وقت خواندن نماز

وقت نماز

نماز صبح

وقت نماز صبح، از اذان صبح است تا طلوع آفتاب و باید در این فرصت خوانده شود.

نماز ظهر و عصر

وقت نماز ظهر وعصر، از نیمروز (ظهر) است تا مغرب، که نمازگزار باید در این فاصله، ابتدا نماز ظهر را بخواند و پس از آن، نماز عصر را.

نماز مغرب و عشا

از اذان مغرب – که کمی بعد از غروب آفتاب است – تا نیمه شب، وقت نماز مغرب و عشا است و باید نماز مغرب، قبل از عشا خوانده شود.
بهتر است انسان، نماز را در اول وقت بخواند، و هرچه به اول وقت نزدیکتر باشد ثواب بیشتری دارد.
اگر کسی نمازهای خود را در وقت تعیین شده نخواند گناه کرده و باید بعداً به نیت "قضا" بخواند.

وقت نمازهای غیر همیشگی
(که در زمانهای مخصوص واجب شود)

1- نماز آیات؛ زمانی واجب می شود که زلزله شود یا خورشید و یا ماه بگیرد (کسوف یا خسوف شود). همچنین اگر رعد و برق شدید شود یا بادهای سیاه وزرد و سرخ بوزد که بیشتر مردم بترسند.
2- نماز میت؛ وقتی واجب می شود که فرد مسلمانی از دنیا برود. اگر حتی یک نفر هم بر مرده نماز بخواند کافی است.
3- نماز طواف؛ دو رکعت است و بعد از طواف خانه خدا، در حج یا عمره واجب می شود.
4- نماز نذر؛ اگر کسی نذر کند که نمازی بخواند، باید به آن نذر عمل کند واگر وقت مخصوصی را برای آن مشخص کرده، باید در همان وقت بخواند.

چرا نماز بخوانیم؟

چرا نماز بخوانیم؟

جهان را آفریدگاری است دانا و توانا که موجودات را به گونه ای زیبا آفریده و همه را از نعمتهای مورد نیازشان برخوردار کرده است.آنگاه از میان آنان ، انسان را برگزید و از نعمت عقل بهره مندش ساخت ، و به او قوه انتخاب و اختیار عطا کرد تا بتواند به کمک آن ، راه نیک و بد را تشخیص دهد ، از زشتیها دوری کند و به خوبی ها رو آورد و بدینوسیله سعادت دنیا و روز واپسین را تأمین کند.آیا تا کنون با خود اندیشیده ایم که چگونه می توانیم شکر این همه نعمت را به جا آوریم؟
و آیا هیچگاه به این فکر بوده ایم که چگونه می توانیم آفریدگار بزرگ را سپاس گوییم، وظیفه انسانی خود را به انجام رسانیم وفرمانش را اطاعت کنیم؟
نماز، شکر نعمت های بیکران الهی و توجه به قدرت بی پایان اوست.
نماز، نزدیکترین شیوه ارتباط با خالق یکتا وجلوه ای است از بندگی انسان در پیشگاه او. نماز، عالی ترین ذکر خدا ، موجب آرامش و اطمینان قلبها، مایه صفای باطن و روشنی روح و روان است.
نماز، همچون نهر آبی است که نمازگزار ، روزی پنج مرتبه خود را در آن شستشو می دهد. نماز، بسیج همگانی انسانهای وراسته ، در هر صبح و شام و در هر جماعت و جمعه است. نماز، انسان و جامعه را از کارهای زشت و ناپسند باز می دارد. نماز ، در بین واجبات ، اهمیت بسیار دارد و نمازگزار نزد خداوند دارای مقامی است بس والا و ارزشمند.

آموزش کامل نماز

شروع نماز

تکبیرة الاحرام

"نماز" با گفتن "الله اکبر" آغاز می شود، گفتن "الله اکبر" در آغاز نماز به معنای جدایی از غیر خدا و پیوستن به اوست.

اعلام بزرگی پروردگار و دوری جستن از تمام قدرتهای دروغین است.

با این تکبیر به حریم نماز وارد می شویم و برخی کارها بر ما حرام می شود.

هنگامی که نماز را شروع می کنیم باید متوجه باشیم که چه نمازی را می خوانیم؛ مثلا نماز ظهر است یا عصر و آن را تنها برای اطاعت فرمان خداوند بجا آوریم که این همان "نیت" است و از اجزای اصلی نماز به شمار می آید.

 از آغاز تا پایان نماز باید از این کارها که نماز را باطل می کند بپرهیزیم:

1- خوردن و آشامیدن.

2- روی از قبله برگرداندن.

3- سخن گفتن.

4- خندیدن.

5- گریستن.

6- بهم زدن صورت نماز. مثل راه رفتن.

7- کم یا زیاد کردن اجزای اصلی نماز؛ مانند رکوع.

هنگام گفتن "الله اکبر" مستحب است، دستها را تا مقابل گوشها بالا ببریم.

قرائت

پس از گفتن "الله اکبر" سوره حمد را می خوانیم:

بسم الله الرحمن الرحیم

(الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ  الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ  مَالِکِ یَوْمِ الدِّینِ إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ اهدِنَــــا الصِّرَاطَالمُستَقِیمَ صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ)

پس از سوره حمد، یک سوره دیگر از قرآن را می خوانیم به عنوان نمونه، می توان سوره توحید را خواند:

سوره توحید

بسم الله الرحمن الرحیم

(قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ وَلَمْ یَکُن لَّهُ کُفُوًا أَحَدٌ )

پسرها و مردان باید نماز صبح و مغرب و عشا، حمد و سوره را (در رکعت اول و دوم) بلند بخوانند ولی دخترها وبانوان، اگر نامحرم صدای آنان را نشنوند می توانند بلند بخوانند و در نماز ظهر عصر همه باید حمد وسوره را آهسته بخوانند.

انسان باید نماز را یاد بگیرد که غلط نخواند و کسی که اصلا نمی تواند صحیح آن را یاد بگیرد، باید هر طور که می تواند بخواند و بهتر آن است که نماز را به جماعت بجا آورد.

رکوع

پس از تمام شدن حمد وسوره سر به رکوع خم می کنیم و دستها را به زانوها می گذاریم و می گوییم:

"سبحان ربی العظیم وبحمده"

و یا می گوییم: "سبحان الله، سبحان الله، سبحان الله"

سجده

سپس سر از رکوع برداشته (می ایستیم) و آنگاه به سجده می رویم و هفت عضو بدن؛ یعنی پیشانی، کف دو دست، سر زانوها و نوک انگشتان بزرگ پا را بر زمین گذاشته و می گوییم:

"سبحان ربی الاعلی وبحمده"

یا "سبحان الله" را سه مرتبه تکرار می کنیم.

در سجده نماز، باید پیشانی را روی خاک یا سنگ یا چیزهای دیگری از زمین بگذاریم.

سجده بر چیزهایی که از زمین می روید و برای خوراک و پوشاک انسان مصرف نمی شود نیز صحیح است.

مهر نماز که بیشتر در بین ما معمول است، در حقیقت قطعه خاک پاکیزه ای است که نمازگزار همراه خود دارد تا برای سجده، پیشانی را روی آن بگذارد.

سجده دوم

پس از سجده اول ، می نشینیم و بار دیگر به سجده رفته و سجده دوم را مانند سجده اول بجا می آوریم.

با تمام شدن سجده دوم، یک رکعت نماز به پایان می رسد؛ یعنی تا بدینجا، رکعت اول نماز را خوانده ایم، بنابراین بطور خلاصه، رکعت اول نماز عبارت است از:

1- تکبیره الاحرام (گفتن "الله اکبر" در آغاز نماز).

2- قرائت (خواندن حمد و سوره).

3- رکوع و ذکر آن.

4- دو سجده و ذکر آنها.

رکعت دوم

پس از تمام شدن رکعت اول نماز، بدون آن که صورت نماز به هم بخورد و یا فاصله ای ایجاد شود، از جا برخاسته، بار دیگر می ایستیم و حمد و سوره را به همان ترتیبی که در رکعت اول نماز گفته شد، می خوانیم.

قنوت

در رکعت دوم نمازهای روزانه، بعد از تمام شدن حمد و سوره و قبل از رکوع، مستحب است، دستها را روبروی صورت گرفته ودعایی بخوانیم؛ این عمل را "قنوت" گویند.

در قنوت می توان این دعا را خواند:

"ربنا آتنا فی الدنیا حسنة وفی الاخرة حسن وقنا عذاب النار"

پیامبر خدا (ص) فرمود: "کسی که قنوت نمازش طولانی تر باشد، حسابرسی او در روز قیامت راحت تر است".

پس از قنوت، رکوع وسجده ها را مانند رکعت اول بجا می آوریم.

تشهد

در رکعت دوم هر نماز، پس از تمام شدن سجده دوم باید در حالی که رو به قبله نشسته ایم "تشهد" بخوانیم؛

یعنی بگوییم:

"اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده ورسوله اللهم صل علی محمد وال محمد"

سلام

تا اینجا رکعت دوم نماز هم تمام می شود و اگر نماز دو رکعتی باشد؛ مانند نماز صبح، بعد از تشهد، با گفتن سلام، نماز را تمام می کنیم؛ یعنی می گوییم:

السلام علیک ایها النبی ورحمة الله وبرکاته

السلام علینا وعلی عباد الله الصالحین

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته

اکنون نماز صبح را فرا گرفتیم و چنانچه نمازی که می خوانیم سه رکعتی یا چهار رکعتی باشد، باید در رکعت دوم، بعد از خواندن تشهد، بدون آن که سلام نماز را بگوییم، بایستیم و رکعت سوم نماز را بخوانیم.

رکعت سوم

رکعت سوم نماز هم مانند رکعت دوم است، با این تفاوت که در رکعت دوم باید با حمد و سوره بخوانیم، ولی در رکعت سوم، سوره و قنوت ندارد و فقط "حمد" را می خوانیم و یا به جای حمد، سه مرتبه می گوییم:

"سُبحانَ اللهِ والحَمدُ للهِ وَلا اِلهَ الاّ اللهُ واللهُ اکبرُ"

پس اگز نماز مغرب می خوانیم، باید بعد از سجده دوم (در رکعت سوم) تشهد بخوانیم وبا سلام، نماز را پایان دهیم.

رکعت چهارم

اگر نمازی که می خوانیم چهار رکعتی باشد؛ یعنی: نماز ظهر یا عصر یا عشا؛ پس از سجده ها (در رکعت سوم) بدون آن که تشهد یا سلام را بخوانیم، می ایستیم و رکعت چهارم را مانند رکعت سوم انجام می دهیم و در پایان نماز؛ یعنی پس از سجده دوم می نشینیم و تشهد و سلام را می خوانیم و نماز را تمام می کنیم.

