ارزش و عظمت نماز

بی تردید ، در میان عبادات و مسائل معنوی و ملکوتی ، نماز از ارزش و اهمیّت خاصّی برخوردار است .

به اندازه ای که به نماز سفارش شده به چیزی سفارش نشده است .

نماز وصیّت حضرت حق ، و انبیا و امامان ، و عارفان و عاشقان ، و ناصحان و حکیمان است .

کتابی از کتاب های آسمانی حق خالی از آیات مربوط به نماز نیست .

از برنامه های بسیار مهمّ کتاب های عرفانی و اخلاقی و مخصوصاً کتب حدیث ، نماز است .

معارف الهی ، انسان بی نماز را انسان نمی دانند ، و هر بی نمازی را مستحقّ عذاب ابد و محروم از بهشت دانسته و بلکه جدای از نماز را حیوانی پست و موجودی تهیدست و تیره بختی بیچاره به حساب می آورند .

نماز در زندگی و حیات انسان به اندازه ای ارزش دارد که اولیای الهی برای یک لحظه از آن غافل نبودند و از هر راهی که ممکن بود دیگران را هم به این عبادت ملکوتی تشویق می کردند .

نماز با این که به غیر مکلّف واجب نیست ولی به خاطر ارزش و اهمیّتی که دارد امامان معصوم دستور می دادند که فرزندتان را از شش ـ هفت سالگی به جهان نماز ببرید و آنان را به سفر در این عرصه گاه معنوی تشویق کنید :

* عَنْ مَعاوِیَةَ بْنِ وَهَب قالَ : سَأَلْتُ اَباعَبْدِاللّهِ(علیه السلام) فی کَمْ یُؤْخَذُ الصَّبِیُّ بَالصَّلوةِ ؟ فَقالَ : فیما بَیْنَ سَبْعَ سِنینَ وَ سِتَّ سِنینَ(1) . 

  

معاویة بن وهب که از بزرگان اصحاب امام ششم است از حضرت باقر (علیه السلام)می پرسد : در چه زمانی کودکان خود را متوجّه نماز کنیم ؟ حضرت می فرماید : در هفت و شش سالگی .

عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِم عَنْ اَحَدِهِما (علیهم السلام) فِی الْصَبِیِّ مَتی یُصَلّی ؟ قالَ : اذا عقل الصَّلوةَ . قُلْتُ : مَتی یَعْقِلُ الصَّلوةَّ وَ تَجِبُ عَلَیْهِ ؟ قالَ لِسِتَّ سنین(2) . 

محمّد بن مسلم که از یاران بی نظیر امامان است ، از حضرت باقر یا حضرت صادق (علیهما السلام) می پرسد : کودک در چه زمانی نماز بخواند ؟ حضرت می فرماید : وقتی که نماز را بفهمد . عرضه می دارد : چه زمانی می فهمد تا خواندن نماز بر او لازم باشد ؟ امام می فرماید : در شش سالگی .

عَنِ الْحَلَبی ، عَنْ اَبی عَبْدِلله(علیه السلام) عَنْ اَبیهِ قالَ : اِنّا تَأْمُرُ صِبْیانَنا بِالصَّلوةِ اِذا کانُوا بَنی خَمْسِ سِنینَ ، فَمُرُوا صِبْیانَکُمْ بِالصَّلوةِ اِذا کانُوا بَنی سَبْعِ سِنینَ . 

حلبی از راویان بزرگوار شیعه است از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که حضرت از پدر بزرگوارشان امام باقر  (علیه السلام) روایت می کنند که ما فرزندانمان را در سن پنج سالگی به نماز امر می کنیم ، پس شما آنان را به وقت هفت سالگی به دنیای نماز حرکت دهید .

روایات بسیار مهمّ کتاب های پرارزش حدیث از سبک شمردن نماز شدیداً نهی می کنند :

عَنْ اَبی جَعْفَر (علیه السلام) قالَ : لا تَتَهاوَنْ بِصلوتَکَ فَاِنَّ النَّبِیَّ (صلی الله علیه وآله وسلم) قالَ عِنْدَ مَوْتِهِ : لَیْسَ مِنّی مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلوتِهِ ، لَیْسَ مِنّی مَنْ شَرِبَ مُسْکِراً ، لایَرِدُ عَلَیَّ ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ وسائل الشیعه : ج  3  / ص  12 .

