مکروهات مکان نماز

***     نماز خواندن، در چند جا، مکروه است، از جمله: حمّام، زمین نمکزار، در مقابل انسان، مقابل درى که باز است، در جاده، خیابان و کوچه اگر براى کسانى که عبور مى کنند زحمت نباشد و چنانچه زحمت باشد حرام و بنابر احتیاط واجب نماز را اعاده کند، مقابل آتش و چراغ، در آشپزخانه و هرجا که کوره آتش باشد، مقابل چاه و چاله اى که محل بول باشد، روبروى عکس و مجسمه چیزى که روح دارد، مگر روى آن پرده بکشند، در اطاقى که شخص جنب در آن باشد، در جایى که عکس باشد اگرچه روبروى نمازگزار نباشد، مقابل قبر، روى قبر، بین دو قبر و در قبرستان.

***    کسى که در محل عبور مردم یا روبروى کسى نماز مى خواند، مستحب است جلوى خود چیزى بگذارد و اگر چوب یا ریسمانى باشد کافى است.

منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله شیرازی

احکام اذان و اقامه

 

***    بر مرد و زن، مستحب است، پیش از نمازهاى واجب یومیّه « اذان » و همچنین « اقامه » بگویند، بلکه ترک اقامه سزاوار نیست، ولى پیش از نمازهاى واجب غیر یومیّه مانند نماز آیات، مستحب است سه مرتبه بگویند: « الصَّلاة ».

***    اذان بیست جمله است: « اللّهُ أَکْبَر » چهار مرتبه، « أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاّ اللّه »، « أشْهَدُ أنّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه »، « أشْهَدُ أنَّ عَلِیّاً وَلىُّ اللّه »، « حَىَّ عَلَى الصَّلاةِ »، « حَیَّ عَلَى الْفَلاحِ »، « حَیَّ عَلى خَیْرِ الْعَمَلِ »، « اللّهُ أکْبَر »، « لا إلهَ إلاّ اللّه » هر یک دو مرتبه.

***    اقامه نوزده جمله است، که دو مرتبه « اللّهُ أکْبَر » از اوّل اذان و یک مرتبه « لا إلهَ إلاّ اللّه » از آخر آن کم مى شود و بعد از گفتن « حَیَّ عَلى خَیْرِالْعَمَل » دو مرتبه « قَدْ قامَتِ الصَّلاة » اضافه مى گردد.

***    « أشْهَدُ أنَّ عَلِیاً وَلىُّ اللّه » جزو اذان و اقامه است. و در بعضى از روایات به آن اشاره شده است.

منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی شیرازی 

تصویر متن اذان و اقامه

ترجمه اذان و اقامه

« اللّهُ أکْبَر »: خداى متعال از هر چیز بزرگتر است.

« أشْهَدُ أنْ لا إلهَ إلاّ اللّه »: شهادت مى دهم جز خداى یکتا و بى همتا، خداى دیگرى نیست.

« أشْهَدُ أنَّ مُحَمّداً رَسُولُ اللّه »: شهادت مى دهم حضرت محمّد بن عبداللّه (صلى الله علیه وآله وسلم) پیامبر و فرستاده خداست.

« أشْهَدُ أنَّ عَلِیّاً أمیرَالْمُؤْمِنینَ وَلِیُّ اللّه »: شهادت مى دهم حضرت على(علیه السلام) امیرالمؤمنین و ولىّ خدا است.

« حَیَّ عَلىَ الصَّلاة »: بشتاب براى نماز.

« حَیَّ عَلَى الفَلاحِ »: بشتاب براى رستگارى.

« حَیَّ عَلى خَیْرِالْعَمَل »: بشتاب براى بهترین کارها.

« قَدْ قامَتِ الصَّلاة »: به تحقیق نماز برپا شد.

« لا إلهَ إلاّ اللّه »: خدایى جز خداى یکتا و بى همتا نیست.

منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی شیرازی

قبله

قبله، به سمتی گفته می‌شود که در ادیان مختلف رو به آن نماز می‌گزارند. این جهت نه فقط در احکام نماز بلکه در بسیاری از دیگر احکام همچون دفن مردگان اهمیت دارد. جهت قبله در ادیان مختلف متفاوت است.

جهت قبله در ابتدای اسلام به‌سوی بیت‌المقدس بود که در سال دوم هجرت به سمت کعبه تغییر یافت. آیات ۱۴۲ تا ۱۴۴ سورهی بقره در این باره نازل شدند.

علاوه بر نماز، مردگان را در قبر به شکلی روی دست راست می‌خوابانند که بدنشان رو به قبله باشد. بسیاری از کارهای مسلمانان (مانند خوابیدن، دعا کردن، غذا خوردن، نشستن و...) مستحب است رو به قبله باشد. قبلهی مسلمانان ابتدا به طرف بیت‌المقدس بود، که بعدها در هنگام اقامت محمد در مدینه به سوی کعبه (درون مسجدالحرام) تغییر کرد.

منبع : ویکی پدیا (http://fa.wikipedia.org) 

در جدول زیر زاویه انحراف قبله برای مراکز استانهای ایران ارائه شده است.

نام شهر	زاویه انحراف قبله (درجه) از جنوب به سمت غرب	نام شهر	زاویه انحراف قبله (درجه) از جنوب به سمت غرب
اراک	37	اردبیل	26
ارومیه	17	اصفهان	46
اهواز	41	ایلام	27
بجنورد	48	بندرعباس	72.5
بوشهر	55	بیرجند	61
تبریز	20.5	تهران	38.5
خرم آباد	34	رشت	31
زاهدان	72	زنجان	29
ساری	41	سمنان	44
سنندج	26	شهرکرد	44.5
شیراز	57.5	قزوین	33.5
قم	39	کرمان	64.5
کرمانشاه	28	گرگان	43.5
مشهد	54.5	همدان	32
یاسوج	51.5	یزد	54.5

منبع : مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران  (http://calendar.ut.ac.ir)

پوشاندن بدن در نماز

***      مرد باید در حال نماز، اگرچه کسى او را نبیند، عورتین خود را بپوشاند. و بهتر است از ناف تا زانو را نیز بپوشاند.

***      زن باید در هنگام نماز، تمام بدن، حتّى سر و موى خود را بپوشاند و بنابر احتیاط مستحب کف پا را نیز بپوشاند، ولى پوشاندن صورت، به مقدارى که در وضو شسته مى شود و دستها تا مچ و روى پاها تا مچ پا، لازم نیست، امّا براى آنکه یقین کند مقدار واجب را پوشانده است، بنابر احتیاط مقدارى از اطراف صورت و قدرى پایین تر از مچ را بپوشاند.

