آموزش نماز

آثار و برکات نماز

آموزش نماز

آثار و برکات نماز

قرائت


قرائت

***  در رکعت اول ودوم نمازهاى واجب یومیّه، انسان باید اول، حمد و بعد از آن، یک سورهٴ کامل بخواند.

***  اگر وقت نماز تنگ باشد، یا انسان ناچار شود سوره نخواند، مثلاً بترسد اگر سوره بخواند دزد، یا درنده و یا چیز دیگرى به او صدمه بزند، نباید سوره بخواند.

***  اگر عمدا سوره را پیش از حمد بخواند، نمازش باطل است و اگر اشتباها سوره را پیش از حمد بخواند و در بین آن یادش بیاید، باید سوره را رها کند و بعد از خواندن حمد، سوره را از اول بخواند.

***  اگر حمد و سوره یا یکى از آنها را فراموش کند و بعد از رفتن به رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.

***  اگر پیش از خم شدن براى رکوع، بفهمد حمد و سوره نخوانده، باید بخواند و اگر بفهمد سوره نخوانده باید فقط سوره بخواند، ولى اگر بفهمد حمد تنها را نخواند باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره بخواند ونیز اگر خم شود و پیش از آنکه به رکوع برسد، بفهمد حمد و سوره، یا سورهٴ تنها و یا حمد تنها را نخوانده، باید بایستد و به همین دستور عمل نماید.

***  اگر در نماز، یکى از چهار سوره اى که آیهٴ سجده دارد و در مسألهٴ 402: گفته شد، عمدا بخواند، نمازش باطل است.

***  اگر اشتباها مشغول خواندن سوره اى شود که سجدهٴ واجب دارد، چنانچه پیش از رسیدن به آیهٴ سجده بفهمد، باید آن سوره را تمام کند و بعد از نماز، سجدهٴ آن را بجا آورد و بنا بر احتیاط در حال نماز به جاى سجدهٴ تلاوت، اشاره کند.

***  اگر در نماز، آیهٴ سجده را بشنود، نمازش صحیح است و باید بعد از نماز، سجدهٴ آن را بجا آورد.

***  در نماز مستحب خواندن سوره لازم نیست، اگرچه آن نماز با نذر کردن واجب شده باشد، ولى در بعضى از نمازهاى مستحب، مانند نماز وحشت که سورهٴ مخصوصى دارد، اگر بخواهد به دستور آن نماز رفتار کرده باشد، باید همان سوره را بخواند.

***  در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه، مستحب است در رکعت اول بعد از حمد، سورهٴ (جمعه) و در رکعت دوم بعد از حمد، سورهٴ (منافقین) بخواند و اگر مشغول آن شود، بنا بر احتیاط واجب نمىتواند آن را رها کند و سورهٴ دیگرى بخواند.

***  اگر بعد از حمد، مشغول خواندن سورهٴ (توحید) یا سورهٴ (کافرون) شود، نمىتواند آن را رها کند و سورهٴ دیگر بخواند، ولى در نماز جمعه و نماز ظهر روز جمعه، اگر از روى فراموشى به جاى سورهٴ (جمعه) و (منافقین) یکى از این دو سوره را بخواند، تا به نصف نرسیده، مىتواند آن را رها کند و سورهٴ (جمعه) و (منافقین) را بخواند.

***  اگر در نماز جمعه یا نماز ظهر روز جمعه، عمدا سورهٴ (توحید) یا سورهٴ (کافرون) بخواند، اگرچه به نصف نرسیده باشد، بنا بر احتیاط نمىتواند رها کند و سورهٴ (جمعه ) و (منافقین) بخواند.

***  اگر در نماز، غیر از سورهٴ (توحید) و (کافرون)، سورهٴ دیگرى بخواند، تا به نصف نرسیده مىتواند رها کند و سورهٴ دیگرى بخواند.