 ـ وسائل الشیعه : ج  3  / 12 .

الْحَوْضَ لا وَالله(1) . 

امام باقر (علیه السلام) می فرماید : نمازت را سبک مشمار ، به حقیقت که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به وقت مرگش فرمود : هرکس نماز را سبک انگارد از من نیست ، هر کس شراب بنوشد از من نیست ، و الله قسم کنار کوثر بر من وارد نمی شود .

قالَ الصّادِقُ (علیه السلام) :اَنَّ شَفاعَتَنا لاتَنالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلواة(2) . 

امام صادق (علیه السلام) فرمود : آن که نماز را سبک بشمارد ( و در نتیجه از خواندن آن محروم گردد یا همراه با شرایط بجا نیاورد ) به شفاعت ما نمی رسد .

* عَنْ اَبی عَبْدِاللّهِ  (علیه السلام) قالَ : قالَ رَسُولُ اللّهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) :لَیْسَ مِنْی مَنِ اسْتَخَفَّ بِالصَّلواةِ ، لایَرِدُ عَلَیَّ الْحَوْضَ لا وَالله(3) .

امام صادق (علیه السلام) از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت می فرماید : از من نیست آن که نماز را سبک بشمارد ، و اللّه سبک شمارنده ی نماز کنار کوثر بر من وارد نمی شود .

قالَ الصادِقُ (علیه السلام) فی حَدیث : اِنَّ مَلَکَ الْمَوْتِ یَدْفَعُ الشَّیْطانَ عَنِ الْمُحافِظِ عَلَی الصَلوةِ وَ یُلَقِّنُهُ شَهادَةَ اَنْ لا اِلهَ اِلاَ اللهُ وَ اَنَّ مُحَمَداً رَسُولُ اللهِ فی تِلْکَ الْحالَةِ الْعَظیمَةِ(4) . 

امام صادق (علیه السلام) در روایتی فرمودند : ملک الموت به هنگام قبض روح ، شیطان را از آن که بر نمازش محافظت داشته دفع می کند تا نتواند به مسافر باایمان جهان آخرت ضرر برساند و در آن حالت هولناک ، شهادت به توحید و رسالت را به او تلقین می کند .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ وسائل : 3  / 15 .

 ـ وسائل : ج  3  / ص  16 .

 ـ وسائل : ج  3  / ص  16 .

 ـ من لایحضره الفقیه : ج  1  / ص  42 .

* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) : لاتُضَیِّعُوا صَلواتِکُمْ فَاِنَّ مَنْ ضَیَّعَ صَلواتَهُ حُشِرَ مَعَ قارُونَ وَ هامانَ ، وَ کاَن حَقاً عَلَی اللّهِ اَنْ یُدْخِلَهُ النّارَ مَعَ الْمُنافِقینَ(1) .

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود : نماز خود را ضایع مکنید که ضایع کننده ی نماز با قارون و هامان محشور می شود ، و بر خداوند لازم است او را همراه منافقان به آتش وارد کند .

عَنْ اَبی جَعْفَر (علیه السلام) قالَ : بَیْنا رَسوُلِ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) جالِسٌ فِی الْمَسْجِدِ اِذ دَخَلَ رَجُلٌ فَقامَ یُصَلّی فَلَمْ یَتِمَّ رُکُوعَهُ وَ لاسُجُودَهُ فَقالَ (صلی الله علیه وآله وسلم) : نَقَرَ کَنَقْرِ الْغُرابِ ! لَئِنْ ماتَ هذا وَ هکذا صَلوتُهُ لَیَمُوتَنَّ عَلی غَیْرِ دِینی(2) . 

امام باقر (علیه السلام) می فرماید : رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) با گروهی در مسجد نشسته بودند ، مردی وارد مسجد شد و رکوع و سجود نمازش را ناتمام بجای آورد ، به نحوی که وضع رکوع و سجودش نماز را از حیثیّت نماز می انداخت . رسول خدا فرمود : نوک زد مانند نوک زدن کلاغ ( کنایه از اینکه نمازش را عجیب با عجله خواند آن چنان که گویی نماز بنود ) ، چنان که مرد با چنین نمازی بمیرد با دین من نمرده است .