***      هنگامى که انسان، قضاى سجده فراموش شده و یا تشهّد فراموش شده را بجا مى آورد، باید خود را مانند حال نماز بپوشاند. و همچنین بنابر احتیاط مستحب در موقع سجده سهو نیز خود را بپوشاند.

***      اگر در نماز عمداً عورتش را نپوشاند، نمازش باطل است، امّا اگر با تقصیر از روى ندانستن مسأله باشد، بنابر احتیاط نماز را دوباره بخواند.

***      اگر در بین نماز بفهمد که عورتش پیداست، باید آن را بپوشاند و بنابر احتیاط مستحب، نماز را تمام کند و دوباره بخواند، به ویژه اگر پوشانیدن آن، احتیاج به وقت زیادى داشته باشد، ولى اگر بعد از نماز، بفهمد که در نماز عورت او پیدا بوده، نمازش صحیح است.

***      اگر در حال ایستاده لباسش، عورت او را مى پوشاند، ولى ممکن است در حال دیگر، مثلا در حال رکوع و سجود نپوشاند، چنانچه در آن موقع عورت خود را بپوشاند، نماز او صحیح است، ولى بنابر احتیاط مستحب با آن لباس نماز نخواند.

***      انسان مى تواند در نماز، خود را به علف و برگ درختان بپوشاند، ولى بنابر احتیاط مستحب اگر چیز دیگرى داشته باشد، با آنها خود را نپوشاند.

***      انسان در حال نماز، مى تواند خود را با گِل بپوشاند.

***      اگر چیزى ندارد که در نماز خود را با آن بپوشاند، چنانچه احتمال دهد که پیدا مى کند، بنابر اقوى نماز را تأخیر بیندازد و اگر چیزى پیدا نکرد، در آخر وقت، طبق وظیفه اش نماز بخواند.

***      کسى که مى خواهد نماز بخواند، اگر براى پوشاندن خود، حتّى برگ درخت، علف، گل و لجن نداشته باشد و آب گل آلود، یا چاله اى نیز نباشد که در آن بایستد و احتمال ندهد که تا آخر وقت، چیزى پیدا کند که خود را با آن بپوشاند، در صورتى که احتمال بدهد شخص محترمى او را مى بیند، باید نشسته نماز بخواند و براى رکوع و سجود، مقدارى خم شود که عورتش پیدا نباشد و براى سجود، کمى بیشتر از رکوع خم گردد، مهر را بالا بیاورد و پیشانى را بر آن بگذارد. و اگر اطمینان دارد ناظر محترم او را نمى بیند، بنابر احتیاط مستحب ایستاده، دو نماز بخواند و در موقع ایستادن، جلو خود را با دست بپوشاند، در یکى از آن دو نماز، رکوع و سجود را بجا آورد و در دیگرى به جاى رکوع و سجود، با سر اشاره نماید، اگرچه ظاهراً یک نماز با اشاره کفایت مى کند.

 منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی شیرازی

شرایط لباس نمازگزار

***         لباس نمازگزار شش شرط دارد،

 اوّل: پاک باشد.

دوم: مُباح باشد.

 سوم: از اجزاى مُردار نباشد.

چهارم: از حیوان حرام گوشت نباشد.

 پنجم و ششم: اگر نمازگزار مرد است، لباس او ابریشم خالص و طلاباف نباشد.

منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی شیرازی 

چند چیز در لباس نمازگزار، مستحب است، از جمله:

بستن عمامه با تحت الحنک

پوشیدن عبا

لباس سفید و پاکیزه ترین لباسها،

استعمال بوى خوش

انگشتر عقیق در دست نمودن

و...

منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی شیرازی

چند چیز در لباس نمازگزار مکروه است، از جمله:

پوشیدن لباس سیاه ( مگر از براى عزاى معصومین(علیهم السلام) که مستحب مى باشد )

 لباسهاى چرک

 لباس های تنگ

لباس شرابخوار

 لباس کسى که از نجاست پرهیز نمى کند

لباسى که داراى نقش و عکس است

 باز بودن دکمه هاى لباس

به دست کردن انگشترى که نقش صورت دارد.

منبع : رساله توضیح المسائل آیت الله العظمی شیرازی

طهارت و پاکی در نماز

إن الله یُحِبُّ التوابین و یُحِبُّ المتطهّرین

خداوند توبه کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد.

خداوند پاکان را دوست دارد، و خود او از تمام عیوب و نقائص پاک می باشد. فطرت انسان نیز متمایل به پاکی و طهارت است و از پلیدی ها و زشتی ها تنفر دارد. نماز گفتگو با خدای پاک است و  نماز گزارباید پاک باشد تا بتواند با سرچشمه ی پاکی ها راز و نیاز کند ؛ راز خود را با او بگوید و نیاز خود را از او بخواهد

در نماز سه نوع طهارت باید رعایت شود که دو نوع آن شرط صحیح بودن نماز و نوع سوم شرط کمال و قبولی نماز است :

1: طهارت ظاهری، که به واسطه ی پاک بودن بدن و لباس از نجاسات ظاهری حاصل می شود.

2: طهارت معنوی، که به واسطه ی گرفتن وضو یا غسل یا تیمم حاصل می شود.

3: طهارت روحی و باطنی، که به واسطه ی دوری از گناهان و صفات زشت اخلاقی حاصل می شود.

همان طوری که از نجاسات ظاهری دوری می کنیم، باید از نجاسات باطنی که همان معاصی و صفات رذیله است، نیز اجتناب کنیم و با تلاش ومجاهدت، درراه رسیدن به این پاکی قدم برداریم . در این صورت است که لذت عبادت و انس با خداوند متعال را می چشیم و دیگر حاضر نیستیم آن را با هیچ لذت مادّی دیگر عوض نماییم

در نماز برای رعایت نوع اول طهارت، باید نجاسات را شناخت و سپس طریقه ی تطهیر آنهارا یاد گرفت و برای رعایت نوع دوم طهارت، باید احکام وضو و غسل و تیمم را آموخت. البته از همه اینها باید به طهارت روحی و معنوی اهمیت داد تا نماز بتواند باعث معراج روحی و ترقی مقام ما در درگاه قرب الهی گردد، زیرا که (الصلاة معراج المؤمن).

آموزش وضو گرفتن :

 

***   پیش از هر چیز نیت می کنیم، یعنی با قصد انجام وضو و برای اطاعت از دستور خداوند عالم، وضو را آغاز می کنیم.

 

***     به نیت وضو صورت را از بالا به پایین از جایی که موی سر روییده تا چانه می شوییم.

 

***     پس از شستن صورت، دست راست را از آرنج تا نوک انگشتان، از بالا به پایین، می شوییم. 

***      بعد از شستن دست راست، دست چپ را مانند دست راست می شوییم

 

***     بعد از شستن صورت و دست ها با رطوبتی که بر دست مانده، جلوی سر را مسح می کنیم؛یعنی دست را بر سرگذاشته و کمی به طرف پیشانی می کشیم.

 

***    پس از مسح سر، پای راست را از نوک انگشت تا آخر روی پا (مفصل) مسح می کنیم.

***    و در پایان پای چپ را مانند پای راست مسح می کنیم و با این عمل پس از وضو گرفتن ، به نماز می ایستیم و ابتدا اذان و سپس اقامه را می خوانیم.

منبع : سایت تاپناز (http://www.topnaz.com)

نماز جمعه

***    نماز جمعه در زمان غیبت امام معصوم(علیه السلام) واجب تخییرى است، یعنى مى توان آن را در روز جمعه به جاى نماز ظهر خواند و احتیاط مستحب آن است که اگر نماز جمعه را خواند نماز ظهر را نیز بعد از آن بخواند.

***    نماز جمعه دو رکعت است، مانند نماز صبح. و بنابر احتیاط مستحب حمد و سوره را بلند بخواند. و مستحب مؤکَّد است در رکعت اوّل، سوره « جمعه » و در رکعت دوم، سوره «منافقین» خوانده شود. و در نماز جمعه دو قنوت مستحب است، یکى در رکعت اوّل پیش از رکوع و دیگرى در رکعت دوم بعد از رکوع. و نباید در رکعت دوم پس از قنوت دوباره به رکوع رود. و اگر رفت نمازش باطل مى شود.

***    اگر در رکعتهاى نماز جمعه شک شود، نماز باطل است.

***    در نماز جمعه علاوه بر شرایط عمومى نماز، چند چیز لازم است، اوّل: با جماعت خوانده شود. دوم: امام و مأموم، حداقل هفت نفر مرد بالغ باشند. و بنابر احتیاط واجب مسافرى که نمازش شکسته است جزو آن هفت نفر نباشد. و اگر امام و مأموم، پنج نفر باشند نماز جمعه صحیح است ولى واجب نیست. سوم: پیش از نماز، امام جمعه دو خطبه بخواند به تفصیلى که خواهد آمد. چهارم: بین دو محل اقامه نماز جمعه حدّاقل یک فرسخ شرعى فاصله باشد و فرسخ شرعى، تقریباً پنج کیلومتر و نیم مى باشد.

***    اگر مأمومین در اثناى خطبه، یا پیش از شروع در نماز متفرّق شدند و عده آنان از چهار نفر واجد شرایط کمتر شد، نماز جمعه صحیح نیست و باید نماز ظهر خوانده شود و اگر پس از شروع نماز، نماز را برهم زدند و متفرّق شدند بنابر احتیاط، امام جمعه، نماز جمعه را تمام کند و نماز ظهر را نیز بخواند.

***    هریک از دو خطبه، بنابر احتیاط واجب، باید مشتمل بر حمد و ثناى خدا، صلوات بر پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) و آل پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)، دعوت مردم به تقوى و پرهیزکارى و یک سوره کامل باشد. و بنابر احتیاط باید خطبه دوم مشتمل بر صلوات بر ائمّه اطهار(علیهم السلام) با ذکر نام آنان و استغفار براى مؤمنین نیز باشد.

***    بنابر احتیاط واجب، حمد و ثناى خدا و صلوات بر پیامبر و آل پیامبر(علیهم السلام) به زبان عربى گفته شود، ولى دعوت به تقوى، موعظه، تذکرات و بیان مسائل اجتماعى و سیاسى به زبان مستمعین اشکالى ندارد.

***    خطبه ها را بنابر احتیاط واجب باید، خود امام جمعه بخواند نه دیگرى و باید امام، ایستاده خطبه بخواند و واجب است میان دو خطبه با نشستن مختصرى فاصله شود و باید خطبه ها بلند خوانده شود که حدّاقل چهار نفر واجد شرایط بشنوند و شایسته است، طورى خوانده شود که همه حاضرین بشنوند.

***    بنابر احتیاط، باید امام جمعه در حال خطبه، با وضو باشد.

***   مستحب است امام جمعه در حال خطبه، عمامه بر سر داشته باشد، بر عصا و یا سلاحى تکیه کند، در حال اذان روى منبر بنشیند و پیش از شروع خطبه به مُستمعین سلام کند و جواب سلام امام بر مستمعین واجب کفایى است.

***   بنابر احتیاط واجب، حاضرین اگر در شرایطى هستند که چنانچه گوش دهند خطبه ها را مى شنوند باید گوش دهند، و صحبتى که مانع از این گوش دادن است نکنند و حتى نماز نافله نخوانند. و بنابر احتیاط مستحب به طرف خطیب بنشینند و مانند حال نماز باشند، به راست و چپ نگاه نکنند و جابه جا نشوند، ولى پس از تمام شدن خطبه ها، تا اقامه نماز جمعه این امور مانعى ندارد.

***    اگر مأمومین خطبه ها را گوش ندادند، یا در حال خطبه به راست و چپ نگاه کردند، یا جابه جا شدند و یا صحبت کردند بر خلاف احتیاط عمل کرده اند، ولى نماز جمعه آنان صحیح است.

***    امام جمعه باید بالغ، عاقل، مرد، شیعه دوازده امامى، حلال زاده، عادل و قادر به خواندن خطبه در حال قیام باشد. و بنابر احتیاط واجب، بیمارى خوره و پیسى ظاهر نداشته باشد و حدّ شرعى نخورده باشد و همچنین بنابر احتیاط واجب از طرف مجتهد واجد شرایط تعیین شده باشد.

***    نماز جمعه بر بچّه ها، دیوانه ها، پیران سالخورده، بیماران، نابینایان، مسافران، زنان، کسانى که بیش از دو فرسخ از محل نماز جمعه دورند کسانى که حضور آنان در نماز جمعه مشقّت و سختى دارد و همچنین در وقت باران، واجب نیست، هرچند این قبیل افراد، اگر حاضر شدند نماز جمعه آنان صحیح است و به جاى نماز ظهر محسوب مى گردد، گرچه بنابر احتیاط مستحب نماز ظهر را نیز بجا آورند.

***    وقت نماز جمعه، از اوّل ظهر است تا وقتى که سایه شاخص به اندازه خود شاخص شود، بنابراین اوّل ظهر شرعى، باید فوراً، اذان و سپس خطبه هاى جمعه شروع گردد. و خواندن آنها پیش از ظهر، خلاف احتیاط است مگر اینکه بعد از داخل شدن وقت، مقدار واجب خطبه را تکرار کند.

***    اگر شک کند وقت نماز جمعه هنوز باقى است یا نه، بنابر احتیاط واجب لازم است تحقیق کند و اگر در وسط نماز جمعه وقت آن بگذرد اگر یک رکعت از آن در وقت خوانده شده صحیح است وگرنه بنابر احتیاط، نماز جمعه را تمام کند و نماز ظهر را نیز بخواند.

***   اگر نماز جمعه برپا شد، کسى که خطبه ها را درک نکرده مى تواند در آن شرکت نماید، بلکه اگر کسى به رکوع رکعت دوم برسد کافى است و پس از سلام امام جمعه، رکعت دوم را خودش مى خواند و نماز جمعه او صحیح است.

منبع: رساله توضیح المسائل آیت الله شیرازی  

نماز جمعه واجب است یا مستحب و به جای نماز ظهر محسوب می‏شود یا خیر؟

همه مراجع (به جز تبریزى، صافى و مکارم ): در زمان غیبت ولى عصر (عج )، نماز جمعه واجب تخییرى است و بهتر است انسان در این نماز شرکت کند. براى کسى که آن را به جا مى‏آورد، کفایت از نماز ظهر مى‏کند ؛ (ولى احتیاط آن است که هر دو را بخواند ).

منبع:  امام، فاضل، توضیح ‏المسائل مراجع، بخش احکام نماز جمعه ؛ خامنه‏ اى، اجوبة الاستفتاءات، س 606 و 611 ؛ نورى، استفتاءات، ج 2، س 215 و 216 ؛ بهجت، توضیح‏ المسائل، نماز جمعه، م 2 ؛ سیستانى، توضیح‏ المسائل مراجع، بخش دوم احکام نماز جمعه و وحید، منهاج الصالحین، ج 2، الفصل الثالث عشر فى صلاة الجمعه، الثالث.

***    آیةاللَّه تبریزى: اگر نماز جمعه با شرایطش اقامه شود، شرکت در آن احتیاط واجب است و براى کسى که آن را به جا آورد، کفایت از نماز ظهر مى‏کند.

منبع:  استفتاءات، س 627 و 630.

 ***   آیةاللَّه صافى: شرکت در اقامه نماز جمعه، بسیار خوب است ؛ ولى کسى که نماز جمعه را به جا مى‏آورد، بنابر احتیاط واجب باید نماز ظهر را بخواند و به نماز جمعه اکتفا نکند.

منبع:  جامع الاحکام، ج 1، س 353.

 ***  آیةاللَّه مکارم: در زمان غیبت ولى عصر (عج )، نماز جمعه واجب تخییرى است و براى کسى که آن را به جا مى‏آورد، کفایت از نماز ظهر مى‏کند ؛ ولى به هنگام تشکیل حکومت اسلامى، احتیاط در خواندن نماز جمعه است.

منبع:  استفتاءات، ج 2، س 356 و 357.

نخستین نماز جمعه در اسلام

اولین جمعه اى که رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) با اصحابش تشکیل دادند، هنگامى بود که به مدینه هجرت کرد، وارد مدینه شد، و آن روز، روز دوشنبه دوازدهم ربیع الاول هنگام ظهر بود، حضرت ، چهار روز در "قبا" ماندند و مسجد قبا را بنیان نهادند، سپس روز جمعه به سوى مدینه حرکت کرد (فاصله میان قبا و مدینه بسیار کم است و امروز قبا یکى از محله هاى داخل مدینه است ) و به هنگام نماز جمعه به محله "بنى سالم" رسید، و مراسم نماز جمعه را در آنجا برپا داشت ، و این اولین نماز جمعه اى بود که رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) در اسلام بجا آورد، خطبه اى هم در این نماز جمعه خواند که اولین خطبه حضرت در مدینه بود.

