نماز دریای بیکران منفعت

نویسنده این رساله مختصر از نظر فکری و علمی ، قدرت و توان بیان منافع را ندارد .

نمازی که برنامه های ظاهر و باطنش همراه با چهار هزار مسئله است و تا کنون صدها کتاب از طرف عارفان و فقیهان و حکیمان و فیلسوفان و وارستگان و عاشقان درباره آن نوشته شده ، چگونه در قدرت این فقیر تهیدست است که تمام منافع دنیوی و اخروی آن را بازگو کند ؟

من در این فصل به طور بسیار مختصر و بدون شرح و تفسیر به منافع نماز اشاره می کنم و شما را در این زمینه به کتاب های مفصّل ارجاع می دهم .

در قرآن مجید می خوانیم :

* ( وَ اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلوةِ وَ اِنَّها لَکَبیرَةٌ اِلّا عَلَی الْخاشِعینَ )(1) . 

از خدای بزرگ در سایه بردباری و استقامت و نماز یاری جویید . این مسئله جز برای اهل خشوع سنگین است .

راستی چه مسئله باعظمت و چه حقیقت ریشه داری است ، آن هم مسئله ای که از جانب حضرت حق مطرح شده و تجربه حیات امت اسلامی نیز آن را ثابت کرده است : بردباری و صبر یکی از علل مهمّ پیروزی بر سختیها ، و نماز کلیدی برای حلّ بسیاری از مشکلات .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ بقره  ( 2 ) : 45 . 

  دانشمند بزرگ شیخ الرئیس ابوعلی سینا می فرماید :

هر زمان مشکلی عملی در ضمن مطالعه شبانه برایم پیش می آمد و از حلّ آن عاجز می شدم به مسجد جامع شهر رفته دو رکعت نماز بجا می آوردم ، سپس از خدا می خواستم مرا به وسیله نور آن نماز مدد کند تا گره از مشکل باز شود . آری ! پس از بیرون آمدن از مسجد مشکلم حل می شد و به اندک زمانی به آنچه می خواستم می رسیدم(1) .

شهر قم از قحطی ناله داشت ، زمان خشک شده بود ، باغات در شُرف انهدام بود ، مردم از سختی معیشت می نالیدند ، عوامل مادّی از حل مشکل عاجز بودند ، دولت زمان درمانده بود ، ملت همه چاره ای نداشت . تنها راهی که برای نزول باران وجود داشت یکی از دستورهای مهم اسلامی بود : نماز باران !

کمتر کسی به خود جرأت می داد به این مهم اقدام کند و به وسیله نماز ، از آسمان باران بیاورد . دلی می خواست آکنده از یقین ، روحی می خواست ملکوتی که بتواند با توان الهی و با بجای آوردن نماز باران ، به جنگ طبیعت برود .

آن کس که با کمال اطمینان جرأت قدم نهادن به این میدان را به خویش داد مرجع بزرگ آن زمان مرحوم آیة اللّه العظمی حاج سیّد محمّد تقی خوانساری بود .

من در سنّ سه سالگی ، آن مرد کم نظیر را در منزل پدرِ مادرم دیده بودم . آن انسان ملکوتی دست به سرم گذاشت و برایم دعا کرده بود که من در آینده از عمرم روحانی خدمتگزاری برای اسلام و مسلمین شوم ، و امروز آنچه دارم از دعای آن فرشته عالم معناست .

او بارها غرق در اسلحه در میدان جنگ با استعمار در عراق شرکت کرده بود . 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ روضات الجنات : 3  / 171 . 

او برای احقاق حقوق اسلام و مسلمین پافشاری عجیبی داشت .

حضرتش با جمعیت زیادی ، با چشم گریان و دل بریان و سروپای برهنه ، به سوی منطقه خاک فرج قم حرکت کرد . این واقعه در زمانی اتفاق افتاد که در جنگ دوم جهانی متفقین در شهر قم قوای نظامی داشتند و از نزدیک ناظر اوضاع بودند . ارتش کفر که تصوّر می کرد این جمعیت برای درگیری آمده خود را آماده دفاع کرده بود ، ولی وقتی از داستان باخبر شد غرق در تعجب گشت که مگر ممکن است با عملی به نام نماز از آسمان باران آورد ؟!

اما دعای آن انسان والا و نماز آن مرد الهی اثرش را بخشید و همچون سیل از آسمان باران نازل شد و این مسئله به عنوان خبری مهم و اعجاب انگیز به سراسر جهان مخابره گردید .

این واقعه بر سنگ قبر آن آیت حق در شهر قم در مسجد بالاسر حضرت معصومه و در تواریخ آن زمان ثبت شده است .

