نشانه های مؤمن

قرآن مجید و کتاب های اصیل حدیث برای انسان مؤمن ارزش و عظمتی قائلند که برای چیزی در آفرینش ، پس از خدا و انبیا و ائمه ، به این اندازه ارزش قائل نیستند .

مؤمن ماه آسمان حیات ، خورشید عالم معنی ، و نور زمین و آسمان است .

* قالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه وآله وسلم) : مَثَلُ الْمُؤْمِنِ عِنْدَ اللّهِ کَمَثَلِ مَلَک مُقَرَّب ، وَ اِنَّ الْمُؤْمِنَ اَعْلی عِنْدَاللّهِ مِنْ مَلَک مُقَرَّب(1) . 

رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود : مؤمن نزد خداوند همانند ملک مقرّب است ، و به حقیقت که مؤمن نزد خدای بزرگ از ملک مقرّب بالاتر است .

* اِنَّ رَسوُلَ اللّهِ (صلی الله علیه وآله وسلم) نَظَرَ اِلَی الْکَعْبَةِ فَقالَ : مَرْحَباً بِالْبَیْتِ ما اَعْظَمَکَ وَ ما اَعْظَمَ حُرْمَتَکَ عَلَی اللّهِ ! وَ اللّهِ لِلْمُؤْمِنُ اَعْظَمُ حُرْمَةً مِنْکَ لاَِنَّ اللّهَ حَرَّمَ مِنْکَ واحِدَةً وَ مِنْ الْمُؤْمِنِ ثَلاثَةً : مالَهُ وَ دَمَهُ وَ اِنْ یُظَنَّ بِهِ ظَنَّ السُّوءِ(2) . 

در روایت آمده که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به کعبه نظر فرمود واین چنین به خانه ی حق خطاب کرد : آفرین به بیت الهی ، چه عظیم است قدر و منزلت تو و حرمتی که نزد خدای داری ! به خدا قسم مؤمن احترامی عظیم تر از تو دارد ، 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ مستدرک سفینة البحار : 1  / 167 .

 ـ مستدرک سفینة البحار : 1  / 168 .

  

چرا که خداوند برای تو یک حرمت قرار داده و برای مؤمن سه حرمت : حرمت در مال و در خون و آبرو که نباید به او گمان بد برد .

* قالَ الصّادِقُ (علیه السلام) : اَلْمُؤْمِنُ اَعْظَمُ حُرْمَةً مِنَ الْکَعْبَةِ(1) . 

امام صادق (علیه السلام) فرمود : مؤمن حرمتی بزرگتر از کعبه دارد .

این چنین انسان های والا و با عظمتی دارای خصوصیّات و ویژگی هایی هستند که نشان دهنده ی اعتقاد آنان به خدا و روز قیامت و بیان کننده ی طهارت ظاهر و باطن آنهاست .

قرآن و روایات به خصوصیات و نشانه های مردم مؤمن اشاره دارند تا از جهتی چهره ی ملکوتی آنان را به جامعه ی انسانی بشناسانند و از جهت دیگر درس و پندی برای مردم باشد تا آن نشانه ها را در وجود خود تحقق بخشند .

در میان نشانه ها و خصوصیات مردم مؤمن نماز جایگاه مخصوصی دارد و شاید بتوان گفت نماز در رأس تمام خصوصیات مردم مؤمن پس از ایمان به خدا و روز قیامت است .

این رساله اگر بخواهد از هر آیه و روایتی فقط قسمت مربوط به نمازش را بیاورد ، شاید از چهره ی زیبای آیه و روایت بکاهد . به ناچار آیات و روایاتی که در آنها ذکری از نماز به عنوان نشانه ی مردم مؤمن آمده تمامش را نقل می کند تا علاوه بر توجّه به نماز به سایر خصوصیات مردم مؤمن نیز توجه شود .

در این قسمت ، تذکرّ این نکته ضروری به نظر می رسد و آن این است که به خاطر مفصّل نشدن رساله از ذکر اصل آیات و روایات خودداری می کنم و تنها برگردان فارسی آیات و روایات را در معرض تماشای خوانندگان می گذارم .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ مستدرک : 1  / 168 .