* قالَ الصّادِقُ (علیه السلام) : اَوَّلُ ما یُحاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلوةُ ، فَاِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ سائِرُ عَمَلِهِ ، وَ اِذا رُدَّتْ رُدَّ عَلَیْهِ سائِرُ عَمَلِهِ(3) .

امام صادق (علیه السلام) فرمود : اوّل برنامه ای که انسان به آن محاسبه می شود نماز است ، اگر پذیرفته شود بقیّه ی اعمال او نیز پذیرفته می شود ، و اگر مردود گردد سایر اعمال او نیز مردود می گردد .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ وسائل : ج  3  / ص  19 .

 ـ فروع کافی : ج  1  / ص  74 .

 ـ وسائل : 3  / 22 .

قالَ اَبوُعَبْدِاللهِ (علیه السلام) : صَلوة فَریضَة خَیْرٌ مِنْ عِشْرینَ حِجَّةً ، وَ حِجَّةٌ خَیْرٌ مِنْ بَیْت مَمْلُوًّ ذَهَباً یُتَصَدَّقُ مِنْهُ حَتّی یَفْنی(1) . 

امام صادق (علیه السلام) فرمود : یک نماز واحب از بیست حج بهتر است ، و یک حج بهتر است از خانه ای که پر از طلا باشد و تمام آن در راه خدا به صدقه برود .

عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ قالَ : سَمِعْتُ اَبا عَبْدِاللهِ (علیه السلام) یَقُولُ : حِجَّةٌ اَفْضَلُ مِنَ الدُّّنْیا وَ ما فیها ، وَ صَلوةُ فَریضَة اَفْضَلُ مِنْ اَلْفِ حِجَّة(2) . 

یونس بن یعقوب می گوید : از حضرت صاد (علیه السلام) شنیدم که می فرمود : یک حج برتر است از دنیا و هر چه در آن است ، و یک نماز واجب از هزار حج برتر است .

عَنْ اَبی عَبْدِاللهِ (علیه السلام) قالَ : اِنَّ تارِکَ الصَّلوةِ کافِرٌ . 

از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمود : به حقیقت که ترک کننده ی نماز کافر است .

عَنْ اَبی عَبْدِاللهِ (علیه السلام) عَنْ اَبیهِ عَنْ جابِر قالَ : قالَ رَسوُلُ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) : مابَیْنَ الْکُفْرِ وَ  الاْیمانِ اِلاّ تَرْکُ الصَّلوةِ . 

امام صادق از حضرت باقر (علیهما السلام) از جابر از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت می کند که : بین کفر و ایمان جز ترک نماز چیزی نیست .

محمّد بن سنان از علل و فلسفه ی مسائل الهی از حضرت رضا (علیه السلام) در ضمن یک نامه سؤال می کند ، امام هشتم در پاسخ به مسئله ی نماز می نویسند :

* نماز اقرار به ربوبیّت حضرت حقّ عزّوجلّ ، و نفی شریک از وجود مقدّس او ، و ایستادن در پیشگاه عظمت آن جناب با ذلّت و مسکنت و خضوع 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ فروع کافی : ج  1  / ص 

 ـ وسائل : ج  3  / ص  26 .

و اعتراف ، و طلب آمرزش نسبت به گناهان گذشته ، و صورت به خاک نهادن در هر روز برا تعظیم در برابر عظمت آن وجود مبارک ، و اینکه عبد به یاد حق و جدای از تجاوز به حقوق الهی و خاضع و خاکسار و راغب به رحمت واسعه و خواهان زیاد شدن ایمان و وسعت رزق و مداومت بر ذکر در شب و روز است ، ونیز عبد سیّد و مولا و مدبّر و خالقش را فراموش نکند تا دچار شرّ و طغیان نگردد ، و نیز به وسیله ی نماز از انواع معاصی حفظ گردد و ازافتادن در دریای فساد مصون بماند(1) .

در روایت صحیح بسیار مهمّی از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت شده که فرمود :

* روزی امین وحی برای ادای وحی به نزد من آمد . هنوز آنچه را که باید بر من بخواند تمامش را نخوانده بود که ناگهان آوازی سخت و صدایی هولناک برآمد . وضع فرشته ی وحی تغییر کرد ، پرسیدم : این چه آوازی بود ؟ گفت : ای محمد ! خدای تعالی در دوزخ چاهی قرار داده ، سنگ سیاهی در آن انداختند ، اکنون پس از سیزده هزار سال آن سنگ به زمین آن چاه رسید . پرسیدم : آن چاه جایگاه چه کسانی است ؟ گفت : از آنِ بی نمازان و شرابخواران(2) !!