خلاصه نماز

اکنون که چگونگی نمازهای روزانه بیان شد، یاد آوری این نکته لازم است که؛ آنچه در نماز خوانده می شود و یاد گرفتن آنها لازم است، تنها بیست جمله می باشد، پس یادگیری نماز را دشوار ندانیم، و این دستور زندگی ساز اسلام را کوچک نشماریم بلکه با چند ساعت صرف و چند مرتبه تکرار این جملات، به آسانی می توان نماز را فراگرفت. برای توجه بیشتر، با حذف جمله های تکراری، بیست جمله واجب نماز را یاد آور می شویم:

1-   "الله اکبر"

2-   بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمـَنِ الرَّحِیمِ

3-   الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ

4-   الرَّحْمـنِ الرَّحِیمِ

5-   مَـالِکِ یَوْمِ الدِّینِ

6-   إِیَّاکَ نَعْبُدُ وإِیَّاکَ نَسْتَعِینُ

7-   اهدِنَــــا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ

8-   صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ

9-   غَیرِ المَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ

اذان و اقامه

اذان و اقامه

براى مرد و زن ، مستحب است پیش از نمازهاى یومیه ، اذان و اقامه بگویند، اما احتیاط مستحب این است که اقامه ترک نشود، مخصوصاً در نماز صبح و مغرب و براى کسى که به جماعت نماز نمى خواند.

اذان و ترجمه
اللّه اکبر (۴ بار)خداى تعالى بزرگ تر از آن است که او را وصف کنند.
اءشْهَدُ اءنْ لا اله إ لاّ اللّه (۲ بار)شهادت مى دهم که غیر از خدائى که یکتاست ، خداى دیگر سزاوار پرستش نیست .
اءشْهَدُ اءنَّ محمّداً رَسُولُ اللّه (۲ بار)شهادت مى دهم که حضرت محمّد صلّى اللّه علیه و آله فرستاده خداست .
اءشْهَدُ اءنَّ علیّاً وَلىُّ اللّه (۲ بار)شهادت مى دهم که حضرت على علیه السّلام ولىّ خدا بر همه خلق است .
حىّ على الصلاة (۲ بار)بشتاب به سوى نماز٫
حىّ على الفلاح (۲ بار)بشتاب به سوى رستگارى .
حىّ على خَیْرِ العمل (۲ بار)بشتاب به سوى بهترین عمل .
اللّه اکبر (۲ بار)
لا إ له إ اللّه (۲ بار)خدایى سزاوار پرستش نیست ، مگر خدایى که یکتا و بى همتا است .

اقامهاللّه اکبر (۲ بار)
اءشْهَدُ اءن لا إ له إ لاّ اللّه (۲ بار)
اءشْهَدُ اءنَّ محمّداً رَسولُ اللّه (۲ بار)
اءشْهَدُ اءنّ علیّاً ولىُّ اللّه (۲ بار)
حىّ على الصلاة (۲ بار)
حىّ على الفلاح (۲ بار)
حىّ على خیر العمل (۲بار)
قَدْقا مَتِ الصَّلاة (۲ بار)
اللّه اکبر (۲ بار)
لا إ له إ لاّ اللّه (۱ بار)

اذان شعار بزرگ سیاسی اسلام

اذان شعار بزرگ سیاسی اسلام

علی رغم اینکه دشمنان اسلام با توسل به شیوه های گوناگون، سعی می کنند که دین اسلام را ناکارآمد جلوه دهند، و به این وسیله زمینه تحقیر پیروان این دین را فراهم نمایند، اما یکی از مقدمات نماز که همان اذان است، مسلمانان را در برابر استکبار در هر زمانی به بیداری و هوشیاری دعوت می کند.
هر ملتی در هر عصر و زمانی برای برانگیختن عواطف و احساسات افراد خود و دعوت آنها به وظایف فردی و اجتماعی شهاری داشته است و این موضوع در دنیای امروز به صورت گسترده تری دیده می شود، در اسلام نیز برای این دعوت، شعار اذان، انتخاب گردیده است که بسیار رسا، موثر و جذاب است
صدای اذان که به هنگام اذان در مواقع مختلف از ماذنه شهرها و روستاهای اسلامی طنین افکن می شود، مانند ندای آزادی و نسیم حیات بخش استقلال و عظمت، گوشهای مسلمانان راستین را نوازش می دهد و بر جان بدخواهان و دشمنان رعشه و اضطراب می افکند و یکی از رموز بقای اسلام است.
آری اذان شعاری است سکوت شکن، موزون، کوتاه، پر محتوا و سازنده که در بردارنده اساسی ترین پایه های اعتقادی و جهت گیری عملی است.
اذان اعلام موجودیت و فریاد مسلمین علیه معبودهای خیالی است، این سرود آسمانی با الله شروع و با الله پایان می پذیرد و به کلیه انسانها یادآور می شود که ای انسان آن زمان که صوت دلنشین اذان فضا را معطر می سازد به چه می اندیشی؟ به روز جزا، به روزی که با چنین ندایی بر می خیزی.
اما این شعار بزرگ اسلام، علی رغم عظمتی که دارد، کمی مورد بی مهری مسلمانان در اعصار مختلف قرار گرفته است، معنی این سخن این نیست  که خدای نخواسته از ارزش اذان کاسته شده یا کمتر در مساجد اذان گفته می شود، بلکه در بعضی مواقع وقت اذان کاملا مراعات نمی شود و با این وجود نماز و حتی روزه مردم اشکال پیدا میکند، یا دیده می شود کسانیکه در ماذنه های مساجد اذان می گویند، افراد ناتوانی هستند که کلمات اذان را به عربی صحیح ادا نمی کنند یا از صدای دلنشین برخوردار نیستند، اینها ضعف است و باید به مرور اصلاح شود تا عظمت اذان همیشه پایدار بماند.
در اذان این نکته مهم را هم باید بدانیم که: نخستین صدای آشنایی است که گوش نوزاد را نوازش می دهد، در خلوتها و صحراها مونس تنهایی انسان و هشداری است به تمام جهانیان که خدا از هر مشاغلی برتر، و فراتر از هر توصیفی است.
دشمنان اسلام به خاطر همین عظمت اذان است که، در دل ترس عجیبی دارند، از جمله گلادستون سیاستمدار انگلیسی در برابر جمعی از مسیحیان، چنین اعتراف می کند: تا هنگامی که نام محمد ص در ماذنه ها بلند است و کعبه برجاست و قران راهنمای مسلمانان است و امکان ندارد پایه های سیاست ما در سرزمین های اسلامی استوار و برقرار گردد.
پس همه مسلمانان در اطراف و اکناف این عالم باید نسبت به تقویت این فریضه دینی و اسلامی بکوشند تا بوسیله برکات آن بتوانند، نقشه های شوم استکبار و دشمن را خنثی کنند، و به همه بفهمانند که فضای تبلیغات در اسلام و تا زمانی مه اصلاحات در این زمینه انجام پذیرد، این اذان است که شیطانها را به فرار و دلهره وا می دارد و مسلمین را به عظمت و عزت و بزرگی می رساند.

نماز، نیاز عاشقان- ص ۶۳-۶۴

احادیث پیرامون اذان

احادیث پیرامون اذان

اذان به خاطر خدا قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:المؤ ذن المحتسب کالشاهر بسیفه فى سبیل الله القائل بین الصفین ؛ اذان گویى که به خاطر خدا اذان بگوید، مانند کسى است که در راه خدا شمشیرش را از غلاف بیرون مى آورد، و بین دو صف (کفر و اسلام ) جنگ مى کند. 
(بحارالانوار، ج ۸۱، ص ۱۴۹)

نخستین اذان گو قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:ان اول من سبق الى الجنة بلال … لانه اول من اذن ؛ بلال نخستین کسى است که به سوى بهشت پیشى گرفت ، چون که او نخستین کسى بود که اذان گفت . 
(وسائل الشیعه ، ج ۴، ص ۶۱۴)

شنیدن اذان و شرکت در نماز جماعت قال على – علیه السلام -:من سمع النداء فلم یجبه من غیر علة فلا صلاة له ؛ هرکه بانگ (اذان ) را بشنود و بدون علت بدان پاسخ ندهد، پس نمازى براى او نیست . 
(وسائل الشیعه ، ج ۵۵، ص ۳۷۵)

هنگام شنیدن اذان قال الصادق – علیه السلام -:اذن کلما سمعت الاذان کما یوذن الموذن ؛ وقتى صداى اذان موذن را شنیدى ، اذان بگو. 
(بحارالانوار، ج ۸۱، ص ۱۷۴)

اهل آسمان و شنیدن اذان قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:ان اهل السماء لایسمعون من اهل الارض شیئا الا الاذان ؛ همانا اهل آسمان نمى شنوند از اهل زمین چیزى مگر اذان را. 
(میزان الحکمه ، ج ۱، ص ۸۲)

مزد موذن قال على – علیه السلام -:لاباس ان یجرى علیه من بیت المال ؛ براى موذن از بیت المال مزدى بدهند، اشکالى ندارد. 
(بحارالانوار، ج ۸۱، ص ۱۶۱)

رفع بداخلاقى به وسیله اذان عن ابى عمیر، عن هشام بن سالم ، قال – علیه السلام -:و من ساء خلقه فاذنوا فى اذنه ؛ کسى که اخلاقش بد است در گوش او اذان بگویید. 
(میزان الحکمه ، ج ۱، ص ۸۴)

اذان و اقامه در گوش نوزاد قال الصادق – علیه السلام -:المولود اذا ولد یوذن فى اذنه الیمنى و یقام فى الیسرى ؛ فرزند وقتى به دنیا آمد، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بگویید. 
(مکارم الاخلاق ، ص ۲۶۱)

نماز همراه با اذان و اقامه قال على – علیه السلام -:من صلى باذان و اقامة صلى خلفه صف من الملئکة لایرى طرفاه و من صلى باقامة صلى خلفه ملک ؛ هرکس که نماز خود را با اذان و اقامه بخواند، صفى از فرشتگان پشت سر او به نماز مى ایستد که دو طرف آن صف دیده نمى شود و هر کس نماز خود را با اقامه تنها بخواند، یک فرشته پشت سر او نماز مى گزارد. 
(ثواب الاعمال ، ص ۵۸)

دعاى بین اذان و اقامه قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:الدعاء بین الاذان و الاقامة لایرد؛ دعاى بین اذان و اقامه رد نمى شود. 
(شهاب الاخبار، ص ۴۴) 

حدیث در رابطه با اذان و نماز

پیامبر (ص): ثَلاثٌ لَو یَعلَمُ النّاسُ ما فیهِنَّ ما اُخِذنَ اِلاّ بِسَهمَةٍ حِرصا عَلى ما فیهِنَّ مِن الخَیرِ وَ البَرَکَةِ: اَلتَّذینُ بِالصَّلاةِ وَ التَّهجیُر بِالجَماعاتِ وَ الصَّلاةُ فى اَوَّلِ الصُّفوفِ؛سه چیز است که اگر مردم آثار آن را مى‏دانستند، به جهت حریص بودن به خیر و برکتى که در آنها هست، به قرعه متوسل مى‏شدند: اذان نماز، شتاب به نماز جماعت و نماز در صف اول.

کنزالعمّال، ح ۴۳۲۳۵

استفتائات اذان و اقامه | حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره)

استفتائات اذان و اقامه | حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره)

گفتن اقامه بدون اذان

350. آیا گفتن اقامه مشروط به گفتن اذان است یا مى  توان آن را بدون اذان گفت؟

ج. مشروط نیست.

«أشهد أنّ علیّا ولىّ اللّه » در اذان

351. آیا جمله  ى «أشهد أنّ علیّا ولىّ اللّه » جزو اذان و اقامه است و آیا ذکر صلوات و تحیّات بر انبیا ـ علیهم  السّلام ـ در اذان صحیح است؟

ج. بعید نیست مستحب بودن اقرار به ولایت امیرالمؤمنین على بن ابى طالب ـ علیه  السّلام ـ در اذان، در صورتى که به نیّت مطلوب بودن گفته شود و کامل ترین عبارتى که این جا گفته مى  شود آن است که اقرار به خلیفه ى دین بودن یا وصى بودن امیرالمؤمنین ـ علیه  السّلام ـ و ائمه طاهرین ـ علیهم  السّلام ـ در آن باشد و ذکر صلوات، مانعى ندارد. (مسأله 758 رساله)

بلند بودن صداى اذان

352. بلند بودن صداى اذان در صورتى که موجب آزار همسایگان شود چگونه است؟

ج. اگر اذیّت شدن بى جهت و غیر عقلانى است، مانعى ندارد و در غیر این صورت صداى آن را کم کنند.

صحبت کردن بین اذان و اقامه

353. آیا حرف زدن با دیگران بین اجزاى اذان و اقامه جایز است؟ اگر جایز است تا چه اندازه به صحت اذان و اقامه ضرر نمى رساند؟ و اگر جایز نیست آیا باید از سر بگیرد یا مى تواند به آن چه گفته شده اکتفا کند؟

ج. حرف زدن با دیگران در بین اجزاى اذان و اقامه جایز است، اگرچه مکروه است و اگر در حال اقامه باشد اعاده ى آن، مستحب است و اگر خیلى طول دهد که صورت اذان و اقامه به هم بخورد، از سر بگیرد.

قرآن خواندن یا دعا در بین اذان و اقامه

354. فاصله انداختن در بین بخش هاى اذان به وسیله ى قرآن یا دعا تا چه حدّ جایز است؟

ج. اگر خیلى طولانى نباشد، جایز است.

کفایت اذان و اقامه براى کسى که نماز را قطع مى کند

355. کسى براى نماز خود اذان و اقامه گفته است، در اوّل نماز برایش شک بین یک و دو پیش مى آید و بعد از تفکّر، نماز را قطع مى کند. آیا مى تواند به اذان و اقامه ى گفته شده اکتفا کند یا فاصله ایجاد شده، به صحت اذان ضرر مى رساند؟

ج. همان اذان و اقامه کافى است.

اذان و اقامه غیر امام در جماعت

356. آیا اذان و اقامه شخص دیگرى غیر از امام، در نماز جماعت کافى است؟

ج. اگر امام جماعت اذان و اقامه ى شخص دیگرى را بشنود براى نماز کافى است، اگرچه بهتر آن است که خودش بگوید و ثواب آن چند برابر است.

اضافه کردن شهادت به عصمت و مقام حضرت زهرا یا امامان ـ علیهم السّلام ـ

357. آیا مى توان شهادت به عصمت و مقام حضرت زهرا ـ علیهاالسّلام ـ یا امامان دیگر ـ علیهم  السّلام ـ را در اذان اضافه کرد؟

ج. آن را در ضمن صلوات یا دعاى صحیح مندرج کرده و بگوید.

شهادت ثالثه

358. گفتن شهادت ثالثه (علىٌّ ولىّ اللّه ) در اذان و اقامه و تشهّد به امید ثواب چه طور است؟

ج. در اذان و اقامه مانعى ندارد و در تشهّد احتیاط این است که مقصود خود را در صلوات دوّمى بیاورد: مانند «اللّهم صلّ على محمّد و آله الاوصیاء الائمة الاثنى عشر...».

اذان دیگرى غیر از اذان نماز و اعلام وقت

359. آیا به غیر از اذان اعلام وقت و اذان و اقامه ى نماز، اذان دیگرى نیز هست یا خیر؟

ج. مستحب است اذان در گوش راست مولود (نوزاد) و اقامه در گوش چپ او و نیز مستحب است اذان گفتن در گوش سیّى ء الخُلق و فرد بد اخلاق، اگرچه بداخلاقى او براى ترک خوردن گوشت تا چهل روز باشد و بهتر، اذان گفتن در گوش راست او است، و حکایت اذان هم مستحب است.

گفتن اذان و اقامه در نماز احتیاط

360. در نماز احتیاط که اذان و اقامه ندارد، اگر کسى عمدا یا اشتباهى آن ها را بگوید، نماز او چه حکمى دارد؟

ج. سهوا اشکال ندارد، به خلاف عمد.

استقبال در اذان و اقامه

361. معنى «استقبال در اذان و اقامه» چیست؟ آیا «استقبال» در اذان و اقامه شرط است یا خیر؟

ج. استقبال یعنى رو به قبله بودن، و در اذان و اقامه مستحب است.

اشتباه مؤذن در گفتن اذان پیش از دخول وقت

362. اگر مؤذّنى، به اشتباه، قبل از وقت اذان بگوید و سپس به اشتباهش پى ببرد، آیا لازم است به مردم اطلاع دهد یا خیر؟

ج. در صورت امکان تذکّر بدهد.

اذان رادیو و تلویزیون

363. آیا اذانى که از رادیو و تلویزیون جمهورى اسلامى پخش مى شود، براى اطمینان یافتن از حصول وقت نماز کفایت مى کند یا خیر؟

ج. حصول اطمینان مربوط به خود مکلّف است.

حرف زدن بعد از اذان و قبل از اقامه

364. بعد از اتمام اذان و قبل از اقامه، آیا مى  توان با دیگران صحبت کرد؟

ج. بله، مى توان مگر در نماز صبح که مکروه است.

اذان کودک نابالغ در نماز جماعت

365. کودکى که هنوز به سن تکلیف نرسیده است، آیا مى تواند اذان نماز جماعت بگوید یا خیر؟

ج. طفل اگر ممیّز باشد، اکتفا به اذان او براى جماعت مى شود.

گفتن اذان توسط عدّه ى زیادى به طور هم زمان

366. اگر در نماز جماعتى هم زمان با مؤذّن بقیه افراد حاضر در مسجد شروع به اذان گفتن بکنند، به گونه اى که به نظر برسد همگى به طور دسته جمعى مشغول اذان گفتن هستند، آیا این امر اشکالى به اذان نماز وارد مى کند یا خیر؟

ج. خیر.

اذان امام جماعت، اگر هیچ اذانى را نشنیده باشد

367. اگر امام جماعت، اذان اعلام وقت و اذان نماز جماعت را به دلیل دیر رسیدن به مسجد نشنود، آیا باید خود اذان بگوید یا لازم نیست؟

ج. اگر امام نشنیده ولو مأمومین شنیده باشند، براى امام جماعت کافى نیست.

کفایت اذان و اقامه امام جماعت از اذان و اقامه مأمومین

368. آیا اذان و اقامه  اى که توسط امام جماعت گفته مى  شود، از اذان و اقامه مأمومین کفایت مى  کند؟

ج. بله، کفایت مى کند، هر چند نشنیده باشند.

کفایت اذان و اقامه نماز جماعت براى نماز فرادا

369. اگر در مسجدى، توسط امام جماعت اذان و اقامه گفته شود و فرد دیگرى بخواهد نماز را فرادا بخواند، مى تواند به اذان و اقامه امام اکتفا کند، یا خود نیز بگوید؟

ج. اکتفا مى کند. (به مسأله  ى 762 رساله رجوع شود.)

سخن گفتن در بین اقامه

370. آیا سخن گفتن بین اقامه اشکال دارد؟

ج. کراهت دارد و در این صورت اعاده ى آن مستحب است.

اذان رادیو و تلویزیون به صورت زنده و یا غیر آن

371. اگر نمازگزار صداى اذانى که از رادیو و تلویزیون به صورت زنده و مستقیم پخش مى  گردد بشنود، مى تواند به آن اکتفا کرده و فقط اقامه بگوید؟ اگر به صورت غیرزنده پخش شود، چه طور؟

ج. با فرض این که مثل پخش بلندگو است، اکتفاى به آن مانعى ندارد؛ ولى اگر این گونه نباشد، بى اثر است.

منبع : مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره)

استفتائات اذان و اقامه | بر اساس فتاوی حضرت امام خمینی (ره)‌

استفتائات اذان و اقامه | بر اساس فتاوی حضرت امام خمینی (ره)‌

کلام نور

رسول گرامی خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

کسیکه برای رضای خدا اذان می گوید ، ما دامیکه مشغول گفتن اذان است مانند شهیدی است که در خون خود می غلطد  و هر تر و خشکی که صدای او را می شنود (جملات) او را تصدیق می کند و هنگامی که می میرد موجودات زمین متعرض جنازه او نمی شوند ...

مستدرک الوسایل جلد4 صفحه 22 حدیث 4078

احکام اذان و اقامه

1. برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای یومیه اذان و اقامه بگوید ولی پیش از نماز عید فطر و قربان مستحب است سه مرتبه بگوید «الصّلاة» و در نمازهای واجب دیگر (مانند نماز میت) سه مرتبه الصّلاة را به قصد رجا بگوید.

2. اذان هجده جمله است : اَللهُ اَکْبَرُ (4مرتبه) ، اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلَّا الله ، اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ الله ،   حَیِّ عَلَی الصَّلوة ، حَیِّ عَلَی الْفَلاح ، حَیِّ عَلی خَیْرِ العَمَل ، اَللهُ اَکْبَرُ،لا اِلهَ اِلَّا الله هر یک (2مرتبه)

3. اقامه مشتمل بر هفده جمله است یعنی دو مرتبه اَللهُ اَکْبَرُ از ابتدای اذان و یک مرتبه لا اِلهَ اِلَّا الله از آخر آن کم می شود و بعد از گفتن حَیِّ عَلی خَیْرِ العَمَل باید دو مرتبه قَدْ قامَتِ الصَّلوة اضافه شود.

4. عبارت «اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّ الله» جزء اذان و اقامه نیست ولی خوب است بعد از جمله اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ الله به قصد قربت گفته شود.

5. اذان و اقامه باید به عربی صحیح گفته شود ، بنابراین اگر به عربی غلط بگوید و یا به جای یک حرف حرف دیگری را بگوید و یا ترجمه اذان و اقامه را به فارسی بگوید صحیح نیست.

6. اذان و اقامه باید بعد از داخل شدن وقت نماز گفته شود و اکر از روی عمد یا فراموشی پیش از وقت گفته شود باطل است.

7. بین جمله های اذان و اقامه نباید خیلی فاصله شود و اگر بین آنها بیشتر از معمول فاصله بیاندازد ، باید دوباره آن را از سر بگیرد.

8. اقامه باید بعد از اذان گفته شود و اگر قبل از اذان ، اقامه گفته شود صحیح نیست.

9. اگر کلمات اذان و اقامه را بدون ترتیب بگوید مثلاً « حَیِّ عَلَی الْفَلاح» را قبل از « حَیِّ عَلَی الصَّلوة» بگوید باید از جایی که ترتیب به هم خورده ، دوباره بگوید.

10. باید بین اذان و اقامه فاصله نیافتد و اگر بین آنها به قدری فاصله بیافتد که اذانی را که گفته ، اذانِ این اقامه حساب نشود ، مستحب است دوباره اذان و اقامه را بگوید و نیز اگر بین اذان و اقامه و نماز به قدری فاصله دهد که اذان و اقامه آن نماز حساب نشود ، مستحب است دوباره برای آن نماز ، اذان و اقامه بگوید.

11. غنا در اجرای اذان و اقامه یعنی آنکه صدا را بگونه ای در گلو بیاندازد که حالت آواز به خود گرفته و مناسب مجالس لهو و خوش گذرانی شود حرام است.

12. هنگامی که نمازگزار برای نماز ظهر و مغرب اذان و اقامه می گوید و نماز ظهر و مغرب را می خواند و بلافاصله نماز عصر و یا عشاء را شروع می کند لازم نیست برای نماز عصر و عشاء اذان بگوید.

13. در صورتی که نافله مغرب و ظهر خوانده شود بنابر اقوی اذان ساقط می شود (بر خلاف تسبیحات و تعقیبات کوتاه)

14. اگر برای نماز جماعتی اذان و اقامه گفته شود کسی با آن جماعت ملحق می شود نباید برای نماز خود اذان و اقامه گوید.

15. اگر برای خواندن نماز جماعت به مسجد برود و ببیند جماعت تمام شده تا وقتی که صفها به هم نخورده و جمعیت متفرق نشده نمی تواند برای نماز خود اذان و اقامه بگوید.

16.  اذان و اقامه نماز جماعت را باید مرد بگوید ، ولی در جماعت زنان اگر زن اذان و اقامه بگوید کافی است.

17. کسیکه گفتن اذان و با اقامه و با هر دو را فراموش کرده و داخل نماز شده ، اگر قبل از رسیدن به رکوع متوجه شود ، می تواند نماز را بشکند و پس از گفتن اذان و اقامه دوباره بخواند.

مستحبات اذان و اقامه

رعایت موارد ذیل در هنگام گفتن اذان و اقامه مستحب است:

1. رو به  قبله بودن.

2. ایستادن.

3. وضو داشتن.

4. سکوت در اثناء اذان و اقامه (لازم به ذکر است سخن گفتن بعد از گفتن قَدْ قامَتِ الصَّلوة در نماز جماعت مکروه هست).

5. عدم حرکت هنگام اقامه.

6. گذاشتن انگشتان در گوش در هنگام گفتن اذان.

7. بلند گفتن اذان و اقامه و کشیدن جملات اذان.

8. فاصله انداختن بین اذان و اقامه با انجام یک سجده و یا لحظه ای نشستن و ی برداشتن یک قدم و یا گفتن ذکر و یا لحظه ای سکوت.

9. مستحب است کسیکه برای گفتن اذان معین می کنند عادل ، وقت شناس و دارای صدایی رسا بوده و اذان را در جایی بلند بگوید.[1]

پی نوشت

1. احکام بیان شده با استفاده از فتاوی حضرت امام خمینی (ره)‌در رساله توضیح المسائل ، مسائل 916 تا 941 ، عروه الوثقی با حاشیه حضرت امام جلد1 مبحث اذان و اقامه صفحات 457 تا 468 ، تحریر الوسیله جلد1 مقدمه پنجم صفحات 139 تا 140 ، انتخاب و بیان شده است.

منبع : رساله توضیح المسائل حضرت امام خمینی (ره)‌

چرا پیش از نماز، اذان و اقامه مستحب است؟

چرا پیش از نماز، اذان و اقامه مستحب است؟

از رسول خدا صلی الله علیه واله پرسیدند: چرا پیش از نماز اذان و اقامه مستحب است، ولی در مورد عبادات دیگر چنین نیست؟

حضرت فرمود: به خاطر این که نماز، شبیه حالتهای مختلف انسان در قیامت است.

اذان به «نفخه ی اوّل» شباهت دارد که با نفخه ی اوّل (و دمیدن اسرافیل در صور) همه ی مردم می میرند و از همین جاست که نشستن و سجده کردن بعد از اذان، مستحب است، (سجده اشاره به مرگ و بازگشت انسان به خاک و زمین است) و اقامه ی نماز، شبیه «نفخه ی دوّم» است (که با دمیدن اسرافیل در صور، در مرتبه ی دوّم، مردگان زنده می شوند) که خدای متعال فرمود: «وَاستَمِع یَومَ یُنادِ المُنادِ مِن مَّکانٍ قَرِیبٍ»(1) و گوش فراده و منتظر روزی باش که منادی از مکانی نزدیک ندا می دهد.

و قیام در نماز مانند برخاستن مردم از قبرهاست چنانکه فرمود:  «یَومَ یَقُومُ النّاسُ لِرَبِّ العالَمین»(2) روزی که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان می ایستند.

و بلند کردن دستها هنگام گفتن تکبیرة الاحرام، شبیه دست دراز کردن برای گرفتن نامه ی اعمال در قیامت است، که خدای بزرگ فرمود:  «إِقرأ کِتابَکَ کَفی بِنَفسِکَ الیَومَ عَلَیکَ حَسیباً»(3) (و به او می گویی) کتابت را بخوان، کافی است که امروز، خود حسابگر خویش باشی.

و رکوع نماز، به خضوع خلایق در پیشگاه خالق شباهت دارد؛ چنانکه فرمود:  «وَ عَنَتِ الوُجُوهُ لِلحَیِّ القَیُّومِ»(4) و (در آن روز) همه ی چهره ها در برابر خداوند حیّ قیّوم، خاضع می شود.

و سجودِ نماز، شبیه سجود بندگان برای خدای جهان (در قیامت) است که فرمود : «یَومَ یُکشَفُ عَن ساقٍ وَ یُدعَونَ اِلَی السُّجُودِ» (5) )به خاطر بیاورید) روزی را که ساق پاها (از وحشت) برهنه می گردد و دعوت به سجود می شوند.

و تشهّدِ نماز شباهت دارد به زانو زدن خلایق در پیشگاه خدای متعال در روز قیامت.

منبع: تهرانی،عبدالحسین،اسرارالصلوه،ص40-41

پی نوشت ها:

- 1ق (50)، آیه 41.

-2مُطفّفین (83)، آیه 6.

-3اسراء (17)، آیه 14.

-4طه (20)، آیه 111.

-5قلم (68)، آیه 42.

آداب و احادیث وضو ، اذان و اقامه

وضو ی جبیره چیست؟

چسباندن مو بر سر و تکلیف وضو و غسل

تفسیر وضو

بعضی مسایل مشترک غسل و وضو

آداب وضو گرفتن

احادیث پیرامون وضو سری اول

احادیث پیرامون وضو سری دوم

آموزش تصویری وضو

احکام و آداب و ادعیه وضو

حکمت وضو از نظر امام رضا

آیا وضو بعد از غسل جنابت حرام است؟

اذان و اقامه

اذان شعار بزرگ سیاسی اسلام

احادیث پیرامون اذان

استفتائات اذان و اقامه | حضرت آیت الله العظمی بهجت (ره)

استفتائات اذان و اقامه | بر اساس فتاوی حضرت امام خمینی (ره)‌

چرا پیش از نماز، اذان و اقامه مستحب است؟

ثواب خواندن نماز با اذان و اقامه

حدیث اول :

ابى رحمه الله عن سعد بن عبدالله عن سلمه بن الخطاب عن ابراهیم بن محمد الثقفى عن ابراهیم بن میمون عن عبدالمطلب بن زیاد عن ابان بن تغلب عن ابن ابى لیلى عن عبدالله بن جعفر یرفعه قال قال على بن ابى طالب علیه السلام من صلى باذآن و اقامه صلى خلفه صف من الملائکه لا یرى طرفاه و من صلى باقامه صلى خلفه ملک

ترجمه :

میرالمؤ منین علیه السلام فرمودند: کسى که با اذان و اقامه نماز بخواند، پشت سر او صفى از فرشتگان نماز مى خوانند که آغاز و پایان این صف دیده نمى شود. و کسى که با اقامه نماز بخواند، پشت سر او فرشته اى نماز مى خواند. 

حدیث دوم :

حدثنى محمد بن على ماجیلویه رضى الله عنه قال حدثنى عمى محمد بن ابى القاسم عن احمد بن ابى عبدالله عن ابیه عن محمد بن سنان عن المفضل بن عمر قال قال ابو عبدالله علیه السلام من صلى باذن و اقامه صلى خفه صفان من الملائکه و من صلى باقامه بغیر اذان صلى خلفه صف واحد قلت له و کم مقدار کل صف قال اقله ما بین المشرق و المغرب و اکثره ما بین السماء و الارض ثواب من قرا قل هو الله احد و انا انزلناه و آیه الکرسى فى کل رکعه من تطوعه

ترجمه :

امام صادق علیه السلام فرمودند: کسى که با اذان و اقامه نماز بخواند، دو صف از فرشتگان پشت سر او نماز مى خوانند و کسى که با اقامه و بدون اذان نماز بخواند پشت سر او یک صف نماز مى خوانند. رواى مى گوید عرض کردم : طول هر صف چقدر است ؟ فرمودند: کوتاهترین آن از شرق تا غرب و طولانى ترین آن از آسمان تا زمین است . 

وضو ی جبیره چیست؟

جبیره چیست؟

ج ـچیزی که با آن زخم و شکستگی را می بندند و دوایی که روی زخم و مانند آن می گذارند جبیره نامیده می شود.

اگر در یکی از اعضای وضو زخم با دمل و یا شکستگی باشد و آب برای آن ضرر داشته باشد چه وظیفه ای داریم؟
ج ـ چنانچه روی آن باز و آب برای آن ضرر ندارد باید به طور معمول وضو گرفت.

اگر زخم یا دمل یا شکستگی در صورت و دستهاست و روی آن باز و ریختن آب روی آن نیز ضرر دارد چگونه باید وضو گرفت؟
ج ـ چنانچه کشیدن دست تر به آن ضرر ندارد بنا بر احتیاط واجب دست تر بر آن بکشد.

اگر دست تر کشیدن بر روی زخم ضرر داشت و یا زخم نجس است و نمی شود آن را آب کشید چه وظیفه ایداریم؟
ج ـ ‌باید اطراف زخم را از بالا به پائین بشوید و بنا بر احتیاط واجب پارچه پاکی روی زخم بگذارد و دست تر روی آن بکشد و اگر گذاشتن پارچه ممکن نیست باید اطراف زخم را بشوید و بنا بر احتیاط مستحب تیمم نیز بنماید.