آیات

* این کتاب بی تردید راهنمای پرهیزکاران است ، آنان که به جهان غیب ایمان آورند و نماز به پای دارند و از آنچه به ایشان عنایت کرده ایم در راه خدا بپردازند(1) .

* نیکوکاری بدان نیست که روی به جانب مشرق و مغرب آورید ، ( زیرا این به تنهایی برنامه ای است براثر  ) در حقیقت ، نیکوکاری به این است که به پروردگار عالم و روز قیامت و فرشتگان و قرآن و پیامران ایمان آورید و از مال خود ، در عین دوستی آن ، به خویشان و یتیمان و فقیران و مسافران در راه مانده و گدایان و در راه آزاد کردن بندگان بپردازید . و نماز را به پای داشته ، زکات مال به در کرده ، و به وقت رنج و تعب راه صبر پیش گیرید . آن مردمی که بدین صفات آراسته اند در ایمان راستگو و در عمل پرهیزکارند(2) .

* آنان که اهل ایمانند و دارای عمل صالح و بپا دارنده ی نماز و پرداخت کننده ی زکات ، نزد حق از اجر نیکو برخوردارند . هرگز ترس از آینده و اندوه از گذشته نخواهند داشت(3) .

* کسانی از آنها که در علم قدمی ثابت و نظری عمیق دارند و از ایمان به حق بهرهورند و به آنچه به تو و پیامبران پیشین نازل شده ایمان می آورند ، و آنان که نماز را به پا داشته و از پرداخت زکات بخل ندارند و به پروردگار و روز جزا ایمان می آورند ، به زودی آنان را از بهره ی بزرگ حق برخوردار خواهیم 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ بقره  ( 2 ) 2  ـ  3 .

 ـ بقره  (  ) 177 .

 ـ بقره  ( 2 ) 277 .

کرد(1) .

* همه کاره و ولیّ شما تنها خدا و رسول و آن مؤمنانی هستند که نماز را به پا داشته و در حال رکوع به فقیران زکات می دهند(2) .

* آنان که در تمام شؤون حیات متمسک به کتاب خدایند و نماز را بپا داشتند ، به حقیقت معلومشان باد که ما اجر مصلحان را ضایع نخواهیم کرد(3) .

* مردم مؤمن کسانی هستند که چون یاد خدا شود ، از جلال و بزرگی حق دلشان ترسان و لرزان گردد و چون آیات الهی را بشنوند بر ایمانشان افزوده گشته و در هر کاری بر خدای خویش تکیه کنند . نماز را با حضور قلب به پا دارند و از آنچه روزی آنان شده انفاق نمایند . به راستی چنین مردمی اهل ایمانند و مصداق حقیقی مؤمن ، و اینان نزد خداوند از مرتبه ی بلند و آمرزش و رحمت و روزی نیکو برخوردارند .(4) .

* منحصراً آباد کردن مساجد خدا به دست کسانی است که به خدا و روز جزا ایمان آورده و نماز بپا دارند و زکات بپردازند و از غیر حق نترسند . اینان امید است که از هدایت یافتگان باشند(5) .

خوانندگان عزیز ! این آیات نمونه ای از آیاتی است که حضرت حق نماز را به 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ نساء  (  ) 162 . 

 ـ مائده  ( 5 ) : 55 . به اتفاق تمام مفسّران با انصاف و اهل حق و حقیقت  ، آیه ی بالا در شأن والای حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) که بهترین برپا دارنده ی نماز و  ادا کننده ی زکات پس از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)بود نازل شده است . 

 ـ اعراف  (  ) 170 . 

 ـ انفال  (  ) 2  ـ  4 . 

 ـ توبه  (  ) 18 . 

