در فضیلت نماز شب و آثار آن

و از حضرت صادق علیه السلام روایتست که فرموده بود در وصیّت رسول خدا به علی علیهما و آلهما السّلام : یا علی وصیّت می کنم تو را در باب نفس ‍ خودت به چند خصلت پس حفظ کن آنها را، بعد از آن فرمود: خداوندا یاری کن او را و ذکر فرمود جمله ای از خصلتها تا اینکه فرمود:

((وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ اللَّیْلِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ وَ عَلَیْکَ بِصَلوةِ الزَّوالِ))

بر تو باد به نماز شب ، بر تو باد به نماز شب ، بر تو باد به نماز شب ، بر تو باد به نماز زوال و سه بار تکرار فرمود.

و ظاهر این است که حضرت اراده کردند به نماز شب سیزده رکعت را و به نماز زوال هشت رکعتی که نافله زوال است .

وقت نماز شب

وقت نماز شب از اول نیمه شب است تا طلوع صبح صادق .

توضیح : شب از دیدگاه شرع عبارت است از اول مغرب تا طلوع صبح صادق . بنا بر این در ساعت  12  شب که عبارت است از نیمه غروب تا طلوع آفتاب بیش از نیم ساعت از نیمه شب شرعی گذشته است .

افضل آن است که نماز شب به هنگام سحر خوانده شود و هنگام سحر عبارت است از یک سوم آخر شب و هر قدر به صبح نزدیکتر باشد افضل خواهد بود.

  شخص مسافر می تواند نماز شب را پیش از نیمه بخواند.

جوانی که می ترسد بخواب بماند و نماز شب از او فوت شود می تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

همه کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند پیرمردان و یا کسی که از سرد شدن هوا می ترسد و یا از جنب شدن در خواب می ترسد و مانند اینها می توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.

امام صادق علیه السلام فرمود:

اگر بیم داری که پایان شب برنخیزی یا سرما و مشکل دیگری مانع نماز شبت خواهد شد، نماز شب و ((وتر)) را در اوّل شب بخوان  .(5)

در مواردی که تقدیم نماز شب جایز است سزاوار است که نیّت اداء نکند بلکه به نیّت (تعجیل ) و جلو انداختن بخواند.

اگر نماز شب از کسی فوت شد می تواند قضای آن را در روز به جا بیاورد.

((مفضّل )) می گوید:

به امام صادق علیه السلام عرض کردم : فدایت شوم ؛ من گاهی به خواندن نماز شب موفّق نمی شوم ، آیا اجازه می فرمائید پس از خواندن نماز صبح پیش از آنکه آفتاب طلوع کند قضای نماز شب را بخوانم ؟

فرمود: آری ؛ امّا اهل خانه ات را از این کار با خبر مکن زیرا آنان هم از تو یاد می گیرند و این کار را سنّت قرار می دهند.(6)

تذکّر: قضای نماز شب را فضیلت بسیار است چنانچه در تفسیر علی بن ابراهیم از امام صادق علیه السلام روایت می کند که :

شخصی به آن حضرت عرض کرد: فدایت شوم چه بسا که اتّفاق می افتد که یک ماه و دو ماه و سه ماه نماز شب از من فوت می شود و من آن را به روز قضا می کنم ، آیا این کار جایز است ؟

فرمود: به خدا قسم این کار مایه روشنی چشم تو است و اینجمله را سه بار تکرار کرد.

قضای نماز شب را بر تقدیم آن یعنی پیش از نیمه شب خواندن رجحان دارد. بنابر این اگر می داند که قضای نماز شب از او فوت نخواهد شد قضا اولویت دارد.

تذکر: برای تشویق جوانان عزیز روایتی در مورد قضای نماز شب نقل می کنم :

اسحق بن عمار ضمن روایتی از امام صادق علیه السلام نقل می کند که ایشان از پدران بزرگوار و آنان از رسول خدا صلی اللّه علیهم اءجمعین نقل می کند که فرمود:

((ان اللّه یباهی بالعبد یقضی صلوة اللّیل بالنهار یقول ملائکتی عبدی یقضی ما لم افترضه علیه اشهدوا انی قد غفرت له )).

خدای تعالی با بنده ای که نماز شب را در روز قضا بکند مباهات می کند و می فرماید:

((ای فرشتگان من ، این بنده من چیزی را که به او واجب نکرده ام قضا می کند گواه باشید که من او را آمرزیدم  )).(7)

جوانی که می ترسد به خواب بماند اگر پیش از نیمه شب نماز شب را خواند و خوابید و پیش از صبح بیدار شد لازم نیست نماز شب را دوباره بخواند.

اگر مشغول نماز شب شد و صبح طلوع کرد اگر چهار رکعت از نماز شب را خوانده است که صبح شد بقیه نماز شب را به طور مخفف و بدون مستحبات می خواند و اگر هنوز چهار رکعت از نماز شب نخوانده صبح شد همان دو رکعتی را که شروع کرده تمام می کند و پس از آن دو رکعت نافله صبح را می خواند و سپس دو رکعت نماز صبح واجب را می خواند و پس از آن باقیمانده نماز شب را قضا می کند و اگر اصلاً به نماز شب شروع نکرده صبح طلوع کرد دو رکعت نافله صبح را اوّل می خواند و پس از آن نماز صبح را و پس از آن قضای نماز شب را به جا می آورد.(8)

امشب آن نیست که در خواب رود چشم ندیم

خواب در روضه رضوان نکنند اهل نعیم

خاک را زنده کند تربیت باد بهار

سنگ باشد که دلش زنده نگردد به نسیم

بوی پیراهن گم کرده خود می شنوم

گر بگویم همه گویند ضلالی است قدیم

ای رفیقان سفر دست بدارید از ما

که بخواهیم نشستن به در دوست مقیم