منبع: سایت تبیان (www.tebyan.net) 

اهمیت نماز جمعه

بهترین دلیل بر اهمیت این فریضه بزرگ اسلامى قبل از هر چیز آیات سوره جمعه است ، که به همه مسلمانان و اهل ایمان دستور مى دهد به محض شنیدن اذان جمعه به سوى آن بشتابند، و هرگونه کسب و کار برنامه مزاحم را ترک گویند، تا آنجا که اگر در سالى که مردم گرفتار کمبود مواد غذائى هستند کاروانى بیاید و نیازهاى آنها را با خود داشته باشد به سراغ آن نروند، و برنامه نماز جمعه را ادامه دهند.

در احادیث اسلامى نیز تأکیدهاى فراوانى در این زمینه وارد شده است از جمله : در خطبه اى که موافق و مخالف آن را از پیامبر گرامى اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل کرده اند آمده : ان الله تعالى فرض ‍ علیکم الجمعه فمن ترکها فى حیاتى او بعد موتى استخفافا بها او جحودا لها فلا جمع الله شمله ، و لا بارک له فى امره ، الا و لا صلوة له ، الا و لا زکوة له ، الا و لا حج له ، الا و لا صوم له ، الا و لا بر له حتى یتوب ؛ خداوند نماز جمعه را بر شما واجب کرده هر کس آن را در حیات من یا بعد از وفات من از روى استخفاف یا انکار ترک کند خداوند او را پریشان مى کند، و به کار او برکت نمى دهد، بدانید نماز او قبول نمى شود، بدانید زکات او قبول نمى شود، بدانید حج او قبول نمى شود، بدانید اعمال نیک او قبول نخواهد شد تا از این کار توبه کند!

و در حدیث دیگرى از رسول خدا مى خوانیم : من اتى الجمعة ایمانا و احتسابا استانف العمل ؛ کسى که از روى ایمان و براى خدا در نماز جمعه شرکت کند گناهان او بخشوده خواهد شد و برنامه عملش را از نو آغاز مى کند.

کسى خدمت رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمد، عرض کرد یا رسول الله ! من بارها آماده حج شده ام اما توفیق نصیبم نشده فرمود: علیک بالجمعة فانها حج المساکین ؛ بر تو باد به نماز جمعه که حج مستمندان است. (اشاره به اینکه بسیارى از برکات کنگره عظیم اسلامى حج در اجتماع نماز جمعه وجود دارد).

البته باید توجه داشت که مذمت هاى شدیدى که در مورد ترک نماز جمعه آمده است و تارکان جمعه در ردیف منافقان شمرده شده اند در صورتى است که نماز جمعه واجب عینى باشد یعنى در زمان حضور امام معصوم و آزاد باشد اما در زمان غیبت بنابر اینکه واجب مخیر باشد (تخییر میان نماز جمعه و نماز ظهر) و از روى استخفاف و انکار انجام نگیرد مشمول این مذمتها نخواهد شد، هر چند عظمت نماز جمعه و اهمیت فوق العاده آن در این حال نیز محفوظ است .

منبع :   تفسیر نمونه جلد 24

فلسفه نماز عبادى سیاسى جمعه

نماز جمعه ، قبل از هر چیز یک عبادت بزرگ دسته جمعى است ، و اثر عمومى عبادات را که تلطیف روح و جان ، و شستن دل از آلودگیهاى گناه و زدودن زنگار معصیت از قلب مى باشد در بردارد، بخصوص اینکه مقدمتا دو خطبه دارد که مشتمل بر انواع مواعظ و اندرزها و امر به تقوى و پرهیزگارى است .

و اما از نظر اجتماعى و سیاسى ، یک کنگره عظیم هفتگى است که بعد از کنگره سالانه حج ، بزرگترین کنگره اسلامى مى باشد، و به همین دلیل در روایتى که قبلا از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل کردیم آمده بود که جمعه حج کسانى است که قادر به شرکت در مراسم حج نیستند.

در حقیقت اسلام ، به سه اجتماع بزرگ اهمیت مى دهد:

اجتماعات روزانه که در نماز جماعت حاصل مى شود.اجتماع هفتگى که در مراسم نماز جمعه است. و اجتماع حج که در کنار خانه خدا هر سال یکبار انجام مى گیرد نقش نماز جمعه در این میان بسیار مهم است بخصوص اینکه یکى از برنامه هاى خطیب در خطبه نماز جمعه ، ذکر مسائل مهم سیاسى و اجتماعى و اقتصادى است و به این ترتیب این اجتماع عظیم و پرشکوه مى تواند منشأ برکات زیر شود:

الف : آگاهى بخشیدن به مردم در زمینه معارف اسلامى و رویدادهاى مهم اجتماعى و سیاسى .

ب : ایجاد همبستگى و انسجام هر چه بیشتر در میان صفوف مسلمین به گونه اى که دشمنان را به وحشت افکند و پشت آنها را بلرزاند.

ج : تجدید روح دینى و نشاط معنوى براى توده مردم مسلمان .

د: جلب همکارى براى حل مشکلات عمومى .

به همین دلیل همیشه دشمنان اسلام ، از یک نماز جمعه جامع الشرائط که دستورهاى اسلامى دقیقا در آن رعایت شود بیم داشته اند. و نیز به همین دلیل نماز جمعه همیشه به عنوان یک اهرم نیرومند سیاسى در دست حکومت ها بوده است ، منتها حکومتهاى عدل همچون حکومت پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) از آن بهترین بهره برداریها را به نفع اسلام ، و حکومتهاى جور همانند بنى امیه از آن سوء استفاده براى تحکیم پایه هاى قدرت خود مى کردند.

اجتماعات روزانه که در نماز جماعت حاصل مى شود.اجتماع هفتگى که در مراسم نماز جمعه است .و اجتماع حج که  هر سال یکبار انجام مى گیرد نقش ‍ نماز جمعه در این میان بسیار مهم است بخصوص اینکه یکى از برنامه هاى خطیب در خطبه نماز جمعه ، ذکر مسائل مهم سیاسى و اجتماعى و اقتصادى است.