وقتی که زخم دمل یا شکستگی در جلوی سر یا روی پاها می باشد و روی آن باز و مسح نیز نتوانیم انجام دادچه وظیفه ای داریم؟
ج ـ باید پارچه پاکی روی آن بگذارد و روی پارچه را با تری آب وضو که در دست مانده مسح کند.

اگر زخم یا دمل یا شکستگی در جلوی سر یا روی پا طوری باشد که گذاشتن پارچه نیز ممکن نباشد چگونه بایدعمل نمود؟
ج ـ اگر گذاشتن پارچه ممکن نباشد مسح لازم نیست و بنا بر احتیاط باید بعد از وضو تیمم نیز بنماید.

در چه صورت لازم است روی زخم یا دمل یا شکستگی را باز نمود و وضو گرفت؟
ج ـ چنانچه باز کردن آن ممکن است و آب برای آن ضرر ندارد چه زخم و مانند آن در صورت باشد یا در دستها یا جلوی سر و روی پاها.

اگر باز کردن روی زخم ممکن باشد ولی آب برای او ضرر داشته باشد تکلیف چیست؟
ج ـ ‌اگر زخم یا دمل یا شکستگی در صورت یا دستها باشد و بشود روی آن را باز کرد چنانچه ریختن آب روی آن ضرر دارد و کشیدن دست تر ضرر ندارد باید دست تر روی آن بکشد و بنا بر احتیاط مستحب پارچه پاکی روی آن بگذارد و روی پارچه را نیز دست بکشد.

اگر نمی شود روی زخم را باز کرد و رساندن آب به زخم ممکن است و ضرر ندارد چه وظیفه ای داریم؟
ج ـ اگر نمی شود روی زخم را باز کرد ولی زخم و چیزی که روی آن گذاشته پاک است و رسانیدن آب به زخم ممکن است و ضرر ندارد باید آب را بر روی زخم برساند.

هر گاه زخم یا چیزی که روی آن گذاشته نجس باشد برای وضو گرفتن چه تکلیفی داریم؟
ج ـ ‌چنانچه آب کشیدن آن و رساندن آب به روی زخم ممکن باشد باید آن را آب بکشد و هنگام وضو آب را به زخم برساند.

در صورتی که آب برای زخم ضرر دارد یا رساندن آب به روی زخم ممکن نیست چه عملی باید انجام داد؟
ج ـ ‌در صورتی که آب برای زخم ضرر دارد یا رساندن آب به روی زخم ممکن نیست و یا زخم نجس است و نمی شود آن را آب کشید باید اطراف زخم را بشوید و اگر جبیره پاک است روی آن را مسح کند.

اگر جبیره نجس بود یا نمی شد روی آن دست تر کشید چه وظیفه ای داریم؟
ج ـ ‌اگر جبیره نجس است یا نمی شود روی آن دست تر کشید مثلاً دوایی است که به دست می چسبد، پارچه پاکی را روی آن بگذارد و دست تر روی آن بکشد و اگر این نیز ممکن نباشد بنا بر احتیاط واجب وضو بگیرد و تیمم نیز بنماید.

اگر جبیره تمام صورت یا تمام یکی از دستها یا تمام هر دو دست را گرفته باشد چه وظیفه ای داریم؟
ج ـ باید وضوی جبیره ای بگیرد و بنا بر احتیاط واجب تیمم نیز بنماید.

اگر جبیره تمام اعضای وضو را گرفته باشد چگونه باید وضو گرفت؟
ج ـ بنا بر احتیاط واجب باید وضوی جبیره ای بگیرد و تیمم نیز بنماید.

کسی که در کف دست و انگشتها جبیره دارد چگونه باید عمل نماید؟
ج ـ ‌کسی که در کف دست و انگشتها جبیره دارد و در موقع وضو دست تر روی آن کشیده است باید سر و پا را با همان رطوبت مسح کند.

اگر جبیره تمام پهنای پا را گرفته باشد ولی مقداری باز باشد چه تکلیفی داریم؟
ج ـ اگر جبیره تمام پهنای پا را گرفته ولی مقداری از طرف انگشتان و مقداری از طرف بالای پا باز است باید جاهایی که باز است روی پا را و جایی که جبیره است ، روی جبیره را مسح کند.

اگر در صورت یا دستها چند جبیره باشد چه وظیفه ای داریم؟
ج ـ باید بین آنها را بشوید و اگر جبیره ها در سر یا روی پاها باشد باید بین آنها را مسح کند و در جاهایی که جبیره است باید به دستور جبیره عمل نماید.

اگر جبیره بیشتر از معمول بود چه تکلیفی متوجه ما می باشد؟
ج ـ اگر جبیره بیشتر از معمول اطراف زخم را گرفته و برداشتن آن ممکن نیست باید به دستور جبیره عمل کند و بنا بر احتیاط واجب تیمم نیز بنماید.

اگر برداشتن جبیره ممکن بود آیا باید آن را برداشت؟
ج ـ اگر برداشتن جبیره ممکن است باید جبیره را بردارد پس اگر زخم در صورت و دستهاست اطراف آن رابشوید و اگر در سر یا روی پاهاست اطراف آن را مسح کند و برای جای زخم به دستور جبیره عمل نماید.

اگر در جای وضو زخم جراحت و شکستگی نیست ولی به جهت دیگری آب برای آن ضرر دارد چه وظیفه ای داریم؟
ج ـ ‌باید تیمم کند و بنا بر احتیاط مستحب وضوی جبیره ای نیز بگیرد.

اگر جایی از اعضای وضو را رگ زده است و نمی تواند آن را آب بکشد برای وضو چگونه باید عمل نمود؟
ج ـ اگر جایی از اعضای وضو را رگ زده است و نمی تواند آن را آب بکشد یا آب برای آن ضرر دارد باید به روش جبیره عمل کند.

 
اگر در جایی وضو یا غسل چیزی چسبیده است که برداشتن آن ممکن نیست چگونه باید وضو بگیرد؟
ج ـ اگر برداشتن آن ممکن نیست یا به قدری مشقت دارد که نمی شود تحمل کرد باید به دستور جبیره عمل کند و بنا بر احتیاط مستحب تیمم نیز بنماید.

غسل جبیره چگونه باید انجام شود؟
ج ـ غسل جبیره مانند وضوی جبیره ای است ولی بنا بر احتیاط واجب آن را ترتیبی بجا آورد هر چند بتواند غسل ارتماسی را با شرایطی که از جمله پاک بودن عضو و ضرر نداشتن آب برای اوست انجام دهد اما اگر نتواند شرایط غسل ارتماسی را فراهم کند غسل ترتیبی لازم است.

 
کسی که وظیفه اش تیمم است اگر در بعضی از اعضای تیمم او زخم یا دمل باشد چه وظیفه ای دارد؟
ج ـ اگر در بعضی از جاهای تیمم او زخم یا دمل و یا شکستگی باشد باید مانند وضوی جبیره تیمم جبیره ای بنماید.

 
کسی که باید با وضو یا غسل جبیره ای نماز بخواند چنانچه بداند تا آخر وقت عذر او برطرف نمی شود چه تکلیفی دارد؟
ج ـ می تواند در اول وقت نماز بخواند ولی اگر امید دارد تا آخر وقت عذر او برطرف شود بنا بر احتیاط واجب باید صبر کند و اگر عذر او برطرف نشد در آخر وقت نماز را با وضو یا غسل جبیره ای بجا آورد.

 
اگر انسان برای مرضی که در چشم اوست روی چشم خود را بچسباند چگونه باید وضو بگیرد؟
ج ـ باید وضو و غسل را جبیره ای انجام دهد و بنا بر احتیاط مستحب تیمم نیز بنماید.

کسی که نمی داند وظیفه اش تیمم یا وضوی جبیره است چه وظیفه ای دارد؟
ج ـ ‌بنا بر احتیاط واجب باید هر دو را بجا آورد.

 
حکم نمازهایی که با وضوی جبیره خوانده شده چیست؟
ج ـ نمازهایی را که انسان با وضوی جبیره ای خوانده صحیح است و لازم نیست دوباره بخواند.

بعد از آنکه عذر برطرف شد برای نماز چه وظیفه ای داریم؟
ج ـ برای نمازهای بعدی بنا بر احتیاط واجب باید وضو بگیرد یعنی نمی تواند به وضوی قبلی اکتفا کند.

چسباندن مو بر سر و تکلیف وضو و غسل

سوال: شخصی که مو بر سرش چسبانده و قابل بر داشتن هم نیست (امکان آب رساندن نیست) برای وضو و غسل چه وظیفه ای دارد؟

امام خمینی (ره) :

باید به دستور جبیره عمل کند.

تحریر الوسیله، 1424 هـ ق، ج1، ص 31، م9

توضیح المسائل، 1385، ص 44، م 338

آیة الله اراکی (ره) :

باید به دستور جبیره عمل کند.

المسائل الوضحه، ج1، ص60، م 336

توضیح المسائل، 1372، ص 61، م 336

آیة الله بهجت (ره) :

باید به دستور جبیره عمل کند

وسیلة النجاة، 1423 هـ ق، ج1، ص 51 م 169

توضیح المسائل، 1381، ص 70 م 342

آیة الله تبریزی (ره) :

وظیفه اش تیمم است.

منهاج الصالحین، 1426 هـ ق، ج1، ص 33، م 104

توضیح المسائل، 1383، ص 55، م 344

آیة الله خامنه ای(دام ظلّه) :

باید به دستور جبیره عمل کند. (یعنی مسح روی آن مجزی است)

اجویة الاستفتائات، 1384، ص 22، س 101

آیة الله خوئی (ره) :

وظیفه اش تیمم است.

منهاج الصالحین، 1410 هـ ق ، ج1، ص 31، م 104

توضیح المسائل، 1422 هـ ق، ص 58، م 344

آیة الله سیستانی(دام ظلّه) :

وظیفه اش تیمم است.

منهاج الصالحین، 1426 هـ ق، ج1، ص 42، م 104

توضیح المسائل، 1425 هـ ق، ص 68، م 337

آیة الله شبیری زنجانی(دام ظلّه) :

وظیفه اش تیمم است.

توضیح المسائل، 1384، ج1، ص 82، م 344

المسائل الشرعیه، 1428 هـ ق، ص 77، م 344

آیة الله فاضل لنکرانی (ره) :

روی همان چسب یا به بیخ موها مسح کند و احتیاط واجب تیمم هم بکند.

العروة الوثقی، مع تعلیقات 1380، ج1، ص 171، م (608)

جامع المسائل، 1383، ج2، ص 62 ، س 121

آیة الله گلپایگانی (ره) :

باید به دستور جبیره عمل کند. (یعنی مسح روی آن مجزی است.)

هدایة العباد، 1413 هـ ق، ج 1، ص 29، م 167

توضیح المسائل، 1414 هـ ق، ص58، م 344

آیة الله مکارم شیرازی(دام ظلّه) :

بر آن مسح نموده و احتیاط واجب تیمم هم بکند.

