عَبْدٌ ذَلیلٌ ضَعیفٌ خٰائِفٌ مُسْتَجیرٌ).

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى