ریشه ‏های عبادت

. عظمت خدا

برخورد با یک شخصیت برجسته، انسان را به تواضع وا می‏دارد، دیدار با یک دانشمند بزرگ، آدمی را به تکریم و احترام وا می‏دارد، چون که انسان در برابر عظمت و دانش آن شخصیت و این دانشمند، خود را کوچک و کم سواد می‏بیند. خداوند، مبدأ همه عظمت‏ها و جلال‏هاست. شناخت خدا به عظمت وبزرگی، انسان ناتوان وحقیر را به کُرنش وتعظیم در برابر او وامی‏دارد.

. احساس نیاز و وابستگی

انسان، عاجز، نیازمند و ناتوان است و خداوند، در اوج بی نیازی و غنای مطلق، و سر رشته دار امور انسان‏هاست. این هم عاملی است، تا انسان در برابر خداوند «بندگی» کند.

. سپاس نعمت

توجه به نعمت‏های بی حساب و فراوانی که از هر سو و در هر زمینه ما را احاطه کرده، قوی‏ترین انگیزه را برای پرستش پروردگار ایجاد می‏کند. نعمت‏هایی که حتّی پیش از تولّد شروع می‏شود و در طول زندگی همراه ماست و در آخرت هم (اگر شایستگی داشته باشیم) از آن بهره‏مند خواهیم شد. قرآن به این نکته اشاره کرده و به مردم زمان پیامبر صلی الله علیه وآله می‏فرماید:

«فَلْیَعْبُدُواْ رَبَّ هَذَا الْبَیْتِ الَّذِی أَطْعَمَهُم مِّن جُوعٍ وَءَامَنَهُم مِّنْ خَوْف» (4)  باید خدای کعبه را عبادت کنند، خدایی که آنان را از گرسنگی نجات داد و از ترس، ایمن ساخت.

. فطرت

در سرشت انسان، پرستش و نیایش وجود دارد. اگر به معبود حقیقی دست یافت، که کمال مطلوب همین است، و اگر به انحراف و بیراهه دچار شد، به پرستش معبودهای بدلی و باطل می‏پردازد. بت پرستی، ماه و خورشید پرستی، گوساله و گاو پرستی، نمونه‏هایی انحرافی است که وجود دارد، کسانی هم پول و مقام و همسر و ماشین و مدال و ... را می‏پرستند.

انبیا آمده‏اند تا فطرت را در مسیر حق، هدایت کنند و انسان را از عبادت‏های عوضی نجات بخشند. حضرت علی علیه السلام در مورد بعثت رسول خدا صلی الله علیه وآله می‏فرماید:

«فَبَعَثَ اللّهُ مُحَمَّداً بِالْحَقَّ لِیُخرِجَ عِبادَهُ مِنْ عِبادَةِ الاوثانِ اِلی‏ عِبادَتِهِ ...» (5)  خداوند حضرت محمّد صلی الله علیه وآله را برانگیخت، تا بندگانش را از «بت‏پرستی» به «خدا پرستی» دعوت کند.

روحِ عبادت در فطرت انسان نهفته است و اگر درست رهبری نشود به عبادت بت و طاغوت می‏گراید. مثل میل به غذا که در هر کودکی هست، ولی اگر راهنمایی نشود، کودک خاک می‏خورد و لذّت هم می‏برد. بدون هدایت صحیحِ این گرایش فطری نیز، انسان به عشق‏های زودگذر پوچ یا پرستش‏های بی محتوای انحرافی دچار می‏شود.