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :

* هر که نماز را ترک کند خدای تعالی او را به پانزده عقوبت مبتلا کند : شش عقوبت در دنیا و سه عقوبت نزدیک مرگ و سه در قبر و سه در قیامت ،

اما شش عقوبت در زمان حیات :

. بی آبرو شود .

. برکت از مالش برود .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ علل الشرایع : ص  114 .

 ـ اسرارالصلوة شیخ عبدالحسین تهرانی : ص  31 .

. عمر و ثروتش زیان نگردد .

. خیراتش قبول حق نشود .

. دعایش مستجاب نگردد .

. دعای شایستگان نصیب وی نشود .

اما سه بلایی که نزدیک وفات به او می رسد :

. سکرات مرگ بر او شدید شود .

. گرسنه از دنیا برود .

. تشنگی از او رفع نشود .

اما سه عقوبتی که در قبر به وی رسد :

. با درد و غم قرین باشد .

. در تاریکی محض بسر برد .

. تا قیامت در عذاب باشد .

اما سه عقوبتی که در قیامت به او رسد :

. حساب بر وی دشوار شود .

. خداوند دشمن وی گردد و به او نظر رحمت نیندازد و او را عذاب دردناک رسد .

. از قبر همچون حیوان به قیامت وارد گردد و  سپس با ذلّت و خواری رهسپار دوزخ شود(1) .

* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) : لاایمانَ لِمَنْ لاصَلوةَ لَهُ(2) . 

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود : آن که نماز ندارد ایمان ندارد .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ اسرارالصلوة : ص  32 . 

 ـ اسرارالصلوة : ص  33 . وَ قالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) مَنْ اَحْرَقَ سَبْعینَ مُصْحَفاً وَ قَتَلَ سَبْعینَ نَبِیّاً وَ زِنا مَعَ اُمِّهِ سَبْعینَ مَرّات وَ افْتَضَ سَبْعینَ بِکْراً بِطَریقِ الزِّنا اَقْرَبُ اِلی رَحْمَةِ اللهِ مِمَّنْ تَرَکَ الصَّلوةَ مُتَعَمِّداً(1) . 

و نیز رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود : کسی که هفتاد قرآن را بسوزاند و هفتاد پیامبر به قتل رساند و هفتاد مرتبه با مادر خود درآمیزد و هفتاد دختر را از طریق زنا تجاوز نماید به رحمت خداوند از کسی که عمداً نمازش را ترک کند نزدیکتر است .

* قالَ رَسُولُ اللهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) اِنَّ تارِک الصَّلوة لایَجِدُ ریحَ الْجَنَّةِ . 

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود : به حقیقت که تارک نماز بوی بهشت را استشمام نکند .

روایاتی که در باب ارزش و عظمت نماز رسیده به اندازه ای است که اگر کسی بخواهد همه ی آنها را از معتبرترین کتاب های حدیث در یک جا جمع کند کتاب قطوری خواهد شد ، و من فکر می کنم به همین اندازه برای دریافت ارزش این عبادت ملکوتی برای خوانندگان این رساله بس باشد .

در این قسمت لازم است این نکته ی مهم را تذکر دهم که عده ای تصور می کنند نماز حقیقتی است که در آیین محمّدی و فرهنگ اسلامی بر مردم واجب شده ، در حالی که این تصور از هر جهت بدون پایه و ریشه است . نماز واقعیتی است که از هنگام شروع زندگی به وسیله ی حضرت آدم در کره زمین از جانب حضرت حق بر هر مکلفی واجب شد و این امر واجب به هر یک از صد و بیست و چهار هزار پیغمبر ابلاغ گشت تا آن را به امت های خود برسانند و آنان را به 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ اسرارالصلوة : ص  33 .

نماز دعوت کنند و از ترک آن بترسانند .

در قسمت بعد در به مسئله ی نماز در آیین انبیا از طریق قرآن و روایات می پردازیم تا معلوم شود این حکم با عظمت در پیشگاه حضرت حق از چه حیثیّت و ارزشی برخوردار است .