عنوان علامت ایمان و نشانه ی مؤمن در آن ذکر فرموده است . اگر متن آیات دیگر را بخواهید ، با ذکر سوره و شماره ی آیه به قرار زیر است :

انعام  ( 6 ) : 92 ، توبه  ( 9 ) : 71 ، رعد  ( 13 ) : 22 ، ابراهیم  ( 14 ) : 31 ، حج  (  ) : 35  ـ  41 ، نور  (  ) : 37 ، مؤمنون  (  ) : 2 ، نمل  (  ) : 3 ، لقمان  (  ) : 4 ، فاطر  (  ) : 18  و 19 ، شوری  (  ) : 38 ، بیّنه  (  ) : 5 ، معارج  (  ) : 23 .

با توجه به اوصافی که در آیات ذکر شده به عنوان نشانه های مؤمن آمده و از جمله ی آن علائم و اوصاف نماز است ، باید گفت : هر مرد و زن مکلّفی که از حوزه ی با عظمت نماز بیرون باشد ، طبق آیات قرآن از مدار ایمان و عرصه گاه دین خارج و در نتیجه از مراتب عالی تربیت و انسانیت و از انوار حقیقت و واقعیت به دور است .

روایات

حضرت باقر (علیه السلام) به جابر جعفی که از بزرگترین راویان حدیث و مورد توجه امامان معصوم بود فرمود :

* آیان کسی که خود را به تشیّع ببندد و اظهار دوستی ما کند برایش بس است و این بستگی و اظهار علاقه ، تنها عامل نجات اوست ؟

به خدا قسم ! شیعه ی ما کسی است که به خاطر حق ، خود را از گناه حفظ کند و از برنامه های الهی پیروی نماید .

شیعیان ما به تواضع ، خشوع ، امانتداری ، بسیار یاد حق کردن ، بپا داشتن نماز ، نیکی به پدر و مادر ، رسیدگی به حال همسایگان ، دستگیری از فقیر و نیازمند و بدهکار و یتیم ، راستگویی ، خواندن قرآن ، و نگاهداری زبان از آزار مردم شناخته می شوند .

ــ[59]ــ

کسی که از این اوصاف بی بهره است شیعه نیست . شیعه کسی امین قبیله ی خویش است(1) .

* پیامبر بزرگوار به امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود : برای مؤمن سه خصلت است : روزه ، نماز ، زکات(2) .

* رسول باعظمت الهی به ابوذر فرمود : خداوند بزرگ روشنی دیده ام را در نماز قرار داده است . همچنان که محبوب گرسنه طعام و معشوق تشنه آب ، محبوب من نماز است .

ای ابوذر ! گرسنه را طعام سیر می کند و تشنه را آب سیراب می سازد ، ولی من از نماز سیر نمی شوم(3) .

* حضرت باقر (علیه السلام) فرمود : سه برنامه به انسان درجه می بخشد ، و سه مسئله برای آدمی کفّاره است و سه گناه هلاک کننده و سه خصلت نجات دهنده .

آنچه باعث درجه است :

. سلام بر مردم .

. سیر کردن گرسنه .

. نماز شب .

آنچه باعث کفاره است :

. وضوی کامل در شدت سرما .

. حاضر شدن در جماعات روز و شب .

. توجه شدید به نمازهای یومیّه .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ کافی : 2  / 60 . 

 ـ بحارالانوار : 77  / 64 . 

 ـ بحارالانوار : 77  / 77 . 

اما سه عامل هلاکت :

. سوء ظنّ به حق .

. پیروی از هوای نفس .

. خودبینی .

اما سه خصلتی که مایه ی نجات است :

. ترس از مقام حق در نهان و آشکار .

. رعایت میانه روی به هنگام غنا و فقر .

. گفتار به عدالت به وقت خشنودی و خشم(1)

* حضرت صادق (علیه السلام) می فرماید : شیعیان ما را دوازده خصلت است :

پاکدامنی ، کوشش در راه حق ، زهد ، ادای امانت ، وفای بعهد ، بندگی حق ، پنجاه و یک رکعت نماز واجب و نافله ، شب زنده داری ، روزه ، پرداخت زکات ، حج بیت ، اجتناب از تمام گناهان(2) .