***  اگر مقدارى از سوره را فراموش کند، یا از روى ناچارى، مثلاً بر اثر تنگى وقت و یا به جهت دیگرى نتواند آن را تمام نماید، مىتواند آن سوره را رها کند و سورهٴ دیگرى بخواند، اگرچه از نصف گذشته باشد، یا سوره اى را که مىخواند سورهٴ (توحید) یا (کافرون) باشد.

***   بر مرد واجب است، حمد و سورهٴ نماز صبح، مغرب و عشا را بلند بخواند. و بر مرد و زن واجب است، حمد وسورهٴ نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند.

***  مرد باید در نماز صبح، مغرب و عشا، تمام کلمات حمد و سوره حتّى حرف آخر آنها را بلند بخواند.

***   زن مىتواند حمد و سورهٴ نماز صبح، مغرب و عشا را بلند یا آهسته بخواند، ولى اگر نامحرم صدایش را بشنود، بنا بر احتیاط باید آهسته بخواند.

***  اگر در جایى که باید نماز را بلند خواند، عمداً آهسته بخواند، یا در جایى که باید آهسته خواند، عمدا بلند بخواند، نمازش باطل است. ولى اگر از روى فراموشى یا ندانستن مسأله باشد در صورتى که توجّه به سؤال و یاد گرفتن آن نداشته باشد، صحیح است. و اگر در بین خواندن حمد و سوره نیز بفهمد اشتباه کرده، لازم نیست مقدارى که خوانده دوباره بخواند.

***  اگر کسى در خواندن حمد و سوره، بیشتر از معمول صدایش را بلند کند، مثلاً آن را با فریاد بخواند، نمازش باطل است.

***   انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسى که به هیچ وجه نمىتواند آن را صحیح یاد بگیرد، هرطور که مىتواند، بخواند و بنا بر احتیاط مستحب نماز را با جماعت بجا آورد.

***  کسى که حمد ، سوره و چیزهاى دیگر نماز را به خوبى نمىداند و مىتواند یاد بگیرد، چنانچه وقت نماز وسعت دارد، باید یاد بگیرد و اگر وقت تنگ است، بنا بر احتیاط واجب، در صورت امکان، باید نمازش را با جماعت بخواند.

***  مزد گرفتن براى یاد دادن واجبات نماز جایز است، گرچه خلاف احتیاط است، ولى براى مستحبات آن اشکال ندارد.

***  اگر یکى از کلمات حمد یا سوره را نداند، یا عمدا آن را نگوید، یا به جاى حرفى، حرف دیگرى بگوید و یا جایى که باید بدون زیر و زبر خوانده شود زیر و زبر دهد، یا تشدید را نگوید، آن کلمه باطل است و باید دوبار آن را به طور صحیح بخواند.

***  اگر انسان کلمه اى را صحیح بداند و در نماز همان گونه بخواند و سپس بفهمد غلط خوانده، بنا بر احتیاط مستحب دوباره نماز بخواند و اگر وقت گذشته قضا نماید.

***   اگر زیر و زبر کلمه اى را نداند، یا نداند مثلاً کلمه اى به (س) است یا به (ص) باید یاد بگیرد و چنانچه به دو صورت یا بیشتر بخواند، مثلاً در (اِهْدِنَا الصِّرٰاطَ الْمُسْتَقیم)، (مستقیم) را یک مرتبه با سین و یک مرتبه با صاد بخواند، بنا بر احتیاط نمازش باطل است.