* ای اهل ایمان ! برای پیشرفت کار خود مقاومت کنید و به ذکر خدا و نماز توسّل جویید که خداوند یاور بردباران است .(1) .

* ای رسول من ! آنچه از کتاب آسمانی به تو وحی می شود بر مردم بخوان ، و نماز را که عبادتی است بزرگ برپای دار ، که همانا نماز اهلش را از هر کار زشت و منکری باز می دارد ، و به حقیقت که یاد خدا بزرگتر است ، و پروردگار پاداش اعمال را از نظر دور نمی دارد(2) .

بی شک ، بین نمازگزار و بی نماز در تمام برنامه های ظاهر و باطن فرق است . نمازگزار به خاطر وجوب نمازهای یومیّه ناچار است از تمام آلودگی های ظاهر 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ بقره  ( 2 ) : 153 .

 ـ عنکبوت  (  ) : 45 .

در درجه اول و سپس از آلودگی های باطن خود را حفظ کند تا شرایط صحت و قبولی تحقّق یابد .

نمازگزار بر خود لازم می داند که طهارت بدن و لباس را به خاطر نمازهای یومیه به طور مرتب حفظ کند ، و می داند که به خاطر مباح بودن مکان و لباس و آب وضو و غسل و خاک تیمم باید از بسیاری از فحشا و منکرات از قبیل دزدی کم فروشی ، غشّ ، در معامله ، غصب ، تقّلب در خرید و فروش ، حیله در کار ، ربا ، معامله حرام ، خوردن مال مردم به باطل ، به دست آوردن ثروت از طریق زور و تجاوز ، و کمک به ظلم و ظالم کناره گیری کند تا بتواند دو رکعت نماز صحیح و قابل قبول بجای آورد .

نمازگرا واقعی می داند که با لباس حرام ، آب و خاک غیر مباح ، مکان غصبی ، و شکم پر از حرام نمازش پذیرفته نیست .

نماز عمود دین و عماد اسلام است . اگر این عبادت پرفیض به درستی انجام شود ، نمازگزار را از جمیع رذایل و آلودگی ها پاک می سازد و از هر زشتی و ناپسندی باز می دارد .

نکته مهمّی که نباید ناگفته بماند این است که در جمیع احکام عبادی اسلام ، رام کردن نفس سرکش ، و از میان بردن خودخواهی و تکبّر ، و اتّصاف به فضیلت تواضع و خشوع و جود و سخا و کرم و شرف ، و حفظ تمام حقوق خالق و مخلوق لحاظ شده است .

امیرالمؤمنین (علیه السلام) خطبه غرّایی به نام قاصعه « یعنی تحقیر کننده متکبران » دارد که در آن زیانهای کبر و مفاسد این خوی زشت را به تفصیل بیان کرده و از مناسک حج ، سپس از نماز و روزه و زکات بام برده و بیان فرموده که چگونه این عبادت تکبّر را نابود می سازد .

کمتر کسی توجّه دارد که تشریع حکم زکات که به طور مرتب با آیات نماز 

ــ[71]ــ

همراه است از بین برنده تکبّر و آورنده تواضع است . ولی پس از اندک تأملی روشن می شود که این حکم ، فقرا را با اغنیا شریک می سازد و به آنان تسلّط در اموال توانگران می بخشد . و این شرکت دادن فقرا با اغنیا از عظمت و علوّ مقام اغنیا و ذلّت و حقارت تهیدستان می کاهد و فاصله بین محروم و منعم را از بین می برد ، تا چه رسد به نماز که نمازگزار گاه در پیشگاه عظمت پروردگار بی حرکت می ایستد و گاه کمر بندگی خم می کند و در آخر با شکستگی و فروتنی و حقارت و پستی ، اعضا و جوارح گرامی حتی صورت و پیشانی خود را بر خاک می ساید و با این اعمال با نفس خود جهاد می کند و غرور و تکبر را محو می سازد و تواضع و تذّلل را به اثبات می رساند . و البته یک دین جامع و کامل باید باشد .

خودخواهی منشأ و منبع همه مفاسد است . نخست و در ابتدای کار ، باید اصل و ریشه عموم بیماریهای روحی را چاره کرد . همچنان که اساس همه ترقّیات معنوی و روحی و اصلاحات فردی و اجتماعی ، خداشناسی و خداپرستی است ، خودخواهی و خودپرستی منبع همه بدبختی ها و مفاسد است . خودخواه و خودپرست نمی تواند خداجوی و خداپرست بشود ، پس امید صلاح و اصلاحی نباید از او داشت .

