4 . نمازهای نافله

عشق به پرستش و بندگی، انسان را وا می‏دارد که بیش از حدِّ مقرر نیز به اطاعت و 

نیایش بپردازد. این با نمازهای مستحب جلوه‏گر می‏شود.

چگونه انسان می‏تواند عاشق خدا باشد و تنها به همان واجبات اکتفا کند و بیش از آن، 

نمازی نخواند؟ این نمازها که به «نافله» معروف‏اند، فراوان است. از جمله نافله‏های 

روزانه است به این صورت:

نافله، نماز صبح، دو رکعت، پیش از نماز صبح.

نافله، نماز ظهر، هشت رکعت، پیش از نماز ظهر.

نافله، نماز عصر، هشت رکعت، پیش از نماز عصر.

نافله، نماز مغرب، چهار رکعت، بعد از نماز مغرب.

نافله، نماز عشا، دو رکعت نشسته، پس از نماز عشا.

نافله شب (نماز شب) یازده رکعت، پیش از اذان صبح که هشت رکعت آن، نافله شب نام دارد 

و دو رکعتش به نام نماز شَفع و یک رکعت هم به نام نماز وَتر مشهور است.

نافله از کلمه «نَفْل» است، یعنی زیادی واضافه بر مقدار واجب است.

بر پیامبر اسلام، نافله شب واجب بود و خدا دستور داده بود که شب برخیزد و به تهجّد 

و عبادت نیمه شب بپردازد تا به مقام والا برسد. (151) 

در حدیث آمده است: 

نمازهای مستحب، همچون هدیه‏ای به درگاه خداوند است که به هر حال قبول می‏شود. (152) 

درباره نوافل، حدیث‏های بسیاری در کتب روایت آمده که اینجا مجال پرداختن به آنها 

نیست. (153) 

نمازهای مستحب، جبران کننده نواقص نمازهای واجب است و همچون صدقه‏ای است که انسان، 

آن را می‏پردازد. به خصوص نماز شب، راز ارتباط عاشقانه میان بنده و خدای اوست که هر 

سحر از بستر خواب برخیزد و خواب و کسالت را کنار بگذارد و به مناجات در دل شب 

بپردازد و دور از چشم‏های خواب رفته، با خدای خود به راز و نیاز و اشک و عبادت و 

شکر و سجود و قنوت بپردازد.

اولیای الهی، اهل تهجّد و شب زنده‏داری و نمازهای مستحب، با قنوت‏های مفصّل و سجده‏های 

طولانی و اشک‏های ریزان و دیده‏های گریان بوده‏اند.

علمای بزرگ، عارفان وارسته و دوستان خدا، از «نماز شب» غفلت نکرده و نمی‏کنند. (154) 

در روایتی آمده است که خداوند می‏فرماید:

«کَذِبَ مَنْ زَعَمَ اَنَّهُ یُحِبُّنی، فَاِذا جَنَّهُ اللّیلُ نامَ عَنّی‏. 

اَلَیْسَ کُلُّ مُحِبٍّ یُحِبُّ خَلْوَةَ حَبِیبِهِ؟» (155) 

دروغ می‏گوید آنکه می‏پندارد مرا دوست دارد، امّا چون شب فرا می‏رسد، به خواب می‏رود 

و به یاد من نیست. مگر نه این است که هر دوستداری، خلوت و نجوای با دوستش را دوست 

می‏دارد؟ ...

  در دل شب خیز و ریز قطره اشکی ز چشم

که دوست دارم کند گریه گنهکار ما

انسان با نافله می‏تواند چنان به خدا نزدیک شود و الهی گردد که جز حق نبیند و جز حق 

نشنود و به آنجا برسد که هر دعایی بکند مستجاب شود. (156) 

خدایا! ما را در «بندگی» خودت ثابت و استوار بدار.

عشق خود و شوق عبادتت را در دل‏مان افروخته‏تر بگردان.

عمر و فکر و استعداد و توان جسمی و قوای روحی ما را، خالصانه در راه اطاعت خود بدار. 

خداوندا! ما را از «بر پادارندگان نماز» قرار بده.