توضیح المسائل، 1383، ص 72، م 353،

استفتائات 1383، ج 3، ص 35، س 64 و 66

آیة الله وحید خراسانی(دام ظلّه) :

بنابر احتیاط واجب بین وضو یا غسل جبیره ای و تیمم جمع نماید.

منهاج الصالحین، ج2، ص 26، م 104

توضیح المسائل، 1421 هـ ق، ص 251، م 344

تفسیر وضو

اولین مرحله وضو شستن صورت است.
صورت در عربی به معنای وجه می باشد. و ما در نماز با این وجه به مواجهه. رویایی و دیدار معبود و معشوقمان می رویم.
بنابراین با شستن صورت پاک شدن وجهِ مواجهه با حق تعالی را از غیر او اعلام می داریم.
با شستن صورت می گوییم:
پروردگارم! 
به مواجهه. رویارویی و ملاقات با تو می آیم و بدین وسیله صورتم را از غیر تو می شویم.
تنها و تنها به تو می نگرم.
تنها و تنها به تو می اندیشم.
تنها و تنها از تو استمداد می طلبم.
دومین مرحله شستن دست راست می باشد:
و اصحاب و الیمین ما اصحاب الیمین
بله!
با شستن راست همه خوبان. همه نیکان. صالحین و همه افرادی که در زندگی ما نقش و تاثیر مثبتی داشته اند را مد نظر می آوریم.
به خودمو و به خدای خودمون قول میدیم که از آنها درس بگیریم و نهایت سهی خودمون را بکنیم تا مثل آنها شویم.
سومین مرحله شستن دست چپ می باشد.
و اصحاب و الشمال ما اصحاب و الشمال
با شستن دست چپ کلا همه بدها و بدیها را در ذهن مرور می کنیم و
اولا از آنها و فعل آنها انزجار می جوییم.
ثانیا از طلب هدایت برای آنها می کنیم.
و با پروردگار خود میثاقی می بندیم تا مثل آنها نباشیم و نشویم.
مرحله چهارم مسح سر می باشد.
در هنگام مسح سر دو فرشته ثبت اعمال به نامهای رقیب و عتید را به نظر می اوریم.
در اینجا به یاد اعمال خود می افتیم.
و اگر در این مرحله بنده از گناه خود شرمگین و شرمسار شد خداوند به حرمت همین شرم او همه گناهان او را خواهد آمرزید.
و اما …
مرحله پنجم و آخرین مرحله
مسح پا
پا پایین ترین نقطه بدن انسان است.
پست ترین مقام انسان هم حیوانیت است.
و خوب می دانیم که همه موجودات تسبیح خدا را می گویند. 
در مسح پای راست همه حیوانات حلال گوشت و در مسح پای چپ همه حیواناتی که از انها ذی نفعیم را به نظر می آوریم تا بدین وسیله در تسبیح همه انها شریک باشیم.
و اکنون مهیا می شویم برای دیدار دوست .

الله اکبر ...

بعضی مسایل مشترک غسل و وضو

بین زن و مرد در افعال و کیفیات وضو فرقی نیست جز اینکه برای مردها مستحب است هنگام شستن آرنج از قسمت بیرونی آب بریزند و زنها از قسمت داخلی.

مسائلی که در غسل و وضو مشترک هستند.

مسئله ای که در غسل و وضو مطرح است اینکه هیچگونه مانعی برای رسیدن آب به پوست بدن وجود نداشته باشد.

بارها مشاهده شده که بعضی با وجود لاک بر روی ناخن وضو می گیرند و استدلال آنها بر این است که در این حکم فقهی (مانعی برای رسیدن آب به پوست بدن وجود نداشته باشد.) کلمه ناخن قید نشده و اسمی از آن برده نشده است.

خدمت این دسته از این دوستان عارضم که: نخیر!

ناخن دست و پا نیز داخل در این حکم می شود و لاک مانع از رسیدن آب در وضو و غسل می باشد. آب باید مستقیما به خود ناخن برسد بدون انکه کوچکترین مانعی (اعم از لاک و یا هر چیزی که سد بر رسیدن اب) بر روی ناخن باشد، حتی به اندازه سر سوزن.

در مورد ناخنهای دست در غسل و وضو مسئله یکسان است و نباید مانعی داشته باشد اما…

در مورد انگشتان پا مسئله متفاوت است:

در یادداشت قبلی گفتیم که در مسح پا لزوما نباید مسح از روی شصت پا کشیده شود بلکه به دلخواه می تواند از هر یک از انگشتان آغاز شود اما حتما باید ختم به کعب پا (برآمدگی پا) شود.

بنابراین برای وضو خالی نگه داشتن تنها یکی از انگشتان پا برای کشیدن مسح کفایت می کند و اگر دیگر انگشتان مانعی داشته باشند اشکالی ایجاد نمی کند اما برای غسل همه انگشتان باید خالی و بدون مانع باشد.

در مورد رنگ مو و ابرو در غسل و وضو:

اگر صرفا رنگ باشد و دارای جرم(ی که مانع از رسیدن آب به مو می شود) نباشد وضو و غسل درست است.

همچنین رنگ حنا چه برای مو و چه برای انگشتان مانع وضو نمی باشد.

مسئله دیگر در مورد کرم، ریمل، سرمه،خط چشم می باشد:

در مورد کرم:

چربی ان باید به طور کلی برطرف شود.

در مورد ریمل:

مژه های چشم نیز مانند ناخن داخل در اعضاء وضو می باشد و حتما برای غسل و وضو باید مانع آن برطرف شود. ریمل برای مژه ها مانع وضو می باشد.

در مورد سرمه و خطی که داخل چشم کشیده می شود:

هر آن مقداری که داخل چشم باشد، یعنی با بستن چشم سیاهی مشخص نباشد ایرادی ندارد. ولی هر مقدار از آن که به زیر چشم می آید باید پاک شود.

در مورد خطی که پشت چشم و زیر چشم کشیده می شود:

مانع از رسیدن آب می باشد و برای غسل و وضو باید کاملا مانع برطرف شود.

در مورد سایه و رژ نیز همین حکم وارد است.

نکته دیگر در مورد غسل اینکه: خانمهایی که موهای بلند دارند بنا بر احتیاط واجب باید تمام مو شسته شود.( هر چند فکر کنم این حکم بر بعضی از اقایون هم وارد باشه.)

چند مسئله در مورد نماز و غسلهای مرتبط

در مورد نماز و روزه ای که از زن حائض قضا می شود:

لازم نیست قضای نمازهای فوت شده بجا آورده شود اما قضای روزه را باید گرفت ولی نیازی به دادن کفاره نیست اما در صورت گذشتن یکسال شامل کفاره تاخیر می شود.

(کفاره تاخیر:

در سالی که در ماه مبارک رمضان به دلایل موجه روزه ای از انسان فوت شد اگر تا سال بعد قضای روزه یا روزه های قضا گرفته شد که هیچ

اما اگر فرد مکلف بدون اینکه عذری داشته باشد از گرفتن قضاء روزه خودداری کند و یکسال از قضا شدن روزه بگذرد به تعداد سالهایی که می گذرد و به تعداد روزه ها کفاره تاخیر تعلق می گیرد.(اینهم از نکاتی هست که متاسفانه خیلیا غافلند.))

باید توجه لازم مبذول شود که احکام حیض و استحاضه کاملا متفاوت است.

در ایام حیض نه نماز خوانده می شود و نه روزه گرفته می شود اما…

در استحاضه هم نماز خوانده می شود و هم روزه گرفته می شود منتهی خواندن نماز با تشخیص قرار گرفتن در یکی از سه گروه قلیله، کثیره، متوسطه و تبعیت از احکام مربوطه می باشد.

تنها غسلی که کفایت از وضو می کند غسل جنابت می باشد که بعد از غسل بدون وضو می توان نماز خواند اما…

اگر بعد از غسل یکی از مبطلات وضو پیش آید برای نماز باید وضو گرفته شود.

نکته ای که متاسفانه زیاد به چشم می خورد در مورد خانمها بعد از زایمان است:

توجه داشته باشید که بعد از زایمان تا ۷ روز زن حکم حائض را دارد، بعد از آن ۳ روز نفاس و بعد از آن وارد احکام استحاضه می شود.

در نفاس نیز مانند استحاضه باید نماز خوانده شود که چگونگی آن، حکم مربوط به خود را دارد.

نکته قابل توجه در مورد غسل اینکه با یک غسل می توان چند نیت نمود.

آداب وضو گرفتن

چون خواستى وضو بگیرى ابتداء مى کنى به مسواک نمودن که دهان را پاکیزه مى کند و بلغم را برطرف و حفظ را زیاد مى کند و باعث زیادتى حَسَنات و خوشنودى حق تعالى است و دو رکعت نماز با مسواک افضل است از هفتاد رکعت به غیر از مسواک و اگر مسواک نباشد انگشت مُجزى است از آن و سزاوار است که در وقت وضو گرفتن رو به قبله بنشینى و ظرف آب را در جانب راست خود مى گذارى و چون نگاهت بر آب فتاد این دعا مى خوانى :

 اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذى جَعَلَ الْمآءَ طَهُورا وَلَمْ یَجْعَلْهُ نَجِسا

ستایش خاص خدائى است که آب را پاک کننده قرار داد و قرارش نداد ناپاک

* پس مى شوئى دست خود را پیش از آنکه داخل ظرف آب کُنى و مى گوئى :

در وقت داخل کردن دست در ظرف آب

بِسْمِ اللَّهِ وَبِاللَّهِ اَللّهُمَّ اجْعَلْنى مِنَ التَّوّابینَ

به نام خدا و به ذات خدا خدایا مرا از توبه کنندگان قرارم ده

وَاجْعَلْنى مِنَ الْمُتَطَهِّرینَ * پس سه دفعه مضمضه مى کنى با سه کف آب و مى گوئى :

و نیز قرارم ده از پاکیزه کنندگان

اَللّهُمَّ لَقِّنى حُجَّتى یَوْمَ اَلْقاکَ وَاَطْلِقْ لِسانى بِذِکْراکَ پس سه دفعه استنشاق

خدایا دلیل قاطعى روز لقائت بر زبانم نِه و زبانم را به ذکر خودت باز کن

مى کنى و مى گوئى : اَللّهُمَّ لا تُحَرِّمْ عَلَىَّ ریحَ الْجَنَّةِ وَاجْعَلْنى مِمَّنْ یَشَمُّ ریحَها

خدایا بوى بهشت را بر من حرام مکن و قرارم ده از زمره کسانى که بوى آن

وَرَوْحَها وَطیبَها پس شروع کن بشستن صورت ومى گوئى : اَللّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهى یَوْمَ

و نسیمش و عطرش را * خدایا سفید گردان رویم را در آن روزى

تَسْوَدُّ فیهِ الْوُجُوهُ وَلا تُسَوِّدْ وَجْهى یَوْمَ تَبْیَضُّ فیهِ الْوُجُوهُ * پس بردار یک