نمازگزار واقعی خدا را دوست می دارد و عاشق دلباخته محبوب حقیقی است و خدا نیز او را دوست خود می خواند . آیا دوستی خدا با عشق مفرط به مادیّت محض که اصل هر گناه و خطاست جمع می شود ؟

نمازگزار یک بار بسم الله و بار دیگر در سوره حمد خدا را به دو صفت رحمان و رحیم می ستاید و اگر از نمازش غافل نباشد قهراً در کسب این صفت خدایی و تخلق به اخلاق الهی خواهد کوشید و در نتیجه ، مهربان ترین مردم خواهد شد و از قساوت و سنگدلی و بیرحمی و بی مهری برکنار خواهد ماند .

نمازگزار می داند که خداوند در کتابش خطاب به تمام پیامبران فرموده که اول 

ــ[72]ــ

حلال تناول کنید ، سپس قیام به عبادت نمایید(1)

نمازگزار می داند که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :

* خداوند را در فضای بیت المقدس فرشته ای است که هر شب ندا می دهد : هر کس از مال حرام بخورد مستحب و واجبی از او پذیرفته نمی شود(2) .

و می داند که آن حضرت فرمود :

* کسی که لباسی را به ده درهم خرید ، اگر در پول آن لباس درهمی از حرام باشد ، خداوند در آن لباس نمازی را نخواهد پذیرفت(3) .

نمازگزار به این معنا توجه دارد که داود (علیه السلام) به حضرت حق عرضه داشت :

* الهی ! ای خداوند مهربان ! ساکن بیت تو کیست و نماز را از چه بنده ای قبلو می کنی ؟ جواب آمد : کسی که به خاطر جلال من تواضع کند و روزش را به یاد من بگذراند ، به خاطر من از شهوات حرام دوری جوید ، گرسنه را سیر کند ، غریب را پناه دهد ، به حادثه دیده رحم نماید . این چنین انسانی در مملکت ملکوت همانند خورشید می درخشد و من دعایش را مستجاب می کنم ، آنچه از من بخواهد به او عنایت می نمایم ، عدم تحمّلش را می بخشم ، در غفلت چراغ راهش می شوم ، در تاریکی نورش گشته دستش را می گیرم . او میان مردم مانند فردوس در بین بهشتهاست که نهرهایش همیشگی و میوه هایش بی تغییر است(4) .

نمازگزار حتماً به این معنی توجه دارد که حضرت صادق (علیه السلام) فرمود :

* کسی که دوست دارد بداند نمازش قبول است یا نه ، ملاحظه کند که آیا 

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ مؤمنون  ( 23 ) : 51 . 

 ـ محجة البیضاء : 3  / 204 . 

 ـ محجة البیضاء : 3  / 204  

 ـ محجة البیضاء : 1  / 352 . 

نمازش او را از فحشا و منکرات باز می دارد یا نه . به اندازه ای که نمازش قدرت حفظ او را از مفاسد دارد به درگاه حق قبول است(1) .

جامعه نمازگزار جامعه ای است پاک ، و کشور با نماز کشوری است سعادتمند . در مملکتی که همه اهل نمازند ، از ظلم و تجاوز و بغی و فحشا و منکرات و فساد و قساوت و بدبینی و بی اعتباری و دزدی و چپاول خبری نیست . در آن مرز و بوم که مردمش متوسل به نمازند از دادگستریهای عریض و طویل و پرونده های جنایی اثری نیست .

در آن آب و خاک که سایه نماز بر سر ملت آن است از نزاع و جدال و جنگ و خونریزی و طلاق و جدایی و هجوم به ناموس ملت و بی حجابی سراغی نگیرید .

کشور با نماز ، مأمور مسلّح برای حفظ مال مردم و راحت و امنیّت خانواده ها نمی خواهد .

در ملّتی که حقیقت نماز حکمفرماست بحثی از زندان و زندانبان نیست ، بدهکار مال مردم را می دهد ، و طلبکار آسایش و امنیت دارد .

در جامعه با نماز خون و مال و عرض و آبروی مردم محترم است و این نماز است که ضامن خیر دنیا و آخرت انسان هاست .

کشور با نماز نمونه ای از بهشت آخرت ، و ملت بی نماز دچار انواع بدبختی ها و مفاسد است .

نماز چراغ پرفروغ حیات ، آرام بخش قلب ، معشوق مناجاتیان ، عرصه گاه خوشبختی اهل حق ، نور چشم مشتاقان جمال ، وسیله قرب مقرّبان و دستگیره نجات امیدواران است .

ــــــــــــــــــــــــــــ

 ـ المیزان : 16  / 138 .