* حضرت رضا (علیه السلام) فرمود : خویشتندار باشید و به پاکدامنی روی آورید ، از کوشش در راه حق بازنایستید ، امانت مردم را به مردم بازگردانید ، راستگو باشید ، و با همسایگان خوش رفتاری کنید ، اینها برنامه هایی است که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) به خاطر آن مبعوث به رسالت شد .

در قبیله ی خود نماز بخوانید تا الگوی آنان شوید ، به اقوام رسیدگی کنید ، از مریض عیادت نمایید ، از تشییع جنازه غفلت نورزید ، برای ما در میان مردم آبرو باشید ، از این که با دیدن شما نسبت به ما بدبین شوند بپرهیزید ، ما را در 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ بحارالانوار : 78  / 183 . 

 ـ صفات الشیعه ی صدوق : حدیث  1 . 

جامعه یا عمل خود محبوب جلوه دهید و از این که با دیدن شما با ما دشمن شوند دوری کنید ، عشق و علاقه ی جامعه را متوجه ما سازید و نارواییها را از ما دفع کنید . آنچه خوبی درباره ی ما بگویند اهل آنیم و هر چه بدی نقل نمایند از آن مبرّا و پاک هستیم . شکر مخصوص خدای جهانیان است(1) .

در هر صورت نماز ، امر و دستور و خواسته ی حضرت حق است و هر آن کس که از این دستور سرپیچی کند سزایش عذاب ابد در روز محشر است .

اهمیّت و عظمت امر و خواسته ، بسته به وجود امر کننده است . هر چه آمر با شخصیت تر باشد امرش مهمتر و وجود فرمانبری از آن امر شدیدتر است .

به راستی بزرگتر و عظیم تر از حضرت حق کیست ؟ وجودی که هستی او بی نهایت در بی نهایت ، و ذات مقدسش مستجمع جمیع صفات کمالیّه است .

امری مافوق امر حضرت او کدام است ؟ کارفرمای هستی به هر چه امر کند امرش مافوق امرهاست و اطاعت از دستورش در شدّت وجوب .

او در امر و خواسته اش مصالح همه جانبه ی مکلف را لحاظ می کند ، پس سود پیروی از امرش بازگشت به خود انسان دارد ، و در صورت سرپیچی ، زیانش برای خود آدمی است .

نماز امر خداست ، نگویید او احتیاج به نماز ما ندارد ، از سخن حق اراده ی باطل نکنید ، بلکه بگویید این ما هستیم که سراپا نیازمند به عبادت حقیم .

نماز خواسته ی حضرت مولاست ، مولای حکیم ، عادل ، مصلحت خواه ، رحیم ، رحمان ، ربّ ، ودود ، کریم ، غفور و ... .

پیروی از امر او بر همه کس واجب است و نتیجه اش خشنودی حق و بهشت عنبرسرشت ، و سرپیچی از خواسته اش باعث خشم و سخط است و مورث 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ بحارالانوار : 87  / 348 . 

عذاب ابدی در عالم آخرت .

نماز برنامه ای است که در قرآن مجید به طور مکرّر به آن امر شده و در سایه ی اجرای این امر است که سود همه جانبه نصیب انسان می شود .

برپاداشتن نماز ، حیات آدمی را از تمام آلودگی ها پاک و دست شیاطین را از عرصه گاه زندگی کوتاه می سازد .

به همین منظور همه ی ما از جانب حضرت محبوب مکلف به نماز هستیم و مأمور اجرای این عبادت عظیمه و این حقیقت ملکوتیّهو .

در هر صورت خداوند متعال و تمام انبیا و همه ی امامان (علیهم السلام) و کل عارفان و عاشقان و صاحبدلان و ناصحان و دلسوزان ، ما را به نماز امر کرده و از همه ی ما اجرای این وظیفه را خواسته اند .

در قرآن مجید است :

* نماز را به پای دارید ، زکات مال بپردازید و در عبادت حضرت دوست با خداپرستان حقیقی دمساز شوید(1) .