انّک سمیعٌ مجیب 

صبح جمعه 21 / 7 / 68 

پی نوشت ها:

. سرود سحر حجت‏الاسلام بهجتی شفق، ص 68  

. ذاریات، آیه 56  

. نحل، آیه 36  

. قریش، آیه 3 تا 5  

. نهج‏البلاغه، خطبه 147  

. سفینةالبحار، ج 2، واژه «عبد»  

. وافی، ج 2، ص 10  

. دعای هفتم از مناجات خمسةعشر  

. محجّةالبیضاء، ج 1، ص‏377  

. بقره، آیه 138  

. بیّنه، آیه 5  

. مؤمنون، آیه 2  

. مصباح‏الشریعه، ص 8  

. بحارالانوار، ج 84، ص 233  

. بحارالانوار، ج‏70، ص‏251  

. البتّه ممکن است کسی قبل از این سن به تکلیف برسد که موارد آن در رساله‏های مراجع  تقلید آمده است  

. بقره، آیه 286  

. بحارالانوار، ج 70، ص 230  

. قصارالجمل، ج 2، ص 73  

. نحل، آیه 97  

. مائده، آیه 5  

. وسائل‏الشیعه، ج 1، ص 90  

. کافی، ج 1، ص 430  

. مائده، آیه 27  

. بحارالانوار، ج 96، ص 12  

. جامع‏السعادات، ج 2، ص 234  

. مکارم الاخلاق، ص 554  

. کافی، ج 2، ص 321  

. وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 116  

. کافی، ج 2، ص 349  

. بحارالانوار، ج 71، ص 173  

. بحارالانوار، ج 82، ص 198  

. قصارالجمل، ج 2، ص 74  

. الحیاة، ج 1، ص 318  

. حدید، آیه 10  

. آل‏عمران، آیه 133  

. حدید، آیه 21  

. نساء، آیه 142  

. انبیاء، آیه 20  

. کافی، ج 1، ص 57  

. لقمان، آیه 17  

. مریم، آیه 31  

. بحارالانوار، ج 77، ص 77  

. طه، آیه 14  

. کنزالعمال، ج 7، ص 279  

. فروع کافی، ج 1، ص 270  

. نهج‏البلاغه، صبحی صالح، حکمت 252  

. وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 7  

. بقره، آیه 45  

. بقره، آیه 45  

. محجّةالبیضاء، ج 1، ص 301  

. وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 19  

. مستدرک‏الوسائل، ج 1، ص 173  

. محجةالبیضاء، ج 1، ص 382  

. وسائل‏الشیعه، ج 1، ص 256  

. محجةالبیضاء، ج 1، ص 281  

. محجةالبیضاء، ج 1، ص 281  

. موضوع تغییر قبله، در آیات 142 تا 149 سوره بقره آمده است  

. سفینةالبحار، ج 1، واژه «بلل»  

