سیمای نماز

تاکنون آنچه خواندید، به «عبادت» مربوط می‏شد.

البتّه عبادت، عنوان عامی است که نمونه‏ها و مصداق‏های فراوانی را در بر می‏گیرد و 

تنها در «نماز» خلاصه نمی‏شود. حج، روزه، امر بمعروف و نهی از منکر، جهاد، طلب روزی 

حلال، خدمت به همنوعان، درس خواندن و درس گفتن، عزاداری بر شهیدان کربلا، نیکی به 

پدر و مادر، یتیم نوازی، پرداخت خمس و زکات و ... همه و همه عبادت است. (البتّه به 

شرط خدایی بودن نیّت)

ولی در میان اعمال عبادی، «نماز» برجستگی و درخشندگی خاصی دارد و جلوه درخشان عبادت 

و پرستش خدا به حساب می‏آید. اوصاف نماز، فلسفه و حکمتش، فایده و آثارش، شرایط و 

آدابش، مکان و زمانش در آیات و روایات بسیاری آمده که پرداختن به آن‏ها طولانی 

خواهد شد. امّا سعی می‏کنیم بر اساس قرآن و حدیث، قطره‏ای از دریای معارف اسلامی 

درباره نماز را بازگوییم.

نماز، بزرگ‏ترین عبادت و مهم‏ترین سفارش همه انبیاست.

  لقمان، پسرش را به نماز توصیه می‏کند. (41) 

حضرت عیسی در گهواره می‏گوید: خدایم مرا به نماز و زکات توصیه کرده است. (42) 

رسول خدا صلی الله علیه وآله نماز را نور چشم خود می‏داند. «قُرَّةُ عَیْنی‏ فِی 

الصَّلاةِ» (43) 

نماز، فریضه‏ای است که خدا را به یاد انسان می‏آورد. (44) و پیمان خدا با مردم است. 

(45) 

نماز، سیمای مکتب است. «اَلصَّلوةُ وَجْهُ دینکُمْ» (46) 

نماز، دوای تکبّر است. «وَ الصَّلاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْرِ» (47) 

نماز، وسیله تشکّر و سپاس از نعمت‏های الهی است، عمود و پایه دین، کلید بهشت، وسیله 

آزمایش و شناخت مردم و محو کننده گناهان، و پاک کننده دل و جان آدمی است.

روزی پنج نوبت، با حفظ شرایط کامل نماز، در پیشگاه خدا ایستادن و نعمت‏های او را 

یاد کردن و از او حاجت و نیاز خواستن، همچون شست و شو در نهر آبی است که آلودگی‏ها 

را می‏زداید. (48) 

نماز، اوّلین سؤال در قیامت است، که اگر پذیرفته نشود، کارهای دیگر هم مقبول نیست.

نماز، تنها عبادتی است که در هیچ حال از انسان ساقط نمی‏شود حتّی در میدان جنگ ودر 

شرایط اضطرار، بیماری‏و...

نماز، اعلام بندگی در برابر خدا و زیر بار نرفتن در مقابل طاغوت‏ها و ستمگران است. 

نماز، زنده نگه داشتن آیین توحیدی حضرت ابراهیم، و سنّت رسول‏اللّه ومکتب حسین‏بن‏علی‏علیهما 

السلام است.

نماز، برای عاشقان خدا، شیرین ولی برای منافقان، تلخ و سنگین است: «وَإِنَّهَا 

لَکَبِیرَةٌ إِلَّا عَلَی‏ الْخَشِعِینَ» (49) 

نماز، کوبنده شیطان و مأیوس کننده اوست. حضور در برابر آفریدگار است.

نماز هماهنگی با همه ذرّات عالم است. جهان، محراب وسیعی است که همه کائنات، در آن 

به تسبیح و سجود در برابر خدا مشغول‏اند. به نماز ایستادن، همراهی با همه آفریده‏ها 

و فرشتگان در پرستش و ذکر پروردگار است.

در اهمیت نماز، همین بس که علی علیه السلام در میدان نبرد صفّین، و امام حسین علیه 

السلام در ظهر عاشورا دست از جنگ کشیدند و به عشق الهی، به نماز ایستادند. شخصی به 

حضرت علی علیه السلام ایراد گرفت، امام فرمود: ما برای همین می‏جنگیم تا مردم، اهل 

نماز باشند. به سید الشهدا، در زیارتنامه‏اش خطاب می‏کنیم: گواهی می‏دهم که تو نماز 

را بر پا داشتی. «اَشْهَدُ اَنَّکَ قَدْ اَقَمْتَ الصَّلوةَ ...»

در مشکلات و اضطراب‏ها، یاد خدای بزرگ و استمداد از او، آرام بخش دل‏ها و راه‏گشای 

انسان در سختی‏هاست و تکیه‏گاهی است که مؤمنان به خدا دارند. از این رو قرآن دستور 

می‏دهد که به وسیله «صبر» و «نماز» از خداوند یاری بطلبید.

«وَاسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلَو ةِ» (50) 

امام صادق علیه السلام در واپسین دم زندگی خویش، همه بستگان را جمع کرد و در وصیت 

خویش به آنان، اهمیت نماز را یادآور شد و فرمود:

هر که نماز را سبک بشمارد، از شفاعتِ ما محروم است.

مرز میان اسلام و کفر، ترک عمدی نماز است. چگونه مسلمانی است آنکه رابطه خود با خدا 

را بریده و از نماز روی برتافته است. 

رسول خدا فرمود: «مَنْ تَرَکَ الصَّلوةَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ کَفَرَ» (51) هر که 

عمداً نماز را ترک کند، کفر ورزیده است.

و در کلام علوی می‏خوانیم که فرمود:

«مَنْ ضَیَّعَ الصَّلوةَ فَهُوَ لِغَیْرِها اَضْیَعُ» (52) کسانی که نماز را سبک 

شمارند و آن را تباه و ضایع سازند، غیر نماز را بیشتر ضایع خواهند ساخت.

نماز، موقعیّتی است که باید در آن به خدا توجّه داشت نه دیگری، و هر چه را از نظر 

دور داشت مگر خدا را. باید خدای را زنده و حاضر و ناظر بدانیم و احساس حضور در 

برابر آن خالق عظیم را در خویش، زنده نگاهداریم. پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله 

فرموده است:

همین که انسان در نماز به غیر خدا توجّه می‏کند، خداوند به او خطاب می‏کند: به چه 

کسی توجه می‏کنی؟ آیا پروردگاری جز من سراغ داری؟

آیا جز من، مراقب و ناظری در کار است؟

آیا به بخشنده‏ای جز من دل بسته‏ای ...؟

اگر توجه به من داشته باشی، من و فرشتگانم به تو توجّه خواهیم کرد و ... (53)