* به یاد آرید آن هنگام را که از شما بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را ستایش و بندگی نکنید و در حق پدر و مادر و خویشان و یتیمان و فقیران نیکی نمایید و با زبان خوش با مردم سخن گویید و نماز را به پای دارید و زکات مال بپردازید . ولی شما گروه یهود ، جز عده ای معدود پیمان شکستید و از عنایت حق روی گرداندید(2) .

عجب نداری از حال مردمی که گفتند : به ما اجازه ی جنگ بده . بدانها گفته شد : اکنون از جنگ خودداری کرده به وظیفه ی نماز و زکات قیام کنید ( چون 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ بقره  ( 2 )  : 43 . 

 ـ بقره  ( 2 )  : 83 . 

هنوز مردم مسلمان آمادگی برای جنگ ندارد ) ولی وقتی حکم به جهاد برای جنگ بدر آمد گروهی بیش از آنچه باید از خدا بترسند از دشمن ترسیدند و گفتند : الهی ! چرا حکم جنگ را بر ما واجب کردی تا از عمر خویش بی بهره شویم ؟ به اینان بگو : زندگی دنیا متاع اندکی است و جهان آخرت برای هر کس که خدا ترس باشد بهتر است . در جهان محشر زندگی کامل و ابدی است و به هیچ کسی از شما ستم نخواهد شد(1) .

* آن گاه که از نماز فارغ یافتید ، باز در همه حال ـ چه ایستاده ، چه نشسته ، چه به پهلو ، ـ خدا را یاد کنید و برنامه های حق را در زندگی حاکم سازید ، و چون از آسیب دشمن به هنگام نبرد ایمن گشتید نماز را به پای دارید که نماز برای اهل ایمان حکمی قاطع و برنامه ای واجب است(2) .

* بگو ما پیامبران مأموریم که به جامعه بگوییم نماز را بپا دارید و خویشتندار باشید ، زیرا به سوی خدا حرکت می کنید و نزد او محشور خواهید شد(3) .

* نماز را در دو طرف روز به پای دارید و در تاریکی شب بجای آورید که حسنات سیّئات را از بین می برد . این حقیقت را برای متذکران متذکّریم(4) .

* نماز را به هنگام زوال خورشید تا نیمه شب به پا دار و نیز نماز صبح را بجای آر که مشهود فرشتگان شب و روز است(5) .

در دو آیه اخیر ( هود : 114  و اسراء : 78 ) بر خلاف آنچه بین قشری از 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ نساء  (  ) : 77 . 

 ـ نساء  (  )  : 103 . 

 ـ انعام  (  ) : 72 . 

 ـ هود  (  ) : 114 . 

 ـ اسراء  (  ) : 78 . 

مسلمانان مشهور است که نماز را حتماً باید در پنج وقت بجای آورد ، سه وقت تعیین شده است که در این سه وقت باید پنج نماز بجای آورد :

. زوال آفتاب یعنی ظهر تا ابتدای غروب ، یک وقت برای دو نماز ظهر و عصر که فقه از این دو نماز تعبیر به « ظهرین » می کند(1) .

. غروب آفتاب تا چهار رکعت مانده به طلوع فجر صادق ، زمان و وقت دوم برای دو نماز مغرب و عشاست که باز فقه اسلام از هر دو نماز تعبیر به « عشائین » می کند .

. طلوع فجر تا دو رکعت مانده به طلوع آفتاب ، وقت سوم است برای نماز صبح .

بنابراین ، از قرآن مجید برای نمازهای واجب پنج گانه سه وقت استفاده می شود که با هفده رکعت نمازهای واجب را که در پنج قسمت اعظم تنظیم شده در امتداد سه وقت بجای آورد . البته مقداری فاصله بین ظهر و عصر و مغرب و عشا از فضیلت بیشتری برخوردار است .

در سوره های نور : 65 ، عنکبوت : 45 ، روم : 31 . احزاب :33  و جمعه : 9  نیز اوامر مؤکد و قاطعی برای برپا داشتن نماز صادر شده که هر یک از این آیات نشانه عظمت و موقعیّت و موقف نماز در پیشگاه حق و در میدان حیات انسان است .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ شرح لمعه چاپ جدید : 1  / 179