توجه به این نکته که طبق فقه شیعه در محدوده یک فرسخ در یک فرسخ انعقاد بیش از یک نماز جمعه جائز نیست و حتى کسانى که در دو فرسخى (تقریبا 11 کیلومترى ) از محل انعقاد جمعه قرار دارند در آن نماز شرکت مى کنند، روشن مى شود که عملا در هر شهر کوچک یا بزرگ و حومه آن یک نماز جمعه بیشتر منعقد نخواهد شد، بنابراین اجتماعى چنین عظیمترین اجتماع آن منطقه را تشکیل مى دهد.

اما با نهایت تاسف این مراسم عبادى سیاسى که مى تواند مبدأ حرکت عظیمى در جوامع اسلامى گردد به خاطر نفوذ حکومت هاى فاسد در آن در بعضى کشورهاى اسلامى چنان بى روح و بى رمق شده است که عملا هیچ اثر مثبتى از آن گرفته نمى شود و شکل یک برنامه تشریفاتى به خود گرفته ، و به راستى این از سرمایه هاى عظیمى است که براى از دست رفتن آن باید گریه کرد.

مهمترین نماز جمعه سال نماز جمعه اى است که قبل از رفتن به عرفات در مکه انجام مى گیرد که تمام حجاج خانه خدا از سراسر جهان در آن شرکت دارند که نماینده واقعى تمام قشرهاى مسلمین در کره زمین هستند، سزاوار است که براى تهیه خطبه چنین نماز حساسى عده زیادى از دانشمندان هفته ها و ماهها مطالعه کنند و محصول آن را در آن روز حساس و خطبه تاریخى بر مسلمانان عرضه نمایند و مسلما مى توانند به برکت آن آگاهى زیادى به جامعه اسلامى داده و مشکلات مهمى را حل کنند.

منبع :  سایت تبیان  (www.tebyan.net)

اقامه اولین نماز جمعه رسمی جمهوری اسلامی ایران در تهران به امامت آیت ‏اللَّه طالقانی (1358 ش)

روز جمعه پنجم مرداد سال 1358 برابر با سوم ماه مبارک رمضان سال 1399 ق، اولین نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به امامت مرحوم آیت‏اللَّه سیدمحمود طالقانی در دانشگاه تهران برگزار شد. امام خمینی)ره(، چند روز قبل از این تاریخ، این مهم را به ایشان سپردند و حکم برپایی و اقامه نماز جمعه را صادر فرمودند. واگذاری این تکلیف عظیم و سنگین توسط رهبر فرزانه انقلاب در حساس‏ترین بُرهه از زمان انقلاب اسلامی برعهده آیت‏اللَّه طالقانی که زبان گویایی برای بازگویی حقایق و رسوا نمودن دشمنان انقلاب داشت، امر خطیری بود. جمعیت انبوه و میلیونی که از نخستین ساعات بامداد این روز از نقاط مختلف شهر تهران به دانشگاه و خیابان‏های اطراف هجوم آورده بودند، با مشاهده امام جمعه، تکبیرگویان، حمایت خویش را از رهبری امام خمینی)ره( و نهضت الهی ایشان اعلام داشتند. با آغاز اقامه نماز جمعه، گروهک‏های مغرور و منافق که برای فریفتن مردم و برای واژگون نشان دادن مسائل و به انحراف کشیدن انقلاب، دست به تبلیغات بسیار عظیم و خطرناک و حساب شده زده بودند، ناگهان با یک معجزه بزرگ الهی و اسلامی روبرو شدند و نقشه‏های خود را نقش برآب دیدند. اتحاد و اجتماع صفوف نمازگزاران نماز جمعه، توطئه‏های حساب شده و ترتیب یافته منافقان را خنثی ساخت و حیله و تزویر آنان را در هم شکست. شیاطین و منافقین در همه جا راه یافتند اما در صفوف به هم پیوسته نماز رسوخ پیدا نکردند. سرانجام از همین صفوف نماز جمعه بود که مشت‏های گره کرده به سوی منافقان و احزاب و گروهک‏های مغرور و مستکبر و از خدا بی‏خبر نشانه رفت و آنان را متواری و نابود ساخت. نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب، همواره محلی برای هوشیاری و آگاهی‏بخشی به مردم و نیز مکانی برای تزکیه نفس و خشوع و خضوع در برابر ذات خداوندی بوده و هست.

منبع: سایت راسخون (http://rasekhoon.net)

اسرار اجتماعى نماز

نماز در اوقات معیّن نمودارى از وحدت و یگانگى ملّت بزرگ اسلام است؛ زیرا همه مسلمان ها در وقت هاى مخصوصى رو به قبله ایستاده و با آداب خاصّى خداوند جهان را مى پرستند، این خود نمونه بزرگى از اتّحاد و یگانگى ملّتى است که اسلام همه را به وسیله آن عبادت متّحد و متشکّل نموده است.

هرگاه این نمازها به صورت جماعت برگزار گردد، روح وحدت و اتّحاد و مساوات و برابرى، از صف هاى منظّم و فشرده نمازگزاران نمایان خواهد بود و اهمّیّت این اتّحاد و یگانگى معنوى نیازى به توضیح ندارد.

گرچه اسرار و فواید اجتماعى و تربیتى نماز منحصر به اینها نیست، ولى همین قدر روشنگر عظمت و اسرار خطیر این فریضه الهى مى باشد.

منبع :   پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی

نماز و آثار تربیتى آن

1- نماز موجب یاد خداست: یاد خدا بهترین وسیله براى خویشتن دارى و کنترل غرایز سرکش و جلوگیرى از روح طغیان است.