. کنزالعمال، ج 7، ص 692  

. تفسیرنمونه، ج 4، ص 438  

. صبغةاللّه و من احسنُ من اللّه صبغة» بقره، آیه 138  

. القلب حرم اللّه ولا تُسکِنوا حرم اللّه غیراللّه» بحارج‏70، ص‏25  

. فهرست غررالحکم، واژه اخلاص  

. کهف، آیه 110  

. محجةالبیضاء، ج 6، ص 171  

. تحف‏العقول، ص 487 از سخنان امام عسگری علیه السلام  

. فهرست غررالحکم، واژه اخلاص  

. جامع‏السعادات، ج 2، ص 404  

. دهر، آیه 9  

. محجةالبیضاء، ج 6، ص 144  

. نهج‏البلاغه، نامه 26  

. وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1016  

. وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 85  

. وسائل‏الشیعه، ج 3، ص 26  

. عنکبوت، آیه 45  

. محجةالبیضاء، ج 1، ص 385  

. تفسیر صافی، ج 1، ص 51 - 52  

. گلستان سعدی  

. انّ اللّه یحبّ التوابین» بقره، آیه 222  

. زمر، آیه 53  

. تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 16  

. هود، آیه 56 ؛ زخرف، آیه 43  

. یس، آیه 61  

. آل عمران، آیه 101  

. تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 17  

. در اصول کافی بابی تحت عنوان «الاقتصاد فی العباده» گشوده است  

. بحارالانوار، ج 24، ص 9  

. نهج البلاغه، حکمت 108  

. نساء، آیه 69  

. بحارالانوار، ج 24، ص 30 به بعد  

. قصص، آیه 40  

. قصص، آیه 81  

. صف، آیه 3  

. فتح، آیه 6  

. بحارالانوار، ج 3، ص 223  

. شوری‏، آیه 11  

. بحار الانوار، ج 84، ص 228  

. بحارالانوار، ج 82، ص 108  

. بحارالانوار، ج 82، ص 110  

. نهج البلاغه، خطبه اوّل  

. همچون برادران یوسف در مقابل وی یوسف، آیه 100  

. بقره، آیه 34  

. حج، آیه 18  

. بحارالانوار، ج 82، ص 137  

. بحارالانوار، ج‏83، ص 230  

. مستدرک‏الوسائل، ج 1، ص 329  

. فتح، آیه 29  

. بحارالانوار، ج 82، ص 162  

. طه، آیه 130 ؛ غافر، آیه 55 ؛ طور، آیه 48  

. توحید صدوق، ص 312  

. سعدی  

. بحارالانوار، ج 82، ص 199  

. صحیح بخاری، ج 8، باب «الصلاة علی محمّد»  

. کنزالعمال، ج 1، ص 488  

. وسائل‏الشیعه، ج‏4، ص 1220  

. بحارالانوار، ج‏91، ص 64  

. حشر، آیه 22  

. ابراهیم، آیه 23  

. یس، آیه 58  

. رعد، آیه 24  

. انشراح، آیه 6 تا 7  

. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336  

. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 336  

. صحیح‏مسلم، ج‏1، ص‏418، صحیح‏بخاری، ج 1، ص‏110، سنن‏ابی‏ماجه، ج 1، ص‏299  

. وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1024  

. جواهرالکلام، ج 10، ص 405  

. در جلد 83 بحارالانوار، 63 حدیث از پیشوایان معصوم درباره سجده شکر، نقل شده است  

. بحارالانوار، ج 83، ص 205  

. وسائل‏الشیعه، ج 4، ص 1071  

. رساله امام‏خمینی، مسئله‏1402  

. کنزالعمال، ج 8، حدیث 22818  

. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 488  

. مستدرک، ج‏1، ص‏488  

. من‏لایحضره‏الفقیه، حج 1، ص 377  

. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 492  

. بحارالانوار، ج 75، ص 248  

. بحارالانوار، ج 67، ص 1  

. وسائل‏الشیعه، ج 5، ص 6  

. وسائل‏الشیعه، ج 5، ص 5  

. جمعه، آیه 9  

. صحیفه نور، ج 12، ص 149  

. احادیث مربوط به بعضی از نکات فوق، در «مَن لایحضره الفقیه، ج 1، ص 524» آمده است  

. تحریرالوسیله، امام خمینی، «صلوةالاستسقا»، ج 1، ص 245  

. مستدرک نهج‏البلاغه، ج‏6، ص‏268  

. من‏لایحضره‏الفقیه، ج 1، ص 524  

. من‏لایحضره‏الفقیه، ج 1، ص 526  

. وسائل‏الشیعه، ج 5، ص 140، من‏لایحضره‏الفقیه، ج 1، ص 511  

. وسائل‏الشیعه، ج 5، ص 141، من‏لایحضره‏الفقیه، ج 1، ص 522  

. وسائل‏الشیعه، ج 5، ص 141  

. و من اللیل فتهجد به نافلةً لک» اسراء، آیه 79  

. قصارالجمل، واژه نافله  

. در بحارالانوار علامه مجلسی، تمام مجلد 84 را به روایت‏های مربوط به نمازهای نافله 

. کیفیت آن را به طور مشروح، در مفاتیح الجنان بخوانید  

. مصباح الشریعه  

. ثواب الاعمال، ص 88