***   اگر در کلمه اى (واو) باشد و حرف قبل از (واو)، پیش داشته باشد و حرف بعد از واو، همزه باشد مانند کلمهٴ (سوء) بنا بر احتیاط مستحب، آن واو را (مدّ) بدهد، یعنى آن را بکشد و همچنین اگر در کلمه اى (الف) باشد و حرف قبل از (الف) زیر داشته باشد و حرف بعد از (الف) همزه باشد مانند (جاء) بنا بر احتیاط مستحب باید الف را بکشد. و نیز اگر درکلمه اى (ی) باشد و حرف پیش از (ی) زیر داشته باشد و حرف بعد از آن (همزه) باشد، مانند: (جىء)، بنا بر احتیاط مستحب باید (ى) را با مدّ بخواند. و اگر بعد از این واو، الف وىء، به جاى همزه حرف ساکنى باشد، یعنى زیر، زبر و پیش نداشته باشد، باز این سه حرف را با مدّ بخواند، مثلاً (وَلاَالضّٰالّین) که بعد از (الف) حرف (لام) ساکن است، بنا بر احتیاط مستحب باید (الف) آن را با (مد) بخواند و چنانچه به این دستور رفتار نکند، بنا بر احتیاط مستحب بعد از اتمام نماز، دوبار آن را بخواند.

***   بنا بر احتیاط مستحب در نماز، وقف به حرکت و وصل به سکون ننماید. وقف به حرکت، یعنى: زیر، یا زبر و یا پیش آخرکلمه اى را بگوید و بین آن کلمه و کلمهٴ بعدش فاصله دهد، مثلاً بگوید: (الرَّحْمٰنِ الرَّحیمِ) و میم (الرحیم) را زیر بدهد و بعد با مقدارى فاصله بگوید (مٰالِکِ یَوْمِ الدّین). و وصل به سکون، یعنى: زیر، یا زیر و یا پیش کلمه اى را نگوید و آن کلمه را به کلمهٴ بعد بچسباند، مثلاً بگوید: (الرَّحْمنِ الرَّحیمِ) و میم (الرحیم) را زیر ندهد و فورا (مٰالِکِ یَوْمِ الدّین) بگوید.

***  در رکعت سوم و چهارم نماز، مىتواند فقط یک حمد بخواند، یا یک مرتبه تسبیحات اربعه بگوید، یعنى: (سُبْحٰانَ الله وَالْحَمْدُ للهِ وِلاٰ إلٰهَ إلاَّ اللهُ وَاللهُ أکْبَر) و گفتن سه مرتبه مستحب است، پس در وسعت وقت خود را از ثواب آن محروم ننماید. و مىتواند در یک رکعت، حمد و در رکعت دیگر، تسبیحات بگوید، امّا بهتر است در هر دو رکعت تسبیحات بخواند.

***  در تنگى وقت، باید تسبیحات اربعه را، یک مرتبه بگوید.

***  بر مرد و زن واجب است که در رکعت سوم و چهارم نماز، حمد یا تسبیحات را آهسته بخوانند.

***  اگر در رکعت سوم و چهارم، حمد بخواند، بنا بر احتیاط (بسم الله) آن را نیز آهسته بگوید.

***  کسى که نمىتواند تسبیحات را یاد بگیرد، یا درست بخواند، باید در رکعت سوم و چهارم حمد بخواند.

***  اگر در دو رکعت اول نماز، به خیال اینکه دو رکعت آخر است، تسبیحات بگوید، چنانکه پیش از رکوع بفهمد، باید حمد و سوره بخواند و اگر در رکوع یا بعد از رکوع بفهمد، نمازش صحیح است.

***  اگر در دو رکعت آخر نماز، به خیال اینکه دو رکعت اول است حمد بخواند، یا در دو رکعت اول نماز، با اینکه گمان مىکرد دو رکعت آخر است حمد بخاند، چه پیش از رکوع بفهمد چه بعد از آن، نمازش صحیح است.

***  اگر در رکعت سوم یا چهارم، مىخواست حمد بخواند، ولى تسبیحات به زبانش آمد، یا مىخواست تسبیحات بخواند، امّا حمد به زبانش آمد، مىتواند آن را تمام کند و نمازش صحیح است.

***  کسى که عادت دارد در رکعت سوم و چهارم، تسبیحات بخواند، اگر بدون قصد مشغول خواندن حمد شود، لازم نیست آن را رها کند و دوباره حمد یا تسبیحات بخواند، گرچه بهتر است.