«نمازگزار» همواره به یاد خدا مى باشد، خدایى که از تمام کارهاى کوچک و بزرگ ما آگاه است، خدایى که از آنچه در زوایاى روان ما وجود دارد و یا از اندیشه ما مى گذرد، مطّلع و باخبر است و کمترین اثر یاد خدا این است که با خودکامگى انسان و هوس هاى وى اعتدال مى بخشد، چنان که غفلت از یاد خدا و بى خبرى از پاداش ها و کیفرهاى او، موجب تیرگى عقل و خرد و کم فروغى آن مى شود.

انسان غافل از خدا در عاقبت اعمال و کردار خود نمى اندیشد و براى ارضاى تمایلات و غرایز سرکش خود حد و مرزى را نمى شناسد و این نماز است که او را در شبانه روز پنج بار به یاد خدا مى اندازد و تیرگى غفلت را از روح و روانش پاک مى سازد.

به راستى، انسان که پایه حکومت غرایز در کانون وجود او مستحکم است، بهترین راه براى کنترل غرایز و خواست هاى مرزنشناس او همان یاد خدا، یاد کیفرهاى خطاکاران و حساب هاى دقیق و اشتباه ناپذیر آن مى باشد. از این نظر قرآن یکى از اسرار نماز را یاد خدا معرّفى مى کند: «اَقِمِ الصَّلوةَ لِذِکْرى؛[طه/14] نماز را براى یاد من بپا دار!»

2- دورى از گناه: نمازگزار ناچار است که براى صحّت و قبولى نماز خود از بسیارى از گناهان اجتناب ورزد؛ مثلا، یکى از شرایط نماز مشروع بودن و مباح بودن تمامى وسایلى است که در آن به کار مى رود، مانند آب وضو و غسل، جامه اى که با آن نماز مى گزارد و مکان نمازگزار، این موضوع سبب مى شود که گِرد حرام نرود و در کار و کسب خود از هر نوع حرام اجتناب نماید؛ زیرا بسیار مشکل است که یک فرد تنها در امور مربوط به نماز به حلال بودن آنها مقیّد شود و در موارد دیگر بى پروا باشد.

گویا آیه زیر به همین نکته اشاره مى کند و مى فرماید: «اِنَّ الصَّلوةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَ الْمُنْکَرِ؛[عنکبوت/45] که نماز (انسان را) از زشتى ها و گناه باز مى دارد».

بالاخص اگر نمازگزار متوجّه باشد که شرط قبولى نماز در پیشگاه خداوند این است که نمازگزار زکات و حقوق مستمندان را بپردازد؛ غیبت نکند؛ از تکبّر و حسد بپرهیزد؛ از مشروبات الکلى اجتناب نماید و با حضور قلب و توجّه و نیّت پاک به درگاه خدا روآورد و به این ترتیب نمازگزار حقیقى ناگزیر است تمام این امور را رعایت کند. روى همین جهات، پیامبر گرامى ما(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: نماز چون نهر آب صافى است که انسان خود را در آن شست و شو مى دهد؛ اگر کسى در شبانه روز پنج مرتبه خود را با آب پاک شست و شو دهد، هرگز بدن او آلوده و کثیف نمى شود. همچنین کسى که در شبانه روز پنج مرتبه نماز بخواند و قلب خود را در این چشمه صاف معنوى شست و شو دهد، هرگز آلودگى گناه بر دل و جان او نمى شیند.

3- نظافت و بهداشت: از آن جا که نمازگزار در برخى از مواقع همه بدن را باید به عنوان «غسل» بشوید و معمولا در شبانه روز چند بار وضو بگیرد و پیش از غسل و وضو تمام بدن را از هر نوع کثافت و آلودگى پاک سازد؛ ناچار یک فرد تمیز و نظیف خواهد بود. از این نظر نماز به بهداشت و موضوع نظافت که یک امر حیاتى است کمک مى کند.

4- انضباط و وقت شناسى: نمازهاى اسلامى هر کدام براى خود وقت مخصوص و معیّنى دارد و فرد نمازگزار باید نمازهاى خود را در آن اوقات بخواند، لذا این عبادت اسلام به انضباط و وقت شناسى کمک مؤثّرى مى کند.

بالاخص که نمازگزار باید براى اداى فریضه صبح پیش از طلوع آفتاب از خواب برخیزد، طبعاً یک چنین فردى گذشته از این که از هواى پاک و نسیم صبحگاهان استفاده مى نماید، به موقع فعّالیّت هاى مثبت زندگى را آغاز مى کند.

آثار فردى و تربیتى نماز به آنچه که گفته شد منحصر نیست؛ ولى این نمونه مى تواند نشانه اسرار بزرگ این عبادت بزرگ اسلامى باشد.

منبع :  پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی

چرا نماز می خوانیم؟

 

پاسخ استاد انصاریان :