که روها سیاه گردد و سیاه نکن رویم را روزى که روها سفید گردد*

مشت آب بجهت شستن دست راست و در وقت شستن مى گوئى : اَللّهُمَّ اَعْطِنى کِتابى

خدایا نامه عملم را

بِیَمینى وَالْخُلْدَ فِى الْجِنانِ بِیَسارى وَحاسِبْنى حِسابا یَسیرا

بدست راستم ده و رقعه جاوید در بهشت را بدست چپم و حسابم را به آسانى برس

پس دست  چپ را بشوى و در آن وقت مى گوئى :

 اَللّهُمَّ لا تُعْطِنى کِتابى بِشِمالى وَلا مِنْ وَرآءِ

خدایا مده نامه عملم را بدست چپم و نه پشت

ظَهْرى وَلا تَجْعَلْها مَغْلُولَةً اِلى عُنُقى وَاَعُوذُ بِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِ النّیرانِ * پس

سرم و قرارش مده بسته به گردنم و پناه برم به تو از پاره هاى (سوزان ) آتش * * *

مسح کن جلو سر را به رطوبت دست راست خود و مى گوئى در این حال :

 اَللّهُمَّ غَشِّنى

* خدایا بپوشان مرا

رَحْمَتَکَ وَبَرَکاتِکَ * پس مسح کن پاهاى خود را و مى خوانى در این حال

به رحمت و برکات خود

 اَللّهُمَّ ثَبِّتْنى عَلَى الصِّراطِ یَوْمَ تَزِلُّ فیهِ الاَْقْدامُ وَاجْعَلْ سَعْیى فیما یُرْضیکَ عنّى

خدایا مرا بر صراط ثابت بدار در آن روزى که قدمها بلغزد و کوششم را در کارى که تو را خوشنود کند قرار ده

یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْکْرامِ * و چون فارغ شدى از وضو مى گوئى : اَللّهُمَّ اِنّى اَسْئَلُکَ

اى صاحب بزرگوارى و کرامت * * * خدایا از تو مى خواهم

تَمامَ الْوُضُوءِ وَتَمامَ الصَّلوةِ وَتَمامَ رِضْوانِکَ وَالْجَنَّةَ و مى گوئى نیز اَلْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ

درستى و کمال وضوء و کمال نماز و کمال خوشنودى تو و بهشت را * ستایش خاص خدا پروردگار جهانیان است

و مى خوانى سوره قدر را سه مرتبه پس بعد از فراغ از وضو بوى خوش بکار مى برى

احادیث پیرامون وضو

احادیث پیرامون وضو

وضو کلید نماز 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:…والوضوء مفتاح الصلاة ؛ … وضو کلید نماز است . 
(نهج الفصاحه ، حدیث ۱۵۸۸) 

وضو در هواى سرد 
قال الباقر – علیه السلام -:ثلاث کفارات فاسباغ الوضوء فى السبرات و بالمشى باللیل و النهار الى الجماعات و المحافظة على الصلوات ؛ سه چیز است که جبران کننده و محو کننده گناه است : 
۱ – کامل گرفتن وضو در هواى بسیار سرد. 
۲ – راه رفتن در شب و روز به سوى جماعتهاى اسلامى (نماز جماعت و جمعه ). 
۳ – مراقبت بر انجام صحیح نمازها. 
(معانى الاخبار، ص ۳۱۴) 

آداب وضو 
قال الصادق – علیه السلام -:من توضا و تمندل کتبت له حسنة ، و من توضا و لم یتمندل حتى یجف وضوئه کتبت له ثلاثون حسنة ؛ کسى که وضو بگیرد و خود را با حوله خشک نماید، یک حسنه براى او نوشته مى شود، و هر که وضو بگیرد و خشک نکند، بلکه صبر نماید تا اعضاء وضو به خودى خود خشک شود، سى حسنه براى او نوشته مى شود. 
(بحارالانوار، ج ۸۰، ص ۳۳۰) 

تاثیر وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:خللوا بین اصابعکم لایخلل الله بینها بالنار ؛ هنگام وضو میان انگشتان خود فاصله دهید تا خدا به وسیله آتش میان آنها را فاصله ندهد. 
(نهج الفصاحه ، ص ۳۰۶) 

مقدار آب وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:الوضوء مد و الغسل صاع و سیاتى اقوام یستقلون ذلک فاولئک على خلاف سنتى ؛ براى وضو ده سیر آب و براى غسل ، سه کیلو آب کافى است ، ولى افرادى در آینده مى آیند که این مقدار را کم مى شمارند (و آب زیادى مصرف خواهند کرد) که آنها بر خلاف راه من مى روند. 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۳۰۱) 

نصف ایمان قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:الوضوء نصف الایمان ؛ وضو گرفتن نیمى ازایمان است . 
(بحارالانوار، ج ۸۰، ص ۲۳۸) 

اثر تجدید وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:الوضوء على الوضوء نور على نور ؛ وضوى پس از وضو بسیار پسندیده است . 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۳۰۲) 

تجدید وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:من جدد وضوءة من غیر حدث جدد الله توبته من غیر استغفار ؛ هرکس وضویش را بدون اینکه باطل شود تجدید کند، خداوند توبه اش را بدون استغفار تجدید مى کند. 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۳۰۲) 

پاکى به وسیله وضو

قال الرضا – علیه السلام -:… لان یکون العبد طاهرا اذا قام بین یدى الجبار عند مناجاته ؛ … چون وضو یک ادب در برابر خدا است ، بنده به هنگام نماز، وقتى که دربرابر خداوند مى ایستد، پاک باشد. 
(بحارالانوار، ج ۶، ص ۶۴) 

وضو هنگام خواب 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:من باب على طهر فکانما احیى اللیل ؛ کسى که شب را با وضو بیارامد، گویى که تمام شب را به احیاء و عبادت گذرانده است . 
(وسائل الشیعه ، ج ۱، ص ۲۶۶) 

آثار وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:امتى الغر المحجلون من اثار الوضوء یوم القیامة ؛ امت مرا دست و پاى نورانى باشد روز قیامت ، از آثار وضوء که در دنیا گرفته باشد. 
(شهاب الاخبار، ص ۱۲۲) 

مسواک و وضو 
قال رسول الله – صلى الله علیه وآله -:السواک شطر الوضوء ؛ مسواک کردن جزئى از وضو است . 
(محجة البیضاء، ج ۱، ص ۲۹۷) 

آموزش تصویری وضو

چگونه وضو بگیریم؟

بهتر است، پیش از وضو، دستها را تا مچ بشوییم، ولی این شستن، جزو اعمال وضو نمی باشد.
پس اینگونه وضو می گیریم:
پیش از هر چیز نیت می کنیم، یعنی با قصد انجام وضو و برای اطاعت از دستور خداوند عالم، وضو را آغاز می کنیم.

1- به نیت وضو صورت را از بالا به پایین - از جایی که موی سر روییده تا چانه - می شوییم.

2- پس از شستن صورت، دست راست را از آرنج تا نوک انگشتان، از بالا به پایین، می شوییم.

3- بعد از شستن دست راست، دست چپ را مانند دست راست می شوییم.

4- بعد از شستن صورت و دست ها با رطوبتی که بر دست مانده، جلوی سر را مسح می کنیم

یعنی دست را بر سرگذاشته و کمی به طرف پیشانی می کشیم.

5- پس از مسح سر، پای راست را از نوک انگشت تا آخر روی پا (مفصل) مسح می کنیم.

6- و در پایان پای چپ را مانند پای راست مسح می کنیم و با این عمل وضو تمام می شود.

منبع: ستاد اقامه نماز

احکام و آداب و ادعیه وضو

کیفیّت وضو گرفتن
در روایت آمده که امام صادق (ع ) فرمود: روزى امیرالمؤمنین (ع ) با محمّد ابن حنفیّة نشسته بودند، حضرت فرمود: اى محمّد، ظرفى آب بیاور تا براى نماز وضو بگیرم . محمّد آب آورد، حضرت آب را با دست چپ ، بر دست راستش ریختند و سپس فرمودند:بِسْمِ اللّهِ، اءَلْحَمْدُللّهِِ الَّذى جَعَلَ المآءَ طَهُوراً، وَ لَمْ یَجْعَلْهُ نَجِساً.
- به نام خدا، سپاس خدایى را که آب را پاکیزه و پاکیزه کننده قرار داد، و آن را نجس و آلوده قرار نداد.سپس [به توالت رفته ] و خود را شستشو داده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، حَصِّنْ فَرْجى وَ اءَعِفَّهُ، وَاسْتُرْعَوْرَتى ، وَ حَرِّمنْى عَلَى النّارِ.
- خدایا، شرمگاهم را محفوظ و پاکدامن بدار، و عورتم را بپوشان ، و آن را بر آتش [جهنّم ] حرام کن .پس از آن آب در دهان گردانیده و مضمضه نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، لَقِّنى حُجَّتى یَوْمَ اءَلْقاکَ، وَ اءَطْلِقْ لِسانى بِذِکْرِکَ [وَ شُکْرِکَ[
- خداوندا، روزى که با تو ملاقات مى کنم ، حجّت و دلیلم را به من تلقین نموده و بفهمان ، و زبانم را به یاد [و شکر گزارى ات ] بگشاى .سپس آب داخل بینى کرده و استنشاق نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، لاتُحَرِّمْ عَلَىَّ ریحَ الْجَنَّةِ، وَ اجْعَلْنى مِمَّنْ یَشَمُّ ریحَها وَ رَوْحَها وَ رَیْحانَها وَ طیبَها.
- خدایا، بوى بهشت را بر من حرام منما، و مرا از کسانى قرار ده که بو و نسیم و بوى خوش و عطر بهشت را مى بویند.سپس صورت خویش را شسته و فرمودند:اءَللّهُمَّ، بَیِّضْ وَجْهى یَوْمَ تَسْوَدُّ فیهِ الْوُجُوهُ، [و لاتُسَوِّدُ وَجْهى یَوْمَ تَبَیُّضُ فیهِ الْوُجُوهُ[
- خداوندا، روزى که چهره ها در آن سیاه مى گردد، روى مرا سپیدگردان ، [و در روزى که رویها سفید مى گردد، مرا رو سیاه مفرما[آنگاه دست راست خویش را شسته و فرمودند:اءَللّهُمَّ، اءَعْطِنى کِتابى بِیَمینى ، وَالْخُلْدَ فِى الْجِنانِ بِیَسارى ، وَ حاسِبْنى حِساباً یَسیراً.
- خدایا، نامه عملم را به دست راستم بده ، و جاودانگى در بهشتت را به دست چپم ، و به صورت آسان از من حساب کشى بفرما.سپس دست چپ خود را شستشو داده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، لاتُعْطِنى کِتابى بِشِمالى [وَ لا مِنْ وَرآءِ ظَهْرى [ وَ لاتَجْعَلْها مَغْلُولَةً إِلى عُنُقى ، وَ اءَعُوذُ بِکَ مِنْ مُقَطَّعاتِالنّیرانِ.
- خداوندا، کتابم را به دست چپ [و از پشت سرم ] به من مده ، و آن را بسته برگردنم قرار مده ، و به تو پناه مى برم از جامه هاى بریده و مهیّا شده از آتش .سپس سر خود را مسح نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، غَشِّنى بِرَحْمَتِکَ وَ بَرَکاتِکَ وَ عَفْوِکَ [وَ عافِیَتِکَ مِنَ الْبَلْوى [
- خدایا، مرا غرق در رحمت و برکات و عفو و گذشت [و ایمن از بلا] خود بگردان .پس از آن پاهاى خویش را مسح نموده و فرمودند:اءَللّهُمَّ، ثَبِّتْنى عَلَى الصِّراطِ [الْمُسْتَقیمِ] یَوْمَ تَزَلُّ فیهِ الاَْقْدامُ، وَاجْعَلْ سَعْیى فیما یُرْضیکَ عَنّى .⁽¹⁾
- خداوندا، در روزى که قدمها مى لغزند مرا بر صراط [مستقیم ] ثابت و استوار گردان ، و سعى و کوششم را در چیزى قرار ده که موجب خرسندى تو از من گردد.سپس حضرت سرشان را بلند کرده و به محمّد نگاه نمود و فرمود: اى محمّد، هرکس مانند من وضو بگیرد، و همانند من دعا کند، خداوند - عزّوجلّ - از هر قطره [آبى که در وضوء استفاده نموده ] فرشته اى مى آفریند که تقدیس و تسبیح و تکبیر بگوید، و خداوند ثواب آن را تا روز قیامت براى او مى نویسد.