***  در رکعت سوم و چهارم مستحب است، بعد از تسبیحات استغفار کند، مثلاً بگوید: (أسْتَغْفِرُ اللهَ رَبّی وَ أتُوبُ إلَیْهِ) یا بگوید: (اَللّٰهُمَّ اغْفِرْلی). و کسى که مشغول گفتن استغفار است، اگر شک کند حمد، یا تسبیحات خوانده یا نه، بنا بر احتیاط برگردد و حمد یا تسبیحات را بخواند. و چنانچه عادت داشته در نماز فقط بعد از تسبیحات استغفار کند، به شک خود اعتنا ننماید، ولى اگر در جاهاى دیگر نماز نیز استغفار مىکرده، باید حمد یا تسبیحات را بخواند. و نیز اگر نماز گزار پیش از خم شدن براى رکوع، در حالى که مشغول گفتن استغفار نیست، شک کند حمد یا تسبیحات را خوانده یا نه، باید حمد یا تسبیحات را بخواند.

***   اگر در رکوع رکعت سوم یا چهارم، شک کند حمد، یا تسبیحات را خوانده یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند و اما اگر در حال رفتن به رکوع شک کند، اگر در اولین لحظه متوجّه شود، باید برگردد حمد یا تسبیحات را، به قصد قربت مطلقه بخواند و همچنین اگر خیلى نزدیک به رکوع ملتفت شود، بنا بر احتیاط به حال قیام برگردد و حمد یا تسبیحات اربعه را، به نیّت قربت مطلقه بخواند.

***   هرگاه شک کند آیه یا کلمه اى را درست گفته یا نه، اگر به چیز بعدى مشغول نشده، باید آن آیه یا کلمه را، به طور صحیح بگوید و اگر به چیزى که بعد از آن است مشغول شده، چنانچه آن چیز رکن باشد، مثلاً در رکوع شک کند فلان کلمه از سوره را درست گفته یا نه، نباید به شک خود اعتنا کند و اگر رکن نباشد، مثلاً موقع گفتن (الله الصّمد) شک کند (قل هوالله احد) را درست گفته یا نه، مىتواند به شک خود اعتنا نکند، ولى اگر احتیاطا آن آیه یا کلمه را به طور صحیح بگوید اشکال ندارد و اگر چند مرتبه نیز شک کند مىتواند چند بار بگوید، امّا اگر به حدّ وسواس برسد و باز بگوید، بنا بر احتیاط نمازش را دوباره بخواند.

***   مستحب است در رکعت اول، پیش از خواندن حمد بگوید: (أعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطٰانِ الرَّجیم) و در رکعت اول و دوم نماز ظهر و عصر (بسم الله) را بلند بگوید. و همچنین مستحب است حمد و سوره را، شمرده بخواند و در آخر هرآیه وقف کند، یعنى آن را به آیهٴ بعد نچسپاند، در حال خواندن حمد و سوره، به معناى آیه توجّه داشته باشد، اگر نماز را با جماعت مىخواند بعد از تمام شدن حمد امام و اگر فرادا مىخواند، بعد از آنکه حمد خودش تمام شد بگوید: (الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعٰالَمین)، بعد از خواندن سورهٴ توحید (کَذٰالِکَ اللهُ رَبّنا) بگوید و بعد از خواندن سوره، کمى صبر کند سپس تکبیر پیش از رکوع را بگوید یا قنوت بخواند.

***  مستحب است در تمام نمازها، در رکعت اول بعد از حمد، سورهٴ (قدر) و در رکعت دوّم، سورهٴ(توحید) بخواند.

***  مکروه است انسان، در تمام نمازهاى یک شبانه روز، سورهٴ (توحید) نخواند.

***   خواندن سورهٴ (توحید) به یک نفس، مکروه است.

***  سوره اى که در رکعت اول خوانده، مکروه است در رکعت دوم بخواند، ولى اگر سورهٴ (توحید) را در هر رکعت بخواند، مکروه نیست.

منبع : توضیح المسائل آیت الله العظمى سید صادق شیرازى