نماز از ارکان عبادات حق است ، بنابراین اول باید بدانیم چرا خداوند را عبادت می کنبم تا آنگاه فلسفه نماز نیز روشن گردد. یکی از پایدارترین و قدیمی ترین تجلیات روح آدمی و یکی از  اصیل ترین ابعاد وجود آدمی ، حس نیایش و پرستش است ، هر زمان و مکانی که بشر وجود داشته است ، نیایش و پرستش نیز وجود داشته است . پیامبران پرستش را نیاوردند و ابتکار نکردند ، بلکه نوع پرستش را یعنی نوع آداب و اعمالی که باید پرستش به آن شکل صورت گیرد به بشر آموختند . احساس نیایش ، احساس و نیاز غریزی است به کمالی برتر که در او نقصی نیست و جمالی که در آن زشتی وجود ندارد ، انسان در حال پرستش از وجود محدود خویش می خواهد پرواز کند و به حقیقتی پیوند یابد که در آنجا نقص و کاستی و فنا و محدویت وجود ندارد و به قول –اینشتاین – دانشمند بزرگ عصر ما : در این حال فرد به کوچکی آمال و اهداف بشری پی می برد و عظمت و جلالی را که در ماورای امور و پدیده ها در طبیعت و افکار تظاهر می نماید حس می کند . لذاپرستش جزء غرائز ذاتی و فطری بشر است ، یعنی بشر فطرتا گرایش دارد که یک چیز را تقدیس و تنزیه کند و خویشتن را به او نزدیک کند پیام قرآن این است که ای انسان ! رب خود ،پروردگار خود ،صاحب اختیار خودت را بپرست . الذی خلقکم و الذین من قبلکم : کسی که شما و گذشتگان شما را آفریده است . پرستش نوعی رابطه خاضعانه و ستایشگرانه و سپاسگرانه است که انسان با خدای خود برقرار می کند . عبادت و پرستش علاوه براینکه نیاز فطری بشر است ، راز آفرینش انسان نیز عبادت است و ماخلقت الجن و الانس الا لیعبدون (همانا جن و انس را نیافریدیم مگر برای اینکه مرا پرستش کنند )  عبادت یک پیمان الهی است که انسان در روز ازل با خدای خود پیمان عبودیت بسته است الم اعهدالیکم یا بنی ان لاتعبد و الشیطان انه لکم عدو مبین ،و ان اعبدونی هذا صراط مستقیم . (ای بنی آدم ، آیا من با شما پیمان نبستم که شیطان را پرستش نکنید و مرا پرستش کنید که راه راست است و شما را به سعادت می رساند .) عبادت ماموریت انسان است .

وما امروا الا لیعبدوا الله مخلصین له الدین ....؟ ( آیا مامور نشدید که فقط خدا را خالصانه پرستش کنید ) اکنون که روشن شد عبادت و پرستش از غرایز ذاتی و از نیازهای  فطری انسان است جایگاه نماز در پرستش و عبودیت روشن می شود : نماز عالی ترین تجلی پرستش و عبادت است ، زیرا پرستش یا قولی است یا عملی . و نماز هر دو را  در بر دارد چون اذکار نماز مانند قرائت حمد و سوره ، ذکر رکوع و سجود و تشهد عبادت قولی است و قیام و رکوع و سجود عبادت عملی است نماز رفیع ترین و با اهمیت ترین جایگاه را در عبادات دارد  و در راس آنها می باشد نماز منبع تغذیه روح انسان وامداد الهی است انسان با نماز می تواند قوت بگیرد و انرژی در جهت نیل به کمالات حاصل کند . واستعینوا و بالصبر  الصلاه.... (از نماز استمداد کنید ...) کسی که می خواهد یک مسلمان واقعی و مجاهد نیرومند باشد باید نماز خوان خالص و مخلص باشد علی (ع) در آخرین وصایایش که در واپسین لحظات عمر آن حضرت بود فرمود: الله الله فی الصلوه فانها عمود دینکم : ( خدا را خدا را ، درباره نماز که نماز استوانه خیمه دین شماست امام صادق(ع) در آخرین نفس های عمر با برکت خویش فرمودند : لن تنال شفاعتنا مستخفا بالصلاه (هرگز شفاعت ما به مردمی که نماز را سبک بشمارند، خواهد رسید ) . نماز بنیان اعتقادی انسان را به مبداء و معاد تقویت می کند . از حضرت علی (ع) سئوال شد : چرا ما دوبار سجده می کنیم . امیر مومنان (ع) این آیه را خواند : منها خلقناکم و فیها نعیدکم و منها نخرجکم تاره اخری . یعنی سجده یاد آور قیامت و صحنه محشر و مبعوث شدن انسان است .

شخصی از امام صادق (ع) پرسید : برترین چیزهایی که بندگان با آن به پروردگارشان تقرب می جویند و نزدیک می شوند چیست ، حضرت فرمودند : بعد از معرفت و شناخت (خداوند متعال ) من بهتر از نماز نمی دانم . و همین اهمیت نماز است که نسبت به کوتاهی به آن شدیدا نهی شده است از رسول اکرم (ص) روایت شده که فرمود: مبادا  نماز خود را ضایع سازید ، زیرا هرکس که نماز خود را ضایع نماید خدا او را با قارون و فرعون و هامان محشور نماید ، و برخدا حق است که او را با منافقان در آتش افکند ، پس وای برکسی که بر نماز خود مواظبت و نگهبانی ننماید .

سبب عزت موجود نماز است نماز                           زینت درگه معبود نماز است نماز

بی نماز از نظر لطف خدا محروم است               شرع را مقصد و مقصود نماز است نماز

شاه عطشان که همه عاشق و دیوانه اوست        گفت عز و شرف و جود نماز است نماز

منبع :  پایگاه اطلاع رسانی استاد حسین انصاریان (http://www.erfan.ir)

حدیث جامعى از امام على بن موسى الرضا(علیه السلام) در زمینه فلسفه نماز

 

 امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در پاسخ نامه اى که از فلسفه نماز در آن سؤال شده بود چنین فرمود:

علت تشریع نماز این است که توجه و اقرار به ربوبیت پروردگار است، و مبارزه با شرک و بت پرستى، و قیام در پیشگاه پروردگار در نهایت خضوع و نهایت تواضع، و اعتراف به گناهان و تقاضاى بخشش از معاصى گذشته، و نهادن پیشانى بر زمین همه روز براى تعظیم پروردگار.

و نیز هدف این است که انسان همواره هشیار و متذکر باشد، گرد و غبار فراموشکارى بر دل او ننشیند، مست و مغرور نشود، خاشع و خاضع باشد، طالب و علاقمند افزونى در مواهب دین و دنیا گردد.

علاوه بر اینکه مداومت ذکر خداوند در شب و روز که در پرتو نماز حاصل مى گردد، سبب مى شود که انسان مولا و مدبر و خالق خود را فراموش نکند، روح سرکشى و طغیانگرى بر او غلبه ننماید.

و همین توجه به خداوند و قیام در برابر او، انسان را از معاصى باز مى دارد و از انواع فساد جلوگیرى مى کند.

منبع : وسائل الشیعه ج 3 ص 4   -   تفسیر نمونه 16/284