احکام و آداب وضوء
در روایاتى که از ائمّه (علیهم السلام ) در تفصیل احکام وضوء وارد شده ، آمده است که : کسى که مى خواهد وضو بگیرد، هنگام شستن صورت از اوّلِ [رستنگاه ] موى جلو سر آغاز نموده تا آخر چانه اش را مى شوید، وهنگام شستن دستها از روى دستها شروع نموده و از آرنج تا سر انگشتان را شستشو مى دهد، و به اندازه [پهناى ] سه انگشت جلو سرش را مسح مى کند، البتّه کمتر از این هم کفایت مى کند و هنگام مسح کردن روى پاها از سر انگشتان شروع نموده و تا برآمدگى روى پاها را که کعب عالى نامیده مى شود، مسح مى کند. و اگرصورت و بازوها و دستهایش را دوبار بشوید جایز است ، و بین فضیلت دو روایتى که در این باره نقل شده است جمع نموده است .

مُبطلات وضوء
و جنابت ، و مسّ میّت بعد از سرد شدن بدن میّت و پیش از غُسل دادن میّت وضو را باطل مى کند؛ و نیز خوابى که بر گوش و چشم غالب باشد، و همچنین هر چیزى که عقل را از بین مى برد، و نیز بول و غایط، و خارج شدن قطعى و یقینى باد از انسان آن را باطل مى کند. و افزون بر اینها در مورد زنان ، حیض و نفاس و استحاضه از امورى است که وضو را باطل مى کند.

پی نوشته ها :

1- در برخى از نسخه هاى کتاب به جاى ثَبِّتْنى لفظِ ثَبِّتْ قَدَمَىَّ آمده است .

حکمت وضو از نظر امام رضا

امام رضا (ع) در مورد حکمت وضو و شستشوی صورت و دست ها و مسح سر و پاها فرموده است:‌"لانّ العبد اذا قام بین یدی الجبار...؛هنگامی که بنده خدا در مقابل پروردگار برای عبادت می ایستد به رکوع و سجود و دعا و تضرع می پردازد با اعضا و جوارح پاکیزه و مطهر بر او وارد شود و او را یاد کند⁽¹⁾ و بر اساس روایات دیگر با شستشوی صورت و دست ها گناهان ریخته می شود وانسان پاک و مطهر می شود".⁽²⁾

پی نوشت ها:1.وسائل الشیعه، ج 1، ص 277.
2.همان، ص 278

احادیث پیرامون وضو سری دوم

حدیث (1) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اَکثِر مِن الطَّهورِ یَزِدِ اللّه‏ُ فى عُمُرِکَ؛

وضو زیاد بگیر تا خداوند، عمرت را زیاد کند.

امالى مفید، ص 60، ح 5

حدیث (2) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَاِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضَّ؛

خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.

نهج الفصاحه ح 660

حدیث (3) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اَلتَّسْمیَةُ مِفْتاحُ الْوُضوءِ و مِفْتاحُ کُلِّ شَیءٍ؛

بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم، کلید وضو و کلید هر چیزى است.

مستدرک الوسائل، ج1، ص 323

حدیث (4) پیامبر صلى‏الله‏علیه‏و‏آله :

اَلْعَبد... إِنْ قالَ فى أوَّلِّ وُضوئِهِ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ طَهُرَت أعضاؤُهُ کُلُّها مِنَ الذُّنوبِ؛

اگـر بنـده‏اى... در ابتداى وضویش، بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم بگوید همه اعضایش از گناهان پاک مى‏شود.

تفسیر الامام العسکرى علیه‏السلام ، ص 521

حدیث (5) امام صادق علیه‏السلام :

ما یَمْنَعُ اَحَدَکُمْ اِذا دَخَل عَلَیْهِ غَمٌّ مِنْ غُمُومِ الدُّنْیا اَنْ یَتَوَضَّاَ ثُمَّ یَدْخُلَ مَسْجِدَهُ وَ یَرْکَعَ رَکْعَتَینِ فَیَدْعُوَ اللّه‏َ فیهِما؟ اَما سَمِعْتَ اللّه‏َ یَقُولُ: «وَاسْتَعینوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ»؟

چه چیز مانع مى‏شود که هر گاه بر یکى از شما غم و اندوه دنیایى رسید، وضو بگیرد و به سجده‏گاه خود رود و دو رکعت نماز گزارد و در آن دعا کند؟ مگر نشنیده‏اى که خداوند مى‏فرماید: «از صبر و نماز مدد بگیرید»؟

تفسیر عیاشى، ج 1، ص 59، ح 39

حدیث (6) امام صادق علیه‏السلام :

مَن تَطَهَّرَ ثُم أوَی إلَی فِراشِهِ باتَ وَ فِراشُهُ کَمَسجدِهِ وَ إن ذَکَرَ أنَّه لَیسَ عَلَی وَضَوء فَتَیَمَّمَ مِن دِثارهِ کائِناً ما کانَ لَم یَزَل فی الصَلاةَ وَ ذِکرِ الله.

هر که با طهارت به بستر رود، آن شب بشتر او به منزله مسجد اوست و اگر یادش آمد که وضو ندارد به همان رو انداز خود -هر چه می خواهد باشد- تیمم کند که اگر چنین کرد پیوسته در نماز و ذکر خداوند خواهد بود.

بحار الانوار ج73 ص 183

آیا وضو بعد از غسل جنابت حرام است؟

وضو دارای دو فایده بسیار مهم است: فایده بهداشتی و فایده اخلاقی و معنوی

از نظر بهداشتی شستن صورت و دست‌ها آن هم پنج بار و یا لااقل سه بار در شبانه روز اثر قابل ملاحظه‌ای در نظافت بدن دارد. مسح کردن بر سر و روی پاها که شرط آن رسیدن آب به موها یا پوست تن است سبب می‌شود که این اعضا را نیز پاکیزه بداریم و همچنین تماس آب با پوست بدن اثر خاصی در تعادل اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک دارد.

و از نظر اخلاقی و معنوی چون با قصد قربت و برای خدا انجام می‌شود اثر تربیتی دارد مخصوصاً چون مفهوم کنایی آن این است که از فرق تا قدم در راه اطاعت تو گام برمی‌دارم مۆید این فلسفه اخلاقی و معنوی است.

در روایتی از امام رضا ـ علیه السّلام ـ می‌خوانیم:

انما امر بالوضوء و بدء به لان یکون العبد طاهراً اذا قام بین یدی الجبار، ‌عند مناجاته ایاه، مطیعاً له فیما امره، نقیاً من الادناس و النجاسه، مع ما فیه من ذهاب الکسل، و طرد النعاس و تزکیه الفۆاد للقیام بین یدی الجبار.

برای این دستور وضو داده شده و آغاز عبادت با آن است که بندگان هنگامی که در پیشگاه خدا می‌ایستند و با او مناجات می‌کنند پاک باشند و دستورات او را بکار بندند از آلودگی‌ها و نجاست‌ها بر کنار شوند علاوه بر این وضو سبب می‌شود که آثار خواب و کسالت از انسان برچیده شود و قلب برای قیام در پیشگاه خدا نور و صفا یابد )وسائل الشیعه، ج 1، ص 257)

و این قسمت از نوشتارمان را به چند استفتاء در باب وضو از محضر آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله) اختصاص می دهیم:

سوال: اگر آبى از محلّ دفع مدفوع انسان خارج شود، و بوى مدفوع هم ندهد، چه حکمى دارد؟ آیا وضو را باطل مى کند؟

جواب: در فرض مسأله نجس نیست، و وضو را هم باطل نمى کند.

سوال: آیا اگر غسل جنابت کنیم و بعد از آن وضو بگیریم کار حرامی کرده ایم؟

جواب: آری، حرام است مگر اینکه یکی از مبطلات وضو از شما سر بزند.

سوال: اگر یقین داشت آب برایش ضرر ندارد و وضو گرفت و غسل کرد، ولى بعد فهمید آب برایش ضرر داشته، وظیفه اش چیست؟

جواب: هرگاه وضو بگیرد یا غسل کند بعد بفهمد آب براى او ضرر داشته، وضو و غسل او صحیح است.

سوال: فردى قطع نخاع از گردن هستم. به هنگام تلاوت قرآن و موقع ورق زدن، ناچارم از لب و دهان کمک مى گیرم، و کمک گرفتن از دیگرى برایم مشکل است، وضو گرفتن نیز برایم مشقّت دارد. آیا مى توانم بدون وضو این کار را انجام دهم؟

جواب: اگر واقعاً وضو براى شما مشقّت دارد، این کار براى شما مانعى ندارد.

سوال: هنگامی که با وضو هستیم از شدت خستگی چشمهایمان بر روی هم می رود و سر به طور بی اختیار به سمت پایین رها میشود و ناگهان چشمهایمان را بازمی کنیم و نمی دانیم که آیا خواب رفته ایم یا نه؟ آیا رها شدن بی اختیار سر نشان دهنده این است که گوشهایمان نیز نمی شنویده است و باعث بطلان وضو می شود؟

جواب: دلیل بر بطلان وضو نیست.

سوال: اگر وضو داشته باشیم و جایی از بدنمان کمی خون بیاید آیا وضو باطل است یا خیر ؟

جواب: باطل نمی شود.

منابع:

پایگاه اطلاع رسانی آیة الله مکارم شیرازی(دام ظله(

سایت اندیشه قم