سلام

بدرود نماز، مشتمل بر سه درود (سلام) است.و البته باز همراه یاد خدا و نام او. (1) پس نماز با نام خدا شروع می‏شود و با نام خدا پایان می‏گیرد و میان این سرآغاز و پایان نیز یکسره نام خدا و یاد اوست.اگر در جمله و ذکری از پیامبر یا خاندان او نام برده می‏شود آن نیز همراه یاد خدا و به صورت استمداد از لطف و رحمت اوست. 

جمله اول، درودی است از نمازگزار بر پیامبر خدا و طلب رحمتی از خدا بر آن بنده برگزیده: 

السلام علیک ایها النبی و رحمة الله و برکاته-درود بر تو ای پیامبر، و حمت‏خدا و برکات او بر تو باد. 

پیامبر، بنیانگذار اسلام یعنی سلسله جنبان تلاش و حرکتی است که اکنون نمازگزار خویشتن را دست‏به کار آن می‏بیند.غریو توحید را او برکشید که با طنین آن جهانی را زیر و رو کرد و شالوده زندگی شایسته انسان را برای همیشه زمان ریخت.او بود که خطوط اصلی چهره انسان طراز اسلامی را و جامعه‏ای را که می‏تواندپرورشگاه چنین انسانی باشد، ترسیم کرد.و اکنون نمازگزار همان شعار را با نماز خود و با درسها و رهنمودهای ضمنی آن در زندگی و در فضای زمان خود منعکس می‏کند و گامی به سوی آن جامعه برین و تکوین آن انسان والا برمی‏دارد.پس بی‏مورد نیست اگر در پایان این عمل، پیامبر و پیشوای خود را که وی را بدین راه افکنده و در آن راهبرش بوده است، به سلامی یاد کند و با این زبان حضور خود را در کنار او و در راه او اعلام نماید. 

در جمله دوم، نمازگزار بر خود، بر همسنگرانش و بر همه بندگان شایسته خدا درود می‏فرستد. 

السلام علینا و علی عباد الله الصالحین-درود بر ما و بر بندگان شایسته خدا. 

و بدین گونه، یاد بندگان شایسته خدا را در ذهن خود بیدار می‏سازد و وجود و حضور آنان را مایه دلگرمی خود می‏دارد. 

در دنیایی که مظاهر گناه:پستیها و زشتیها، دنائتها و ددمنشیها، ستمها و ستم‏پذیریها، آلودگیها و ناپاکیها همه جا را فراگرفته و همه کس را در خود فرو برده است، در محیطی که به چشم انسان هوشمند و هوشیار همه چیز خبر از افلاس و ورشکستگی انسانیت می‏دهد و زرق و برقها در نظرش رنگ و جلایی ساختگی بر روی ابتذالها و فرسودگیها می‏نماید.در جهانی که داعیه‏های حق طلبی و دادگری نمی‏تواند فضاحت‏خودخواهیها و جاه‏طلبیها را بپوشاند و جای خالی علی و حسین و صادق (علیهم السلام) را باهیاهوی عوام‏فریب معاویه و یزید و منصور پنهان بدارد، و مختصر، در روزگاری که اخلاف شایسته شیطان جای مردان صالح خدا را گرفته‏اند، آیا می‏توان به نیکی و صلاح، به چشم یک واقعیت نگریست و بودن آن را انتظار داشت؟ آیا می‏توان جز گناه و آلودگی، جز ناکامی و حق‏کشی انتظار دیگری از آدمیزادگان داشت؟باید اعتراف کرد که اگر هم بتوان، به آسانی نمی‏توان. 

  

سلام بر بندگان شایسته خدا، در چنین شرایطی، به مدد دل افسرده و نومید می‏شتابد. گویی سروشی است که در دل تاریکیها، خبر از حضور روشنی و سپیدی می‏دهد.نمازگزار را به وجود یاران و همسنگرانی نوید می‏بخشد.به او می‏گوید:تنها نیستی.در دل این کویر خشک، جوانه‏ای ثمربخش و دیرپای می‏توان یافت.همچنان که در همیشه تاریخ، اجتماعات منحرف و تباه، زادگاه اراده‏های نیرومند و انسانهای برجسته‏ای بوده است که در نهایت‏بانیان جهان نو و شالوده ریزان زندگی نوینی گشته‏اند.اکنون نیز طبق سنت‏خدا در تاریخ، همان نیروهای نور و نیکی‏آفرین در بطن این جهان تاریک و پلید به تلاش و کوشش‏اند.آری صالحان، آنان که به گونه‏ای شایسته و سزاوار خدا را عبودیت می‏کنند و فرمان می‏برند، در صف رویاروی طاغوتیان ایستاده‏اند. 

که هستند این بندگان شایسته و کجایند؟و آیا نباید از آنان درس آموخت و با آنان گام برداشت؟چرا.هنگامی که نمازگزار خود را در کنار این شایستگان قرار می‏دهد و بر خود و بر آنان در یک جمله درود می‏فرستد (سلام بر ما و بر بندگان شایسته‏خدا) ، پرتویی از غرور و سربلندی و اطمینان بر دل او فرو می‏تابد.می‏کوشد به راستی در ردیف و در کنار آنان قرار گیرد و از اینکه نتواند پا به پای آنان گام بردارد احساس شرم می‏کند و این به او تعهد و تکلیفی تازه می‏بخشد. 

بندگان شایسته چگونه‏اند و شایستگی به چیست؟شایستگی تنها به نماز خواندن نیست، شایسته آن است که از عهده تکالیف سنگین الهی برآید و چنان عمل کند که نام بنده خدا بر او ناساز و نامتناسب نباشد، درست مثل دانش‏آموز شایسته در یک کلاس درس. 

و سرانجام در سومین جمله، نمازگزار خطاب به همین بندگان شایسته (خطاب به فرشتگان  (2) یا خطاب به نمازگزاران) می‏گوید: 

السلام علیکم و رحمة الله و برکاته-سلام بر شما و رحمت و برکات خدا بر شما. 

و بدین‏گونه بار دیگر، صلاح و شایستگی (یا فرشته‏خویی یا پیوند با دیگر نمازگزاران) را به یاد می‏آورد و مخاطبان گرامی خود را به دعای خیر یاد می‏کند و نماز را به پایان می‏برد. 

پی‏نوشت‏ها: 

.از این سه می‏توان فقط سومین را گفت.آن دوی دیگر، مستحب است. 

.و گویا به عنوان درسی در جهت فرشته‏خویی.